De moi pequeno quería ser millonario, e o é en lectores. O escritor triunfa con «Castellano », unha novela na que define a súa identidade, e segue sumando reedicións dos casos de Bevilacqua e Chamorro
12 dic 2022 . Actualizado ás 00:50 h.Para Lorenzo Silva (Madrid, 7 de xuño de 1966), un clásico no top-vendas, a identidade non é caso resolto, nin sequera un caso sinxelo para dous axentes como Bevilacqua e Chamorro. Castellano preséntase como a súa novela máis persoal e comprometida e fainos ver pola mirilla da ficción documentada un episodio descoñecido por moitos: a rebelión dos comuneiros contra Carlos V cincos séculos atrás. É a súa novela máis persoal e comprometida? «Unha novela sempre ten algo que ver contigo. Hai algo ao escribila que che interpela. E a literatura ten que comprometerse. Se non o fai, non remove e, se non remove, non conmove. E, se non conmove, esquece», comeza Lorenzo Silva. Escribir, admite, foi a súa terceira vocación. «De moi pequeno, iso di o meu pai, quería ser millonario. Logo, como o meu pai era militar de aviación, deume o siroco da pilotaxe, pero moi pronto descubrín a literatura, e desde entón non tiven outra vocación», asegura. «Todas as novelas son persoais, pero esta ten un maior grao de exposición, porque se refire a esa cuestión tan espiñenta que demos en chamar identidade. ¡Nun país onde iso é un campo de minas!, e desde unha identidade, a castelá, que está sinalada e ata diría que vilipendiada», considera Silva.
-Por que volver ao 1521, á revolta dos comuneiros contra Carlos V?
-É unha historia que ten un significado profundo para entender a España posterior, a Castela posterior e o seu declive. E tamén é unha historia que ten un valor universal, que conta a loita dunhas persoas que intentan defender a súa dignidade e liberdade fronte a uns gobernantes que a desprezan. Esta é unha idea que despois non se perde. Eles saen derrotados, pero a idea aínda prevalece.
-Ten algo que ver aquel contexto co que vivimos hoxe?
-Non, pero hai circunstancias que poden invitarnos a ver algunha analogía. A rebelión dos comuneiros é a rebelión das clases emerxentes que non atopan un lugar no sistema que ten pensado Carlos V e que o piden. E pídeno a través dunha revolta que sinala os límites do poder. Ten que ver cun debate vivo na sociedade española: ata onde ten o poder o que ten o poder?, aínda que o teña democraticamente. Porque pode exercelo en contra dos demais, en contra dos que non lle seguen ou non comulgan co seu ideario.
« Non vou dicir que busco a felicidade escribindo, que me parece naíf, pero si estar o máis en paz posible co que son e o que fago»
-Como escritor se reconstrúe ou se inventa?
-Todos nos inventamos un pouco. O que crea que non, equivócase. A memoria é caprichosa, todos temos algo de piedade de nós mesmos e pretendemos dar de nosa propia biografía unha visión o máis aceptable posible. A escritura eu véxoa como unha forma de trabar as pezas dun; iso dun que está disperso e desencaixado encaixalo dalgunha forma. Foime moi útil. Non se se podo ensinar algo escribindo, pero si se que aprendo moito.
-As vimbias da súa vida dan personalidade ao relato. Naceu o libro sobre todo para aliviar ese peso que sente desde neno por definir a súa identidade e facer o quebracabezas entre a súa parte castelá e a andaluza con máis alegría?
-Pois si... si, francamente. Non vou dicir que busco a felicidade, que me parece naíf, pero si estar o máis en paz posible co que son e o que fago, e co lugar que ocupo no mundo. O libro ten unha parte de reacción serena, que non son de ir a pedradas contra ninguén... A min pesoume unha concepción imperativa da identidade. Empecei vendo un xeito de propor a identidade española desde un perfil autoritario. E despois vin, lamentablemente, outras afirmacións da identidade que chegaron a recorrer á violencia, ao asasinato, para afirmar a puxanza de que unha identidade territorial sexa recoñecida. En nome da identidade hase ninguneado a vontade dos que non teñen ese xeito concreto de vela e sentila, aos que se considerou malos españois, malos vascos, malos cataláns... Fronte a isto propoño unha visión menos colectiva e colectivizada da identidade. A identidade é un camiño persoal. Cada un elixe o que é e tamén como o é.
«Reivindico, a través da miña identidade castelá, a mestizaxe de identidades»
-E vostede que elixe ser?
-Eu son madrileño e o son como a min me dá a gana. Non necesito que me veñan dicir como hai que ser madrileño.
—É algo moi español, iso de dicirnos como hai que ser...
—Si. Reivindico, a través da miña identidade castelá, a mestizaxe de identidades. A identidade é unha mestizaxe. A propia Castela é unha mestura de cristiandad, islam, da España preislámica e a España hebrea e a España musulmá...
—Foi en Barcelona onde emerxeu máis a súa esencia castelá, por contraste?
—Eu vivín na Cataluña do procés, vin como se xestaba. Vin como esa afirmación da identidade propia recorría moitas veces ao menosprezo do castelán.
