«É cargante oír: 'Se vende moito, será que non é boa'», revela a escritora, que volve sobre a historia para levarnos moi lonxe coa gran aposta editorial do ano, «Sira»
16 abr 2021 . Actualizado ás 15:52 h.A María Donas (Puertollano, Cidade Real, 1964) unha máquina de escribir non lle rebentou o destino, pero cambioulle lixeiramente o día a día. Deixou a universidade e entregouse de cheo ao oficio de escribir historias, pero segue sendo, asegura, a persoa de sempre, a que empezou a aventura da vida como a maior de oito irmáns, pragmática, organizada e con sede viaxeira, alguén que non confía a súa sorte a amuletos nin talismáns, que non deixa de ter os pés no chan. Sira, o seu personaxe estelar, volve ao escaparate doce anos despois do bestseller de Donas que rompeu o molde, O tempo entre costuras.
«Eu era unha profesora de universidade, cunha vida moi estruturada e non entrara no meu pensamento en ningún momento ter unha vida profesional envorcada na escritura. Escribín O tempo entre costuras coa única ilusión de atopar a alguén que mo quixese editar. E a acollida dos lectores foi unha bóla que crecía e crecía...», comeza a autora, que se meteu millóns de «viaxeiros» a través do papel na maleta coa súa primeira novela. En nada, a historia correu e deu o salto a Latinoamérica, chegaron as traducións e logo a serie. «E sentín que tiña que dedicarme a isto por completo, porque era unha pena deixar pasar o tren. Deixei a universidade, e leste foi un cambio na miña vida, e cinco libros despois aquí sigo», sorrí Donas.
-«O tempo entre costuras» despegou no 2009, co inicio da crise. Nas malas, deu na tecla do éxito.
-Si, foi un pouco ao contraxeito.
-Sente que vai ao contraxeito?
-Non tanto, pero naquel momento albiscábase a crise tan desastrosa que veu. E en literatura levaban outras cousas distintas. Acórdache, eran os anos de Larsson, de tramas sanguentas e escuras... E chego eu cunha costureira que se vai a Marrocos, unha espía encuberta. Nese sentido si puiden ir ao contraxeito respecto das tendencias do momento. No resto, non son tan distinta.
-O éxito de «O tempo entre costuras» é unha mostra do poder do pobo. Triunfou grazas ao boca a boca.
-Si. Alguén compraba o libro ou llo regalaban, líao e ao día seguinte levábao á oficina, á barbería, víao no ximnasio, na rúa... A bóla da neve non deixou de crecer grazas á xente. Enseguida os medios fixéstesvos eco e a editorial coas reedicións. Pero aínda hai xente que non leu O tempo entre costuras.
-Pésalle ou lle impón ser superventas?
-Non. Como todo veu tan de súpeto, acostumeime á etiqueta desde o principio e lévoa con naturalidade. É cargante oír: «Se vende moito, será que non é boa», pero compénsao moito ter lectores. A min ese prexuízo non me quita o soño.
«Fascínanme as mulleres normais e correntes, as que son capaces de facer grandes cousas sen prevelo»
-Sira naceu cunha crise e regresa cando afrontamos outra. Inspíranlle os contextos duros? Tíñao preparado?
-Non, foi todo casual. Era frecuente que me dixesen: «Por que non escribes unha continuación?». Preguntábamo moita xente. Foi todo inesperado e intenso. Chegou un momento en que Sira e eu estabamos saturadas a unha da outra. Escribir unha novela con Sira como protagonista se me facía costa arriba. Pero viaxo moito a Tánxer e sempre volvo coa idea de que alí quedan mil historias por contar. E pensei que, se volvía a Marrocos, si tiña que ser da man de Sira, non podía ser doutro xeito. Levaba uns meses traballando con ela cando chegou a pandemia, este azoute espantoso.
-A pandemia non debilitou a súa creatividade, a capacidade para escribir?
-Bo, non estiven ao 200 %, vin a miña capacidade de concentración moi mermada, sobre todo ao principio, cando non podiamos quitar os ollos das cifras de contagios.
-En «Sira» fan boa parella de baile a historia e a fabulación. Danzan xuntas con naturalidade e lixeireza, e lévannos lonxe de xeito instantáneo.
-Teño moito interese en que sexa así. Eu non quero escribir novela histórica. Uso a historia como transfondo dunha ficción. Pero hai tantos episodios na historia interesantes, deixados na trastienda da memoria, que recuperalos é unha alegría. E as vivencias dos meus personaxes teñen maior acontecer nese tapiz da historia real. En Sira exploro a Palestina previa ao nacemento do Estado de Israel baixo dominio británico, vou ao Londres posterior á Segunda Guerra Mundial, cando a cidade está devastada e abatida e todo o pobo inglés loita por saír adiante. Vimos á España do 47, unha España famenta e sumisa que recibe a visita de Eva Perón... E aquí teño unha débeda e debo pedir desculpas a Galicia. A visita de Eva Perón incluíu Galicia, que eu non integro como escenario na novela, ¡porque xa non podía meter máis cousas! quedou unha espiña cravada, a de reflectir esa visita a Galicia, que foi memorable. Algún día contareina... Ademais, teño un vínculo moi afectuoso con Galicia, amigas de moitos anos que viven aí.
