Vento, calor, unha bajísima humidade no aire e no chan, e unha desaforada actividade incendiaria explican o caos vivido
16 oct 2017 . Actualizado ás 10:50 h.Os incendios que arrasan en pleno outono boa parte do sur de Galicia e da montaña lucense e ourensá atoparon o escenario perfecto para a súa rápida expansión e a súa dificilísimo control. A maioría das zonas nas que onte había lume nos montes non estaban dentro dos parámetros dos tres trintas (máis de 30 graos de temperatura, menos do 30 % de humidade e ventos de máis de 30 quilómetros por hora), pero en case todos había valores moi próximos, cun aumento progresivo dos refachos de vento -polo influxo do ciclón extratropical Ophelia-, unha temperatura superior aos 25 graos -maior onte canto máis ao norte, tamén pola influencia do aire cálido do ciclón- e sobre todo unha humidade relativa do aire moi baixa para esta época en Galicia, que se move precisamente na contorna do 30 %, en aumento coa chegada das choivas hoxe, que axudarán á extinción dos lumes.
A fórmula do 30-30-30 é un bo instrumento para alertar do risco ou da propagación, explican os expertos, pero apenas un 35 % dos grandes incendios ocorren dentro destes parámetros, aínda que a provincia de Ourense é a que está entre as que sofren máis grandes incendios dentro dos rexistros desta fórmula. Á marxe destes factores, hai outros máis decisivos na onda de incendios desta semana, que acadou o seu cénit na xornada de onte, pois a partir do mediodía declaráronse 25 incendios, que se suman aos 55 do sábado.
Así, a falta de humidade do chan -en valores cero na maioría dos puntos-, a seca prolongada no tempo -Galicia está en prealerta desde o 11 de xaneiro e en alerta nalgunhas zonas- e a maior desecación da vexetación por estes factores son outros elementos decisivos que interveñen na magnitude dos incendios otoñales.
A vexetación, ademais, cambia de ciclo, diminuíndo o movemento do zume no seu interior. A ausencia de humidade ambiental, no chan e no interior das plantas, poden ser máis decisivos para explicar estes incendios que ocorren fóra da tempada clásica de actividade incendiaria, un aspecto moi estudado por mor dos episodios ocorridos nesta época do ano en zonas do País Vasco. Desde hai anos agarrar á desestacionalización dos incendios, que está a obrigar a prolongar o aparello público de extinción, aínda que non no seu máximo despregamento e dispoñibilidade de brigadistas, cuestión que haberá que reformularse no futuro.
A todas estas circunstancias hai que engadir o factor humano, o da intencionalidade incendiaria, crucial para entender a problemática galega. Onte a Xunta volveu denunciar a intensa actividade delituosa, que se focalizó en áreas naturais protexidas de gran valor ecolóxico como Os Ancares e o Xurés, pero tamén zonas con vivendas dispersas ou moi preto de poboacións importantes, como Baiona e Vigo. O factor meteorolóxico, unido ao humano, explica a xornada de caos vivida onte en boa parte do sur de Galicia, que se agravou pola noite debido aos refachos de vento, que foron en aumento. A comunidade é a que rexistra unha maior porcentaxe de lumes intencionados de toda España, superando o 80 % dos que se declaran en territorio galego.
O presidente da Xunta, Alberto Núñez Feijoo, incorporou onte a todo este cóctel os incendios descontrolados á outra beira do Miño, en Portugal . Por primeira vez, asegurou, as chamas «saltaron» esta fronteira natural contaxiando áreas forestais das Neves, O Porriño ou Salvaterra de Miño.
A onda do 2006
Como no 2006, cando Galicia sufriu a peor onda de incendios da súa historia, as chamas afectaron a áreas urbanas como Baiona ou Vigo e contaxiaron zonas separadas por autovías e ríos axudadas polo vento. Entón, o informe da Garda Civil sobre aquela onda de incendios concluíu que a situación meteorolóxica extrema entre os días 4 e 15 de agosto do 2006 -perfectamente compatible coa fórmula do factor 30-, conxugada cunha seca que viña arrastrando durante dous anos, foi o caldo de cultivo ideal para o caos. «Estes factores contribuíron decisivamente a que os lumes se declarasen con moita facilidade, e unha vez declarados, deviñesen rapidamente en incendios difíciles de controlar, emitindo partículas en ignición a longa distancia, máis aló da fronte do incendio, onde producían novos focos».
Algo similar ao que describe este informe sucedeu onte en Galicia: a mesma sensación de caos, o ceo de toda Galicia escurecido polo fume e o cheiro a queimado entrando nos fogares máis afastados dos incendios. E as chamas estendéndose polo aire cos fortes refachos de vento do Ophelia.
Non hai que esquecer o contexto global. En boa parte dos informes de Greenpeace sobre esta problemática alértase de que o cambio climático vai traer prolongados períodos de seca no sur de Europa, que agravarán o risco en épocas do ano consideradas ata hai pouco menos propicias.
Os incendios xa non son un síntoma do verán. Hanse desestacionalizado e aínda o farán máis