Hoxe cumpre 97 anos «o meniño Suso». «Como non vale para nada, que estude», dixo o seu pai sobre este mestre de vida plena
28 nov 2025 . Actualizado a las 12:01 h.Aquel 28 de novembro ía frío en Vigo e na taberna El Recreo, na rúa Urzáiz, celebraron a chegada dun meniño ao que chamarían Suso. O matrimonio, oriúndo do Ribeiro, puxera unha taberna nunha das arterias da cidade. O pai era case analfabeto e aínda que moitos dos seus irmáns decidiran emigrar a Buenos Aires, pois a vida ao xornal era moi dura, Benito optara por marchar á cidade e gañar cartos suficientes cos que mercar unhas viñas. Nove anos despois, no aninovo de 1938, a familia instalábase en Ventosela para labrar un porvir.
O primeiro no que repara o rapaz é que os compañeiros de xogos non se expresaban en castelán, como acontecía en Vigo, e non só iso, senón que afeaban a súa lingua. Quen imaxinaría que aquel neno ao que lle custaba expresarse en galego, sería co tempo un dos grandes valedores da nosa lingua e un excelente orador! Nuns meses enchoupouse do idioma e da cultura rural, tivo que aprender vocabulario, pero tamén a distinguir o canto dun merlo do dun xílgaro, ou aqueles xogos que descoñecía... pola contra desertaba do traballo no campo, polo que un día Angelina preguntou ao seu home: Que facemos co Suso?, ao que Benito sentenciou: Como non vale para nada, que estude.
Así foi como deron comezo as clases de preparación do bacharelato, coa sorte de ter coma profesor a Bernardino Graña Refojos, pai do poeta do mesmo nome. De súpeto, aquel mestre ábrelle a fiestra á literatura co empréstamo de libros de Virxilio, Pereda ou Dostoyevski, e a súa influencia marcou a escolla universitaria. Seu pais agardaban que Suso fose médico, quizais avogado, pero o rapaz quería estudar Filoloxía Románica e marchou a Madrid. A universidade daqueles anos corenta era pobre, porque estaba chea de falanxistas sen máis mérito ca súa adhesión ao réxime, só honrosas excepcións como a de Rafael Lapesa ou Dámaso Alonso daban sentido académico á facultade. Con todo, o que marcou a etapa en Madrid foi o encontro con Ben-Cho-Shey, Xosé Ramón Fernández-Oxea, daquela inspector de Primeira Ensinanza que puxo nas súas mans por vez primeira un libro en galego, a quen escoitou falar de Castelao, a quen admirou cando nun acto público se expresou en galego. Sen agardalo descubriu Galicia, despoxouse de prexuízos e fixo súa a causa na que segue a militar: a defensa da lingua e da cultura propias.
A PEGADA NOS ALUMNOS
Para cando rematou a carreira xa decidira que a súa tese de doutoramento versaría sobre a figura de Curros Enríquez. Logo aprobaría as oposicións e demostraríalle a seus pais que o esforzo de estudalo dera os seus froitos e servira para algo. A súa faceta no ensino público está avalada pola cantidade de alumnos e alumnas que senten que marcou as súas vidas, porque hai poucos seres humanos de profesión mestre que foran tan esencialmente mestres. Dende o primeiro día transmitíalles o seu amor pola literatura e os seus coñecementos infindos sobre calquera autor ou autora: Rosalía, Machado, Castelao, Otero Pedrayo, Seoane... Hai poucos días distinguírono como Fillo Adoptivo de Lugo, a petición deses discípulos que nunca esqueceron as leccións do mestre. Despois de dezaseis anos na cidade das murallas recalou en Vigo, onde impartiu docencia no ensino secundario ata que pasou á universidade. No acto de homenaxe que lle renderon hai un mes no IES Álvaro Cunqueiro, alumnas súas recordaban unha viaxe á illa de San Simón que el organizara coa presenza de Amancio Prada. Naquel espazo literario recitaron non só a Meendiño, tamén descubriron a memoria do fascismo, un tema omnipresente na súa escrita e que centrou moitas das súas investigacións.
No día de hoxe celebra 97 anos dunha vida plena, consciente e comprometida. De seguro está a preparar algunha publicación e terá comprometidas varias conferencias, prólogos e presentacións, porque Xesús Alonso Montero segue activo para fortuna nosa. Se ben nalgún momento do día haberá vagar para un brinde coa familia e as amizades no parladoiro que mantén na cafetería Verona e aínda se podería animar a botarlle unha cantiga. Nós, dende aquí, só podemos desexarlle: de hoxe nun ano, querido mestre!