«Somos bastante dóciles para asumir visións históricas cociñadas polo poder»
—Somos un pobo ignorante da súa historia? Iso sinalou a este xornal Eslava Galán: «Somos un pobo que despreza a súa historia sen coñecela». Veo así?
—Temos dúas cousas: fáltanos curiosidade e fáltanos interese, non digo paixón senón interese, polo propio. E creo que somos bastante inertes, dóciles para asumir visións históricas cociñadas polo poder. Durante 40 anos, moita xente tragou con esa visión da España imperial fabricada polo franquismo, pero agora hai outras fabricacións da historia que se asumen de xeito acrítica, e ás veces teñen premio. Igual cáenche unhas rebajillas do orzamento... Xúntase a falta de curiosidade dos españois respecto da súa propia historia coas manobras gobernamentais de distinto signo para facer crer que o pasado foi o que ao poder de quenda interésalle facer crer.
—Non é case inevitable?
—Si, pero, mira, para facer este libro eu consultei un dos que teñen máis material, que é a Historia crítica e documentada das Comunidades de Castela de Danvila, un libro do século XIX, ¡inencontrable! Pero atopeino. Hoxe, en éraa Internet, calquera ten acceso a unha información que lle permite non comulgar con rodas de muíño. Este é un traballo individual, pero non é secreto nin está escondido. Está aí, ao alcance.
—Non parece un patriota ao uso. Que é un patriota?
—A patria ten xa unhas connotacións de inflamación que é difícil quitarllas. É unha palabra que berran persoas exaltadas coa vea do pescozo inchada. Paréceme que hai outra forma máis construtiva de reivindicar a patria, que se eu, como un lugar de encontro, de lealdade e solidariedade sempre entre diferentes. Na aldea máis pequena sempre hai diversas concepcións sobre esa aldea.
«A literatura é eficaz, ten un poder maior do que pensamos. O Quixote construíu dun xeito moi potente o carácter español»
—Hai moita ficción na nosa historia? Dígoo no mellor sentido... A ficción sempre ilumina.
—Si. A ficción ilumina cando está ben feita. Ocorre cando nos atopamos con grandes obras de arte: O poema de Mío Cid, o Quixote... É interesante ver como a literatura serviu para trasladar ideas. A literatura é eficaz, ten un poder maior do que pensamos. O Quixote construíu dun xeito moi potente o carácter español.
—Que raíces tíranlle máis, as andaluzas, as castelás ou as literarias?
—Eu téñolle cariño a todo, pero apostei pola literatura. Non a vou a pór ao servizo de nada, de ningunha causa allea a ela, a esa conversación íntima entre o autor e o lector. Non son militante, non son máis castelán que andaluz nin máis andaluz que castelán...
—O momento que vivimos en España dá para unha novela negra?
—¡Dá para unhas cantas! A pouco que sigamos a actualidade, vemos que certos acontecementos se desenvolven a través deses sumidoiros da novela negra. Toda a sociedade ten os seus sumidoiros, tramita asuntos nos sumidoiros.
—Tamén construímos a nosa identidade por contraste?
—Si, pero isto ten algo de patolóxico, porque cando intentamos afirmar por contraste a identidade moitas veces caemos no resentimento. E desde o resentimento non se constrúen identidades sas. Non podemos converter as diferenzas nun asento para o rancor.
«Algún descubriu nesta pandemia que ler non é tan horrible como pensaba»
—Como valora os indultos aos presos do «procés»?
—Non son partidario do encarnizamiento. O propio Carlos V acabou amnistiando a moita xente. Agora ben, a prerrogativa de graza é excepcional, son moitas as persoas que a poderían recibir nos cárceres españois. Creo que para facer uso dunha prerrogativa tan excepcional, que pode provocar un agravio comparativo, sería necesario que o Goberno estivese seguro de que isto vai redundar nunha evolución positiva do conflito creado fundamentalmente pola aposta maximalista do independentismo catalán. Se non, o tempo dará unha resposta desagradable. Algúns din que é unha proba de debilidade do Estado, que é o que sostén as leis. E as leis son as que a ti e a min, por exemplo, permítennos escribir en liberdade. Se podo sentarme ante o computador, escribir o que queira e que non me boten a porta abaixo de casa é polas leis. Porque o Estado de dereito español funciona.
—Cando volven Bevilacqua e Chamorro?
—O ano que vén. Ultimamente, volven os anos pares.
—Fíxonos máis lectores a pandemia?
—A pandemia empurrou os índices de lectura. Despois dunha chea de anos de campañas institucionais, todas erradas, a pandemia hase apreciado en vendas de libros. Libros meus de hai 20 anos reeditáronse máis que anos anteriores. E ata me chegaron mensaxes de xente que non lía: «Estamos aquí en casa, co meu marido, e non o aguantaba máis e digo: 'Anda, le un libro'. Non lía nada e xa leva sete teus». Destas mensaxes recibín varios. Algún descubriu nesta pandemia que ler non é tan horrible como pensaba.