Joseph Roth non estaba moi orgulloso de A arañeira, a súa primeira novela, quizais pola urxencia coa que foi redactada, en apenas un mes, pero a historia que veu máis tarde acabou demostrando a extrema clarividencia das súas páxinas. A obra, publicada por entregas no órgano oficial da socialdemocracia austríaca, a finais de 1923, e que agora podemos ler en galego na edición de Irmás Cartoné, anunciaba o ascenso do nazismo alemán e a chegada ao poder do fascismo. Acertou en todo, por desgraza. E en especial, na recreación dunha atmosfera de fanatismo e hostilidade asfixiantes, un aire de morte que chega ata actualidade. Malia súa composición un tanto atropelada, as alertas semanais de A arañeira deron no albo e amosaron cal sería o camiño que percorrería o delirio nazi.
Na Alameda de Santiago, unha exposición en homenaxe as persoas refuxiadas resultou danada pola acción duns bárbaros de hoxe. Os paneis onde se recollen os nomes de máis de corenta mil migrantes falecidos apareceron destrozados por alguén que deixou neles a súa pegada en forma de xenofobia, demostrando que os ecos do terror adiantado por Roth seguen estendéndose ata este tempo áspero, envelenado por discursos perversos, salvaxe co diferente. O episodio encaixaría á perfección nun dos capítulos de A arañeira. Non hai que estar dotado dunha gran perspicacia para advertir que se trata dese odio renacido, por moito que ás veces pretendamos vestilo con outras roupas. A faciana de quen rebentou os paneis debe ser a mesma de Theodor Lohse, o protagonista da novela. Un rostro sen alma, a expresión dun fanático de hai cen anos que salta ata os nosos días.
A arañeira viu publicado o seu derradeiro capítulo corenta e oito horas antes do Putsch de Múnic, o fracasado golpe de estado que perpetrou Hitler en novembro de 1923, dez anos antes da súa chegada ao poder. O futuro sempre é un terreo imposible de predicir, as augas misteriosas por antonomasia, pero a este presente de atacantes nocturnos de alamedas está a quedarlle o corazón bastante ennegrecido, tirando a seco. Contra as súas sombras, no xardín de Compostela persiste o recordo de Díaz Pardo, Valle-Inclán, Rosalía ou Lorca, grandes exhibidores de luz, gardiáns intrépidos do parque. E aí tamén, pese a barbarie, seguirá habendo sitio para a memoria sen arañas dos que o arriscaron todo co desexo de vivir en paz.