Rozalén: «Non vou ter corazón para tanto sofocón»

FUGAS

La cantante Rozalén.
A cantante Rozalén. Juanjo Molina

Un goya, o Premio Nacional das Músicas e poida que ata un Grammy. A albaceteña é unha das grandes protagonistas deste 2021

12 novs 2021 . Actualizado ás 15:15 h.

Hai algo de soño americano —iso si, en versión manchega, co seu punto caballeresco e todo— nisto que lle vén pasando a María de los Ángeles Rozalén Ortuño desde aquel día do 2012 no que se plantou en Madrid para realizar un máster de musicoterapia. E é que nove anos —os que pasaron desde que pediu un préstamo para publicar o seu primeiro disco— abondáronlle para facerse merecedora do Premio Nacional das Músicas Actuais, que outorga o Ministerio de Cultura. Aos seus 35 anos Rozalén converteuse na artista máis nova en recibir este galardón, que antes lle foi concedido a Joan Manuel Serrat, Santiago Auserón, Luz Casal, Kiko Veleno, Martirio, Christina Rosenvinge, Mala Rodríguez ou Javier Ruibal, entre outros.

Este premio vén sumarse ao Goya á Mellor Canción Orixinal que obtivo en marzo por Que non, que non, incluída na película A voda de Rosa. E aínda lle queda á albaceteña un sobresalto máis ao que enfrontarse. Hoxe mesmo viaxa en dirección a Las Vegas, onde o xoves se fallarán os Latin Grammys 2021, nos que o seu último álbum, A árbore e o bosque, figura nomeado a mellor disco na categoría de canción do autor. «Non me vai a quedar corazón para tantos sofocones», comenta. Ela que, precisamente, é todo corazón.

—Este é o ano que máis choraches na túa vida?

—Eu é que son de bágoa moi doado. Pero si, con tanto premio, e foi ademais un ano complicado no persoal... Si, chorei moito. De alegría e de aprendizaxes.

­—Que é o máis intenso de todo o que estás a vivir neste 2021?

—Mira, o outro día pasáronme a relación de concertos que demos este ano e eran 40. Pois che prometo que eses foron os 40 días máis felices do ano. Volver ao escenario hame dado a vida. E logo, xa o dos premios, dáme vergoña e todo. Non sei... O Goya foi marabilloso, pero ao ser un das finalistas podía ter un mínimo de esperanza. Pero o premio das Músicas? En absoluto pasóuseme pola cabeza que eu mo podería levar. Non mo podía crer. Entre outras cousas, porque llo adoitan dar a xente con traxectorias máis longas. Cando me chamou o ministro, eu pensei: «Pero se isto a min aínda non me toca» [ri]. E agora o dos Grammys... É que estou absolutamente atafegada.

—No seu fallo, o xurado valorou a «calidade artística» do teu traballo «como compositora e intérprete» e destacou a túa «sensibilidade e compromiso co feminismo, a accesibilidade e a inclusión social».

—Eu o primeiro no que me fixei, por suposto, foi nas razóns artísticas. De todo o que valoraban de min, o que máis me encantou foi que un dos fundamentos polos que me deron o premio levase a palabra sensibilidade. É que eu non contemplo a arte sen sensibilidade. Xa o outro, o tema do compromiso co feminismo e a inclusión social —que nalgúns titulares foi o que se resaltou porque imaxino que pensaban que ía ser o polémico—, aínda que para min, polos meus referentes e polo que eu quero facer na miña vida, é superimportante, non me parecía suficiente.

—O xurado tamén destacou o feito de que actualizas «a tradición da canción de autor ampliando a súa estética e rexistros musicais».

—Iso está xenial. A canción de autor segue viva, vivísima. E por fin estámoslle quitando xa certos prexuízos. Eu son cantautora cando estou soa coa miña guitarra cantando Xusto no Liberdade 8, que é como o estereotipo que todo o mundo ten de canción de autor ou da canción protesta, e o son igualmente cantando O paso do tempo cun funky detrás e bailando nunha discoteca. Eu sempre defendín que a canción de autor está tamén nos grandes grupos de rock, no rap, en todo. Cantautor é o que escribe as súas cancións, escribe o que vive e o que sente e logo transmíteo. E á hora de transmitilo pode ter millóns de vestidos. Creo que a miña xeración, e as xeracións que veñen, xogan moito con todas as cores que ten a música e a min iso paréceme divertido e intelixente.

—Ademais de María de los Ángeles Rozalén, quen foi o que máis se alegrou por este premio?

—Este ano estoume dando conta de que a xente que me quere alégrase moito por min e encántame que me digan que mo merezo. Eu é que son moi traballadora e iso tamén me gusta que mo recoñezan os meus compañeiros. Neste mundo hai moitas envexas e egos, así que cando outro músico me di con sinceridade que se alegra por min paréceme un amor superpuro. Evidentemente, tamén se alegrou moito a miña familia, o meu pobo... Faime moita graza que en Letur [a vila de Albacete no que creceu] digan orgullosos «temos» un premio, que falen en primeira persoa. Pensa que alegrarse polo éxito do veciño é moi difícil e eu podo dicir que son rica niso.

—Dixo Christina Rosenvinge que «recibir este premio convérteche nun clásico». Séntesche xa iso?