-Fai un retrato admirado de Evita Perón, como unha muller valente que se atreve a facer o que quere. E non esquece ao perruqueiro de Madame Perón, Julio Alcaraz.
-En España vémola como un personaxe pintoresco, e ten moitas luces e sombras, é moi interesante. Era unha populista, pero con vinte e poucos anos, sen ningún tipo de asesoramento, elaborou un discurso en favor dos menos privilexiados moi sólido. De onde sacou esa forza esa muller? Fascíname, como me fascina a visita que fixo á España de Franco póndose o mundo por monteira. Con que descaro atreveuse a tratarlle... Foi un sopro de aire fresco naqueles anos escuros.
-Constrúe mulleres con carácter, que se atreven a dar o salto sen anunciarse.
-Pero non son mulleres que teñan nacido con alma de heroínas, son mulleres normais e correntes ás que a vida un día ponlles a cambadela e a partir de aí sacan de dentro unha coraxe e unha audacia que nin elas sabían que tiñan, pona en marcha e reconstrúense. Dan un paso adiante cunha valentía que nos asombra. Ese é o tipo de perfil que me gusta, non a que nace con grandes ambicións, propósitos e proxectos.
—Mulleres menos de novela e máis reais.
—Si, as que son capaces de grandes cousas sen prevelo.
-Nese retrato podería encaixar, a grandes liñas, a muller española da posguerra?
—Si, pequenas heroínas silenciosas que fan moitas cousas. ¡Miúdo pedazo de mulleres! E que pouco recoñecemento dáselles moitas veces...
-A novela empeza cunha chiscadela a «O tempo entre costuras» que nos desconcerta: «Unha máquina de escribir non rebentou o meu destino. Equivoqueime...».
—A vida vaille pondo a Sira por diante circunstancias difíciles, e ela ten unha gran capacidade de adaptación.
-Recoñécese na costureira?
—Non creas que me recoñezo moito nela. Non intento crear, cando escribo, personaxes nos que reflectir quen son eu. Sira é a suma de moitas mulleres, de entón e de agora, ten características universais que superan o corpiño da época, do momento. Sira é unha muller cun gran sentido da responsabilidade, de palabra, honesta, cumpridora, onde se poden ver reflectidas centenares de mulleres da miña contorna.
-Fainos viaxar a lugares exóticos e inspiradores, con personaxes reais moi interesantes, como Chaves Nogueiras, Eva Perón ou Barbara Hutton, pero sempre coa adversidade e o desastre como contexto. Volver aos anos posteriores ao fin da Segunda Guerra Mundial fainos transcender e relativizar este momento que vivimos. Tempos pasados foron peores.
-Por suposto. Pensa na miseria e a fame, e nas mulleres de entón, ás que se pedía ser anxos do fogar, unha submisión imposta polos códigos morais, políticos e as circunstancias históricos. Aquelas mulleres si necesitaban, non romper un teito de cristal, senón mil teitos para ir cara a adiante.
-Unha máquina de escribir rebentou o seu destino?
-Non [risos], o meu destino está sen rebentar, non houbo cambios tan convulsos. Eu antes dedicábame á vida académica e agora dedícome á literatura, pero no fondo sigo sendo a mesma persoa. O meu mundo cambiou un pouco, por este cambio profesional, pero sigo tendo os pés no chan. Sigo tendo a miña vida organizada como antes. Non houbo grandes volteretas que me haxan trastornado e convertéronme noutra muller.
-Segue sen ter mantras ou talismáns, como nos dicía hai uns anos?
-Si, é que son moi pragmática, moi cos pés no chan. Non me deixo levar facilmente por cousas máis aló das que creo sólidas, necesarias. Non, non teño amuletos nin talismáns...
-É a maior de oito irmáns. Este «cargo» explícao un pouco todo...
-Si, seguro que ten algo que ver. O tipo de familia, de educación, a época da que veño. Isto fai que desenvolvamos unha mirada ante a vida que, a esta idade, é difícil alterar.
-Escribe como revelou que o facía Mercè Rodoreda, para gustarse un pouco máis a si mesma?
-Non, non... No fondo, véxoo como unha responsabilidade profesional case, soa frío, pero propóñome, en cada historia, un obxectivo, que é construír unha novela coa que quero gozar e que gocen os lectores. Pero non me vexo entendéndome eu a través das miñas letras.
-Non a vexo facendo autoficción...
-¡Non, non, eu non sería capaz de escribir autoficción!
-A crise son grandes oportunidades para a aprendizaxe, din, e no seu caso para a ficción. Nas súas novelas, coa crise empeza a aventura que nos sacode e enfeitiza.
-Totalmente. A crise son boas para o cambio, para a creatividade e neste caso tamén para a receptividade dos lectores. E inclúome, como lectora. Nesta pandemia ingrata e espantosa a industria do libro foi das poucas que case non se resentiron. Todos tiñamos ansias de ler. O libro foi un compañeiro de viaxe magnífica.
-Haberá continuación tamén como serie, ten xa previsto «Sira» o salto á pantalla?
-Primeiro, que voe o libro...