Despois de 30 anos recuperando música, ou seu primeiro disco, «Peixe», é unha visión contemporánea dá cantiga galega
30 jul 2021 . Actualizado ás 05:00 h.Ou de Xisco era un segredo a voces na escena tradi galega. Respectado, cando non venerado, pola súa traxectoria como cantante, bailador e coreógrafo así como polo seu labor de recuperación levado a cabo durante tres décadas, a expectación era maiúscula respecto o seu agardado primeiro traballo discográfico. E non defraudou. Nin polo continente, nin polo contido. Peixe, que chega nunha lata de conserva, é un descomunal e oportuno exercicio de exaltación da nosa identidade musical a partir dunha creación que bebe do máis puro e ancestral para achegar a modernidade alén das peixeiras.
—De «Peixe» díxose que supón unha visión «atrevida, moderna e contemporánea sobre a música de creación colectiva galega». Séntese identificado?
—Si, a verdade é que si. E ademais é intencionado. Quero ser un pouco revolucionario. Quero ser amable coas letras, pero que teñan ese transfondo de retranca galega. Encántame utilizar esa lírica non evidente pero sentenciadora para falar cousas actuais, de hoxe en día, e incluso dalgunhas bastante duras. Quero, coa nosa música, facer o que a min me apetece: expresarme libremente.
—Incluso cantando por momentos en castelán.
—Quen me coñece sabe que eu son galeguista convencido, pero amo tanto a tradición galega que son capaz de amar as tradicións foráneas. Houbo un tempo no que a xente podía cantar en galego e, ao mellor, tamén unha tarantela en italiano e non pasaba nada. Pero, ai amigo, se cantabas en castelán, coidado! En calquera caso, eu non canto en castelán. Canto cousas que son de lugares próximos e cántoas no idioma no que se cantaban alí. Non é unha apoloxía de nada, é unha representación da tradición dos pobos.
—Agora mesmo, é máis importante renovar os contidos ou as formas?
—Hai que renovar moitísimas cousas. Normalmente os que nos dedicamos á música tradicional, e sobre todo á recuperación, acabamos recuperando non só música senón xeitos de vida, porque todo estaba vinculado. Pero tamén é certo, e eu son moi consciente, que da tradición e disto que recuperamos, voume inventar a porcentaxe, un 95% hai que abolilo xa e quedar co 5% que paga a pena.
—Semella que hai unha xeración de músicos tradicionais, non só en Galicia, que por fin están conectando coa mocidade.
—É certo. E estase chegando á mocidade porque hai tamén un cambio estético. Sen querer ofender a ninguén, digamos que se empeza a rachar con esa idea de que se es folk tes que ir cunha camisa de cadros e unha gorra. Está vindo unha xeración moi interesante que xa non entende de fronteiras entre xéneros. Eu teño casos de bailaríns de hip hop que me chaman para que lles dea clase de baile tradicional galego. É moi esperanzador.
Pero non esquezamos que para chegar a esta conclusión foi preciso empezar dunha maneira e evolucionar cara a outra. Foi moi necesario o que fixo a xente que abriu camiño. Grazas a eles hoxe nós somos herdeiros desta oportunidade.
—O disco é unha homenaxe ás mulleres como «as grandes conservadoras da nosa tradición». Pero dáse a circunstancia de que agora mesmo, en moitos casos, son tamén elas as grandes renovadoras.
—Así é. Tiveron que aparecer tres mulleres cunha proposta rachadora, como Tanxugueiras, para que, primeiro as queimasen vivas, e triunfar despois, porque son valoradas fóra. Seguimos nun mundo excesivamente machista. As mulleres foron as transmisoras porque elas tiñan a obriga de aprender a tocar a pandeireta para ter polo menos un anaco de baile coas demais.
—Non deixa de chamar a atención que quen fala de renovación e mesmo de revolución sexa alguén que leva 30 anos recollendo. Se cadra está motivado precisamente por iso, por ese extenso coñecemento da realidade en primeira persoa.
—Pois non o sei. Non me atrevo a dicir que teño ese coñecemento. O que si teño son moitas horas de aprendizaxe nesa universidade da vida que é falar cos vellos. Se iso se contabiliza como créditos, tiña oito carreiras. Eu aprendín o que era a liberdade, a diversidade e a entender que todo era aceptado e que a comunidade te protexía, foses como foses, coa xente de idade no rural. Eu vivín os 80 en Vigo, pero nunca vin tanta liberdade como nas aldeas.
—Tamén rachou co concepto tradicional á hora de presentar o disco, que vén nunha lata de conserva.
—Todo ten un por que. Eu quería que realmente fose música enlatada.
—Na portada aparece unha peixeira pero está baleira. A auga esta por fóra.
—A sociedade sempre nos mete nunha peixeira e dentro dela movémonos en círculos. Imos topándonos con outra xente e só poñemos en común aquelas normas e expresións que poidan combinar nós e que non nos resulten demasiado histriónicas ou excesivas. Cando, en realidade, temos un mundo de cousas arredor que non son agresivas nin agresoras das nosas personalidades, das nosas orientacións e das nosas ideoloxías, pero que non caben dentro desa peixeira porque farían que ese grupo humano sentise medo. O peixe neste caso nada no exterior. Precisa nadar fóra e non dentro da peixeira. Así que cando a xente abra a lata, o peixe sairá e será libre.