No seu último libro fai unha análise, accesible a calquera lector, onde di que a pandemia só acelerou o fin dunha era
18 abr 2021 . Actualizado ás 10:57 h.Daniel Bernabé (Madrid, 1980) acaba de publicar Xa estabamos ao final de algo, un manual «pesimista pero esperanzado» no que expón que nada do que está a pasar debería sorprendernos. O libro, que é moi pedagóxico e sinxelo de comprender, pretende adiantar unha serie de liñas do futuro inmediato, de como imos poder saír desta situación.
—É unha radiografía da crise actual. Que ves nesa imaxe?
—O que vexo é que, sin duda, a pandemia hanos dado a volta á nosa vida, pero tamén vexo que se está utilizando como coartada para evitar ter que falar dos problemas que antes do 2020 tiña esta sociedade. Unha serie de problemas que agravaron esta crise e estanlle dando un carácter moi particular.
—Dis que nada do que está a pasar debería sorprendernos, que é «inesperado pero esperable».
—Soamente neste século a OMS declarara cinco alertas de carácter internacional. No 2009 a gripe A matou a 300.000 persoas no mundo. É moi necesario saber que se fixo na última pandemia para entender que pasou nesta. Nese momento, os Gobernos actuaron con previsión, e foron duramente criticados por ter pecado de alarmistas, por gastar máis do debido, cando estabamos a entrar na gran recesión. Iso tivo un factor fundamental nesta, na que a pesar de ter sinais máis que evidentes de que era un problema preocupante, moitos Gobernos actuaron de forma lenta porque non querían ser sinalados como os primeiros que daban a voz de alarma. E cando o quixemos ver, xa era tarde. Ao longo da historia, as pandemias tiveron unha influencia enorme no desenvolvemento humano e na sociedade. E esta igual, porque vai servir como acelerante da crise nas que estabamos inmersos.
—Estabamos ao final de algo por toda esa crise que xa estaban en marcha?
—É indubidable que tiñamos unha crise económica irresuelta, unha crise especulativa, financeira, que empezou no 2008 e que aínda que en grandes cifras habíannos ido dicindo que se resolveu, o que fixera era postergarse. Os problemas que nos levaron a esa crise están presentes aínda, só que se manifestan doutras formas. Unha crise ecolóxica que segue presente, e pode, ademais, ter que ver coa extensión e a aparición de cada vez máis enfermidades víricas. Unha crise cultural, de identidade, na que se impuxo un modelo de comportamento cada vez máis competitivo desde o individual, de forma que nos é difícil avanzar como sociedade. E a máis importante, unha crise da democracia liberal, na que se cuestiona a propia idea de democracia, porque o sistema político se ve cada vez máis coas mans atadas pola economía.
—Se non chegase a pandemia, cal desta crise fose clave?
—A última. O sistema político que se levantou despois da II Guerra Mundial empezouse a desmontar coa restauración liberal dos 80. O problema deste desmonte é que se ha ir deixando á economía fose do control democrático. Agora mesmo as grandes decisións dos Gobernos para mellorar a vida das persoas, non poden levalas a cabo, porque non teñen capacidade para iso.
—Que tería que pasar agora para cambiar aquilo que non estaba a funcionar?
—Habería que reivindicar que a economía non pode estar baseada soamente na especulación, ten que deixar riqueza no sitio onde se produce; hai que recuperar unha visión de clase, non pode ser que a gran maioría social traballadora deste país permaneza ausente das grandes decisións que se toman e sexa a que menos dereitos ten, e para rematar, hai que recuperar un Estado forte, uns servizos públicos fortes, que sirvan para corrixir as desigualdades que o sistema económico provoca. Isto, que comento no libro, xa está a suceder, só hai que ver o ultimo plan de estímulos que presentou Joe Biden. Mentres en EE.UU. están a apostar por estímulos directos á economía e ao traballo, en Europa, parecía que iamos ir por esa liña, pero estamos a ver que cada vez se poñen máis problemas aos fondos de recuperación. Hai que ser moi materialistas para entender como podemos saír desta crise e evitar a seguinte.
—Cal será o impacto persoal que nos deixe todo o que estamos a vivir?
—Eu estou machucado, se falas coa xente todo o mundo che di o mesmo: que estamos moi cansos. Fundamentalmente por unha sensación de incerteza elevada á máxima potencia. A primeira a vital, non saber se imos perder a seres queridos. Ademais, a situación económica, que a pandemia agravou, provoca que todo se quedou en standby. É moi difícil agora que alguén che diga que vai abrir un negocio, iniciar unha familia ou comprar unha casa. Agora, tamén digo de todo pódese aprender, e se estamos atentos, a vida ensina. E estanos ensinando que sen comunidade, sen sociedade, isto fose a lei do máis forte, un auténtico horror.
—Dis que se o rescate da banca houbésese feito doutro xeito, alterase as consecuencias desta pandemia.
—Os recortes que se fan na anterior década dinnos que se fan porque o país ten que baixar a súa débeda pública porque así baixará a prima de risco. Fannos uns recortes gravosos e fortes en servizos públicos por uns intereses políticos, que son deixar aos países da periferia europea máis débiles e máis expostos aos intereses do centro. Non podemos vivir sen ameazas, ou con ameaza cero, pero si podemos ter un nivel de prioridades razoables en canto a onde gastarnos o diñeiro. Ao final, démonos conta de que nolo gastamos en cuestións que só afectaron a unha minoría da poboación, á máis rica, e con todo, aqueles servizos que necesitamos para que poidamos REVISAR funcionar deixámolos de lado. Imaxínache que alguén propuxese en xaneiro do 2020, que sabiamos que había unha enfermidade en China que estaba a matar xente e era contaxiosa, comprar grandes cantidades de material sanitario, contratar máis médicos... Acusaríaselles de alarmistas, de despilfarradores, pero na primeira semana de marzo, cando xa o tiñamos amais , o Concello de Madrid estaba a falar de construír unha nora xigante para fomentar o turismo. Ao final entre gastar o diñeiro e prestar atención a cousas que realmente o teñen e a cousas absurdas, eliximos as absurdas, e non porque nos volvemos bobos, senón porque o sistema económico inflúe enormemente ao político, que só pensa no beneficio directo, e non ten en conta que ese beneficio se afunda por continencias que existen como unha pandemia, pero podía ter habido un desastre natural. Non se trata de vivir nunha sociedade de risco cero, porque é imposible, pero si estar preparado ante posibles eventualidades , e a única forma é tendo un Estado forte como, por certo, demostrou China . Pódenos parecer mellor ou peor país, cun sistema económico máis ou menos aceptable, pero os seus servizos públicos fortes conseguiron manexar mellor a pandemia que os países occidentais.
—Sinalas que despois da crise do 2008 recuperamos os indicadores de antes, pero non o modo de vida. Esta vez non será diferente.
—Veño dicir que os grandes indicadores da anterior recesión puideron mellorarse, pero é que houbo barrios de clase traballadora de todo o país que non saíron da crise nestes dez anos. Xente que se quedou descolgada e xusto cando se estaba enganchando chegou estoutra crise. O saír mellor ou peor non é unha cuestión matemática, senón que dependerá de todos nós. Se temos unha actitude de espectadores antes o que está a ocorrer, ben non imos saír, simple e sinxelamente porque se volverán ou impor os intereses dos grandes propietarios. Pero se a xente pasa de ser un mero espectador a un actor político, que reclame os seus dereitos, que opte por opcións que protexan os servizos públicos, creo que polo menos teriamos a oportunidade de reverter bastantes dos erros que cometemos na anterior década.