Seis de cada dez núcleos con menos de cen habitantes están en Galicia

maría santalla REDACCIÓN / LA VOZ

GALICIA

Santi M. Amil

As aldeas e lugares deshabitados son xa 3.397, e noutros 1.716 hai só un veciño

27 dic 2015 . Actualizado ás 16:52 h.

A forma que os galegos elixiron para asentarse sobre o seu territorio é moi diferente á que se constata unha vez traspasado O Padornelo. A alta dispersión poboacional é desde sempre unha característica que distingue a Galicia do resto de España. A ela uniuse a crise demográfica, que ameaza a pervivencia de miles de núcleos en Galicia. Ambos os factores únense para configurar unha estrutura de poblamiento que nada ten que ver coa doutras comunidades. Un exemplo diso é o dato de que Galicia concentra o 58,6 % das entidades singulares de poboación -segundo o Instituto Nacional de Estatística, defínese así «calquera área habitable dun termo municipal, habitada, ou excepcionalmente deshabitada, claramente diferenciada dentro do mesmo e que é coñecida por unha denominación específica que a identifica sen posibilidade de confusión»- con menos de cen habitantes que existen en España, é dicir, practicamente seis de cada dez.

En total, segundo os datos do 2014 publicados polo Instituto Galego de Estatística (IGE), existen en Galicia 27.312 núcleos nos que viven menos dun centenar de persoas, mentres que en España hai 46.606. A cifra sobe cada ano. No 2000 eran 26.609 os núcleos de poboación que non superaban os cen moradores, xa que logo, 721 menos que no último dato oficial.

Esa tendencia á alza dáse nas catro provincias. A que máis entidades de poboación de menos de cen veciños ten é Lugo, onde no 2014 contabilizáronse 9.649, tres máis que no exercicio anterior. Na Coruña hai 9.417 fronte ás 9.390 do 2013; en Pontevedra, o IGE contabilizou 4.925 poboacións de menos dun centenar de persoas no 2014 e 4.908 no 2013. Para rematar, a provincia que menos núcleos deste tipo ten é Ourense, con 3.321 o ano pasado e 3.319 fai dous.

Pero a porcentaxe de entidades que están por baixo dos cen veciños non só é alto se se compara co que ocorre no resto do Estado. En Galicia, eses 27.312 lugares que non chegan ao centenar de habitantes representan o 44,4 % do total de núcleos de poboación da comunidade, cifrados segundo os datos estatísticos en 61.475.

Por miles cóntanse tamén as entidades singulares nas que viven menos de dez persoas. Ata 10.416 lugares compartían esa característica no 2014. Nesa mesma data contabilizáronse 2.563 entidades de poboación nas que só residía unha persoa. E aínda era maior a cifra de núcleos deshabitados, que acadaba os 3.397.

A cantidade de enclaves baleiros incrementouse o ano pasado con respecto ao 2013, cando había 3.346. Se se mira máis atrás se percibe claramente esa progresión. Por exemplo, no ano 2000 había en Galicia 2.302 lugares sen ningún veciño. En quince anos, xa que logo, 1.095 poboacións perderon todos os seus habitantes.

A distribución deses núcleos abandonados no territorio galego é moi desigual, cunha gran diferenza entre o norte e o sur da comunidade. A maior cantidade deles concéntranse en Lugo, con 1.427, mentres que na Coruña son 1.258. Nas dúas provincias restantes, a cifra é sensiblemente menor, con 309 núcleos sen veciños en Ourense e 403 en Pontevedra.

Douscentos dos 314 municipios galegos teñen menos de 5.000 residentes

Só 114 dos 314 municipios galegos teñen máis de 5.000 habitantes, o que é o mesmo que dicir que 200 municipios están por baixo desa cifra. Son un 63,7 % os que non acadan os cinco milleiros de veciños, unha porcentaxe, en todo caso, menor que o español: dos 8.117 concellos que hai en España, 5.381 -o 78,3 %- están por baixo dos 5.000 residentes.

Discriminando aínda máis, deses dous centenares de concellos galegos menos poboados, máis da metade, concretamente 106, están por baixo dos 2.000 habitantes, mentres que os 94 restantes teñen entre 2.001 e 5.000. Por provincias, terían menos de cinco mil veciños, segundo o último padrón de habitantes feito público polo INE e referido a 1 de xaneiro do 2015, 41 municipios dos 93 que ten A Coruña; igualmente, 55 dos 67 de Lugo; 81 dos 92 que hai en Ourense, e 23 dos 62 que ten a provincia de Pontevedra.

Outros 57 concellos galegos teñen entre 5.001 e 10.000 persoas censadas. A maioría sitúanse nas provincias atlánticas -32 na Coruña e 15 en Pontevedra-, mentres que Lugo ten 6 e Ourense, 4. O mesmo ocorre cos que contan entre 10.001 e 20.000 habitantes: dos 35 que hai en Galicia, 10 localízanse na Coruña, 15 en Pontevedra, e 5 teñen Lugo e Ourense.

Só 15 concellos teñen entre 20.001 e 50.000 veciños, oito deles na Coruña e sete en Pontevedra. Ningún, xa que logo, en Lugo e Ourense. A partir de aí figuran xa as sete cidades, catro delas de entre 50.001 e 100.000 habitantes -Ferrol, Pontevedra, Santiago e Lugo-, e tres por amais dos 100.001 habitantes -de menor a maior, Ourense, A Coruña e Vigo-.

Ofensiva para que a poboación conte na repartición de fondos

A dispersión e o envellecemento da poboación teñen consecuencias económicas, e non pequenas. Provocaron, por exemplo, que a comunidade galega gaste en sanidade ao ano 500 millóns de euros máis que a media das autonomías, o 6 % do orzamento da Xunta. Pero non só iso: calquera servizo resulta moito máis custoso cando ten que facerse chegar a un número pequeno de veciños.

Este argumento foi tomado como bandeira por algunhas comunidades autónomas, entre elas Galicia, que piden que se teña en conta o criterio poboacional á hora da repartición de fondos. O debate abriuse, por exemplo, á hora de abordar a repartición de fondos para combater a pobreza infantil. Galicia, en concreto a entón conselleira de Benestar, Beatriz Mato, defendeu que á hora de distribuír eses fondos debería terse en conta o tamaño e a poboación, e non só o índice de pobreza de cada comunidade autónoma. O mesmo argüiuse para outro tipo de axudas como as que teñen como obxectivo impulsar a natalidade.

O problema ten moitas arestas, porque o criterio de repartición do sistema de participación dos concellos nos ingresos do Estado favorece tamén ás comunidades con grandes concentracións urbanas fronte ás que teñen unha maior dispersión. No caso de Galicia, pérdense cada ano moitos millóns de euros dos que lle corresponderían se se tivese en conta o criterio poboacional. Hai uns meses a Federación Galega de Municipios e Provincias (Fegamp) facía o cálculo: nos once anos de vixencia do modelo actual de repartición, entre o 2004 e o 2015, os concellos galegos recibiron 1.376 millóns menos dos que terían tido se se tivese en conta o criterio poboacional.

Neste ano 2015, os concellos galegos recibiron, segundo o informe da Fegamp, unha media de 196 euros por habitante pola súa participación nos ingresos do Estado, mentres que a media española foi de 245,22.

Tamén internamente ven esas diferenzas, pois os municipios galegos con maior poboación saen beneficiados da repartición estatal fronte aos que teñen menor censo. Co fin de limar esas diferenzas, a Xunta prima aos pequenos a través do Fondo de Cooperación Local, que este ano estaba dotado con 114 millóns para investimentos non finalistas.