Meirás, a creación persoal da escritora, pendiende do seu destino

FUGAS

Real Academia Galega

As torres foron o refuxio de verán deseñado pola propia Pardo Bazán, que proxectou nelas a súa paixón polas artes. Cos Franco fóra, está aberto o debate sobre os seus novos usos

08 ene 2021 . Actualizado ás 05:00 h.

Para unha persoa que traballaba coas palabras, os termos elixidos importan e o primeiro erro a emendar é falar de «pazo» a «Meirás». Deliberadamente, Emilia Pardo Bazán construíu unhas torres. «Tiña unha visión moi crítica do mundo dos pazos, decadente, de señores vindos a menos, dunha aristocracia que xa non ten sentido. Admiraba as mansións historicistas inglesas, ancoradas na tradición», apunta Jesús Sánchez, profesor de Historia dá Arquitectura e do Urbanismo na Universidade de Santiago (USC) e autor do estudo As Torres de Meirás, un dos máis detallados sobre o inmoble que a escritora deseñou e inaugurou en 1910.

A residencia de verán da intelectual protagonizou unha das imaxes do 2020 que despedimos, a entrega das súas chaves ao Estado. Un acto simbólico para o que se escolleu un escenario non menos alegórico: a torre da Quimera, bautizada como unha das súas novelas e onde tiña o seu despacho. Cal será o papel da propiedade tras a expulsión dos Franco é un debate que require, antes, responder a esta pregunta: Que foi Meirás para ela?

«Meirás é o edificio dunha muller que quere demostrar que ten triunfado. Transmite o seu espírito, é Emilia en pedra», describe Xulia Santiso, a conservadora de Cásaa-Museo Emilia Pardo Bazán. A académica Marilar Aleixandre é a encargada de defender a tramitación como BIC do fondo bibliográfico da condesa -no inmoble ocupado polo caudillo en 1941 quedan 3.200 exemplares que se suman aos 8.000 que custodia a Real Academia Galega (RAG ) desde 1978-. «Meirás é o paraíso da súa infancia, onde se inspiraba e convertía ''nun pino ou acacia'', describiu», lembra Aleixandre.

Para o profesor Jesús Sánchez, «o máis valioso das torres é a súa arquitectura e a decoración exterior e interior». Exclúe os engadidos de diversos espolios dos Franco, como «unha pía bautismal», as pedras da torre de Dodro da balaustrada, fontes, escudos, cruceiros ou as dúas estatuas do Mestre Mateo. «Emilia concibiu as torres como un retrato en pedra da súa personalidade artística e a súa figura como creadora literaria. Contra vento e marea, a súa lema, está tallado nas pedras do inmoble, así como as súas obras Insolación, Bucólica e San Francisco de Asís; nas vidreiras da entrada gravou os títulos dos pazos de Ulloa e A nai natureza; o balcón da torre da Quimera, ao que se asomaba antes de escribir, chamouno 'das Musas', e decorou as súas dinteles coas nove inspiradoras das artes, ademais de colocar aquí as efixies dos seus escritores de referencia: Homero, Dante, Hesiodo, Torcuato Tasso e Santa Catalina de Alexandría», detalla Jesús Sánchez. Os relevos con forma de vieiras salpican a escalinata principal e ornamentan a sepultura que ela mesma se preparou, aínda que foi enterrada en Madrid.

Agora toca definir a función deste legado. «Hai dous personaxes, dúas accións. Unha persoa que construíu, pagou e viviu ese edificio como propio e, despois, hai outra xente que ocupou esa casa. A historia sempre hai que coñecela e presentala co rigor da democracia actual», di Xulia Santiso. A Marilar Aleixandre gustaríalle, comenta, «que fose un lugar de memoria, cun espazo destacado para Emilia».

Jesús Sánchez é contundente: «As casas de escritores son incompatibles con calquera contido que teña que ver con posicións políticas ou celebracións colectivas. Son eses mundos íntimos onde todo xira ao redor da autora. O paso de Franco hai que contalo, pero nun par de espazos moi concretos». Emilia, considera o profesor, foi a gran damnificada pola apropiación do ditador. É hora de facerlle xustiza.