«Ás veces o meu irmán leme e di: 'Iso non foi así'», revela o escritor, que reconstrúe o secuestro do seu avó na novela «Canción»
23 ene 2021 . Actualizado ás 11:54 h.Eduardo Halfon (Cidade de Guatemala, 1971) non é Eduardo Halfon. Non é o Halfon que fuma nas súas novelas, aínda que, como el, tivo un avó que sobreviviu a Auschwitz e outro que foi secuestrado pola guerrilla guatemalteca, outro Eduardo Halfon que inspira Canción.
«Nunca estiven por Galicia, é de difícil acceso. Como A Rioxa, que se mantén como medio secreta. Encántame iso...», di como gozando un cigarro. A súa visita a Lugo prevista para o ano pasado cancelouse polo covid, «e o mundo non volveu». O confinamento pillouno en París, en «un París abatido, triste, onde non podías saír...». Pero agora vive nun pobo no sur de Francia, «nunha casiña». «Aquí séntese menos a pandemia, porque é pobo», asegura quen busca de sempre «a soidade, o silencio». O autor que nos noquea con O boxeador polaco, onde conta a historia secreta do número que o seu avó leva tatuado no antebrazo, volveuse «case antisocial».
-«Cheguei a Tokio disfrazado de árabe», comeza «Canción», que lembra a un avó libanés «que non é libanés». Moi Halfon. O seu é unha falsa biografía? Sitúenos.
-Sitúoche moi doado. Só escribo ficción. Pero toda ficción é autobiográfica. Toda. A de Munro, a de Flaubert, a de Bolaño... Flaubert dicía: «Madame Bovary son eu». Eu quítolle o veo ao meu narrador, doulle o meu nome, préstolle a miña biografía. Pero eu non fumo e a súa personalidade é moi diferente. Este narrador naceu no 2008, no boxeador polaco, que era inicialmente un libro de seis contos, seis episodios na vida dun tal Eduardo Halfon. Pensei que iso era todo, e non. Dous anos despois, un deses contos volveuse capítulo na pirueta. Tres anos despois, outro se volveu capítulo en Mosteiro . Logo ocorreu con Signor Hoffman, despois con Duelo e agora con Canción . O boxeador polaco empezou a procrear libros, fillos, coma se fose un libro nai. ¡É como estar escribindo unha novela en marcha! Toda a escenografía dos meus libros é a miña vida, el é de Guatemala, con familia xudía, familia árabe, viviu en EE.UU., ten barba... Pero o drama que sucede no escenario é ficción.
-Pero vostede naceu ou non nunha rúa sen saída, en agosto do 71?
-Si. E había un Volvo cor verde jade... Poño no escenario das novelas os props da miña vida. E o lector entra nun libro que cre absolutamente verdade. ¡E non o é! Herzog fala dunha verdade extática, visceral... Eu busco esa verdade emocional. A verdade hai que sentila.
-Escribe máis en busca de verdade ou de consolo?
-De consolo xamais. A miña necesidade de escarbar na miña familia vén doutro lado, non sei... Non é nostalxia. Busco as historias, trato de descifrar algo, pero ao final de escribir non entendo máis. Esa procura compártoa co meu narrador, que está, como eu, moi desorientado.
-Pérdese porque quere. E ten moito sentido do humor...
-Si. É un humor irónico, xudeu. Hai tanta solemnidade no secuestro do meu avó que ten que haber humor. É unha válvula de escape. Desde o principio usei o humor dese xeito, e o erotismo. Diría que Canción é un libro moi xaponés, moi libanés, moi guatemalteco e moi norteamericano en cento e pouquiño páxinas. Eu síntome cómodo na contención. Escribo por fragmentos. Empezo a escribir algo anárquico, non estou en control... Despois veñen polo menos dous anos de traballo de ourivaría. ¡Vén o enxeñeiro Halfon a pór orde! A pregunta é: Como fago que o lector se conmova? Non quero facerche pensar, quero facerche sentir. Quero que sintamos algo xuntos.
-Un avó seu sobreviviu a Auschwitz, outro foi secuestrado. É certo?
-Si, son dous feitos que che podería contar o meu pai. Pero como facer que dous lendas familiares se volvan universais? Aí está a maxia da literatura.
-Ao Halfon da novela acúsano de impostor. «Díxenlle que todo escritor de ficción é un impostor», escribe. É un impostor o Halfon real?
-Absolutamente. Os escritores somos todos unha partida de impostores. Hai polo menos dous imposturas do autor, interésame a do escritor cos seus personaxes, os seus monicreques, e moito menos esoutra impostura do escritor no mundo, dando entrevistas, indo a festivais en Zoom...
-Cantos Halfon. Con cal falo?
-O impostor das miñas novelas hase volto máis real que o autor. Cando me invitaban a festivais sempre me reservaban un cuarto de fumador. Eu non fumo. É un truco que fai máis real o xogo, para que leas como un neno.
-É máis fillo da imaxinación ou da memoria?
-Das dúas. Empezo un relato desde a memoria, pero daquela esa memoria ten que ser imaxinada. Xa cambiou. Hai historias que le o meu irmán e di: «Iso non foi así».
-Cambioulle a letra a paternidade?
-A vida do escritor non é para ter fillos, pero de súpeto a miña parella resultou embarazada. Primeiro houbo que aceptar o embarazo e logo, aos 45, que nos ía cambiar a vida. Tiven que pór a miña escritura en pausa. Non podía concetrarme, ler... É un desafío e unha beleza ao mesmo tempo, un fillo.
-Sae moi transformado de cada libro que escribe, é algo catártico?
-Que é o oposto de catarse? Iso. Estou peor ao final que ao comezo. Chego á catarse como lector, xamais como escritor. Chego ao final e entendo menos, e estou como esgotado...
-Como un parto...
-Pode ser, pero non pasei pola experiencia. Calquera cousa é máis doado que sentarse a escribir. Entendo aos escritores que deixan de escribir. Son capaz de verme calando.
-Odia a palabra «autoficción»?
-Si. ¡Chamar a algo non ficción é ficción! Incluso unhas memorias. Non existe a non ficción. Todo é ficción e é á vez autobiográfico. Soa contraditorio, pero non o é. Cando empecei a escribir, a moda era o «metaliterario», agora é a «autoficción», que ten algo de petulante.
—Hai unha ferida inaugural da súa literatura?
—Non se se hai unha ferida. Quizais unha cicatriz. E queres saber como chegou esa cicatriz á túa perna, que fixen, que non, como estiven involucrado, coñecer a historia desa cicatriz. O meu avó tiña a ferida do Holocausto, eu non, eu xa non teño esa ferida, estou máis afastado.
—A súa historia rompe o molde, os libros non arrouparon a súa infancia, non foi un lector precoz.
—Non, fun un lector tardío. Na miña casa non había libros. Cheguei á literatura por accidente. Eu era enxeñeiro, pero quixen estudar Filosofía e coa Filosofía viñan as Letras. Foi aos 26 anos. Aí empecei a ler como un tolo. É unha longa historia.
-Un gran libro que se lle resistiu como lector?
-Fixen oito intentos con Conversación na Catedral, de Vargas Llosa. E non lograba... Pero un día algo pasou, entrei e paréceme a gran novela latinoamericana do XX. Cada libro ten o seu momento.