—Non, eu non vexo que me vaia a converter niso. Eu este premio tómomo como presión, como que agardan moito de min. Penso: «Recoiro, teño que currar moito porque á xente á que llo deron antes son mestres e referentes totais». Así é como eu o sentín.

—Outra galardoada, Mala Rodríguez, dixo que o premio nacional reconciliouna con España.

—Eu nesa parte non podo dicir o mesmo. Eu síntome moi querida. Tamén che recoñezo que desde hai un tempo cambiei o foco. Con Cando o río soa, como houbo tantas polémicas, que tiven a sensación de que había moita xente que me odiaba, que seguramente é unha realidade, pero algo me fixo clic e agora o que fago é focalizarlo todo no amor que recibo e eu síntome moi querida.

—«Estou a aprender a non gustar a todo o mundo», dicíasme nunha entrevista en novembro do 2020.

—Pois non o consigo. Non o comprendo. Digo: «Pero por que?» [ri]. O que terei é que aprender a vivir con iso.

—O recoñecemento como tal está moi ben, pero este premio leva ademais aparellada unha recompensa de 30.000 euros.

—Prométoche que cando mo deron non sabía que había diñeiro. Pero ao ser diñeiro público, sinto a necesidade de reinvestilo en cultura. Nalgunha desas tantas e tantas movidas que teño na cabeza, que quero levar a cabo e que necesitan dun empuxón económico, como o que eu teño pendente con Leturalma, o festival contra o despoboamento rural, ou o comprar algunhas mochilas que permitan gozar da música ás persoas xordas ou ese soño que teño co meu irmán e con xente da serra de facer unha fundación que englobe todas esas cousas que levamos a cabo... Hai mil cosicas abertas. De feito, hai tempo que de todo o que eu vou facendo vou gardando unha parte para eses proxectos.

—Falas de soños, pero xa conseguiches un goya, un premio nacional e agora vas polo Grammy. Vasche quedar sen eles.

—¡Nooo! Eu teño que facer un disco folk, teño que xogar máis cos poetas... Teño que facer aínda o mellor disco da miña vida. Este ano, que persoalmente estou un pouco revolta e estame custando escribir, estou a ter como a miña primeira crise de inspiración e é algo que me asusta infinitamente porque é o peor que me podería pasar. Esa é o meu pesadelo, que me falten historias que contar. Se teño cancións, todo o demais está salvado.

—En que sentes ou crees que che pode cambiar o premio, talvez por esa presión que dis que che vai meter?

—Agardo que en nada. Estas cousas o que me dan son alento, ganas de seguir. Son os sinais que de cando en vez necesito para dicir: «Tes que continuar e seguir currando, porque é o momento». Xa chegará un punto no que poida facer outras cousas. Falabamos antes de soños. Mira, eu teño o soño dalgún día, como fixo Violeta Parra nunha cabana nos arredores de Santiago de Chile, facer un centro cultural no meu pobo, ou nalgunha aldeíña perdida, e deixar de facer xiras, pero seguir tocando alí, por exemplo, unha vez ao mes. E traer á xente que a min me gusta. E servir as mesas. E facerlle para comer á xente, eu que se... E que se alguén quere escoitarme, que teña que vir ao meu pobo.

—Moitas cousas están a cambiar na túa vida. Xa tes TikTok, montaches dacabalo, saltaches en parapente...

—Sííí, voei, sentín o que sente un paxaro. É moi forte iso. Eu son moi lanzá para todas esas cousas. Pero o de voar é moi emocionante. Estar aí arriba, chorando... É unha impresión brutal. E o de montar dacabalo, é certo, nunca montara, pero dentro das terapias psicolóxicas co cabalo trabállase moito porque é un animal incrible. Así que, si, xa ves, a vida sorpréndeche constantemente e vese que aínda teño moitas cousas que facer por primeira vez.

—«Se quero mellorar o mundo, primeiro vou consentirme eu», cantas en «Que non, que non». E vaia, empezaches a consentirche e non che van nada mal as cousas.

—Bo, si, pero máis me teño que consentir. Iso tampouco o remato de aprender. Pero é que hai persoas que son como son. Ás veces penso: «Isto debería deixar de facelo», por exemplo os videosaludos, que me piden cada día máis, e de súpeto pasa algo que me fai entender que teño que seguir coidando moito á xente aínda que eu non a coñeza. Entón, pois nada, ínchome unha mañá enteira a facer 50 videosaludos. Que eu se que non o fai ninguén, pero a min dáme non se que. Mentres o corpo aguante, hai que atreverse e xogar.

—Aínda quedan cousas coas que non che atreves?

—Hai cousas que me impoñen moito respecto e que, antes de facelas, debería estudar moito. Como o flamenco, por exemplo. Ou os fados. Ou a música brasileira. Pero, bo, para iso está a vida. Quen sabe? Xa me estou atrevendo ata a cantar en idiomas que non controlo nada.

—É certo, fixeches dúas cancións en eúscaro, con Olatz Salvador e Zea Mays.

—Si, paréceme necesario. A ver como o digo sen darche un supertitular [ri]. Paréceme que é facer patria. É dicir: «Mira que cantidade de culturas diferentes temos e como me gusta cada recuncho do lugar onde me tocou vivir».