Celso Castro: «Canto máis puritano é o mundo, máis pornografía hai»

Celso Castro (A Coruña, 4 de agosto de 1962) non abandona a súa cidade nin perde a voz, esa voz sensible e rebelde que soa no cerco de beatrice (Edicións do vento, 2007) ou o afinador de cuartos (Libros do Silencio, 2010), unha forma de falar que cos anos seguiu manténdose fiel á intensidade das súas minúsculas e á súa falta de cortesía coas pautas do rabaño social. «Non hai nada máis aburrido que as normas sociais, e ese horror absoluto ao silencio», escribe nas bruxas (páxina 98, Destino), unha queimada con feridas familiares, desexos, amor, visións e unha sensibilidade difícil de clasificar. Facer unha novela ten a súa idade, saben? «Podes ler a un poeta de 19 anos, como Rimbaud, pero un novelista de 19 anos non existe. O máis novo, que eu coñeza, era Raymond Radiguet», conta.

­-Non hai novelistas de 20?

-Non é o normal... O normal é que un poeta sobre os 20 anos sexa un canón, porque teñen toda esa exaltación... cómense o mundo. Pero unha novela necesita experiencia. O meu salto foi así. Cando me dixen por primeira vez: «Vou escribir unha novela; tiña 28 anos». ¡E foi un desastre! Eu creo que a acabei aos trinta e moitos... Non che podes imaxinar o tempo que me levou escribir unha novela de cen páxinas. Esa distancia... tes que acostumarche. Como unha maratón, sabes?

­-Unha novela é unha maratón?

-Exactamente igual. Ti pos a un corredor de cen metros, e ves que son moi altos e teñen uns brazos potentes... Tiran da zancada, necesitan brazos fortes. E, en cambio, ves aos de maratón e son todos escuchimizados. Atletas enormes cando chegan aos dez quilómetros derrótanse. Pasa o mesmo en literatura.

­-É a narrativa un traballo máis duro?

-Eu nunca utilizo esa palabra, traballo. Teño fobia ao traballo. Paréceme unha condena, e paréceme incrible que unha especie capaz de ir á Lúa e a Marte estea condenada á escravitude... Ves os gorriones e andan por aquí e alá, pipipipí. Nós... non me entra na cabeza tanta tecnoloxía para traballar tanto. Por que?

­-Non somos libres?

-Nada libres, non só no pensamento. Xa non me refiro a cando es un ideólogo, e tes a túa ideoloxía, sexa de esquerdas ou de dereitas...

-Inevitablemente, es dalgún lado...

-E se non queres?

-Talvez uno loita entre facerse niños e defender a súa liberdade.

-Pero se che metes no grupo non es libre. Fóra do grupo, pódelo pasar fatal, ter problemas, pero dentro do grupo non es libre nin de pensar. Dentro da sociedade todos temos unha cadea parecida, máis ou menos. E logo hai un problema en España, que é o autoritarismo. Somos moi autoritarios.

-E ademais un quere sempre que o acepten, que o queiran, non?

-E aí atopas aínda máis problema. Tes que ser riquiño, non? O que pasa é que ser riquiño é perigoso, porque poden pedirche cousas e acabas cedendo ao que non che gusta, sen dicir que non.

-Escribe como fala, igual que sente? Ten esa frescura emocional...

-Chegoume a pasar... Ás veces nunha cea, cunhas copas, acababa falando como o meu narrador. Hai tempo... quedaba cortado. Agora estou escribindo un narrador distinto aos anteriores, é o fillo dos outros. Eu emprego linguaxe poética, xornalístico, moralista, filosófico, unha mestura. Un parágrafo é moi poético, outro está imitando a linguaxe xornalístico, outro imita ao filosófico que podía utilizar Séneca ou Marco Aurelio.... Hai moitas linguaxes e están moi mesturados.

-E afinado. Hai unha harmonía no ton.

-A literatura é unha especie de cadencia entre parágrafos, e tes que ir sempre como modulando. Ás veces, os meus parágrafos son como unha caricia, e esa caricia acaba como nun ton irónico, nun belisco.

-Ou nunha labazada...

-Ou nunha labazada, porque non me gusta que se durma a xente, sabes? Ás veces fago ao revés. Ás veces é unha cousa moi dramática, terrible, e acabo cunha ironía. Gústanme as voltas, gústame que non me controles...

-En «as bruxas» atopo pouco humor.

-As bruxas métese en sitios moi duros, sórdidos, non?

-E o final déixache xeada.

-... Síntoo, síntoo moito, jajaja.

-Nas súas novelas, un adolescente profunda nunha ferida, xira ao redor dun baleiro interior que non se cura, que parece imposible de encher.

—É moi difícil. Eu tiña unha frase..., pensaba que ía acabar a novela con esa frase. Díxenme: «Leste vai ser o final». Pero nunca é o final, sabes? Na páxina 186 das bruxas hai un diálogo que é o quid, é o desexo de normalidade que senten os personaxes...­

—Ser normal é un desexo moi común, sobre todo de pequenos.

—De pequenos, completamente. E os teus fillos, se mañá saíses á rúa cun aspecto extravagante, cunha roupa rechamante, avergoñaríanse.

­—A súa literatura é diferente, completamente anómala.

—Completamente. Está buscado... Esta novela empeza atacando ao lector.

«Non teño lectores, teño escuchadores, que non é o mesmo que oíntes»

­—Como lectores, fainos sentir incómodos; o narrador vixíanos, sacódenos. Ao escribir, con quen fala?, consigo mesmo ou con outro?

—Eu falo con alguén, pero podería entenderse como a voz dun alcohólico. En realidade, falo á persoa que me escoita. Non teño lectores, teño escuchadores. Os oíntes son outra cousa. O escuchador é o que escoita; o oínte, oe. Ti podes oír como quen oe chover... Esa voz que uso ten que facerse física, e para facerse física tes que entender psicoloxicamente ao narrador. Non é que o narrador se explique a si mesmo, senón que ela coas súas dúbidas, os seus cambios, os seus puntos suspensivos, vaiche marcando pautas de como é. Non estás lendo un escrito dun escritor, estás oíndo unha voz. Ti sabes que cando lemos escoitamos unha voz? Tes unha voz interior. Eu quero entrar aí, e que esa voz interior sexa a do narrador.

«En literatura, hai unha onda de bos sentimentos que me repugna porque é hipócrita»

—O seu tratamento do amor, da dependencia doutros, da familia, é cru, violento, pero parécese ao que ocorre nas relacións e non se pode contar.

—Eu trato de entrar aí. Todos os escritores dan unha imaxe de si mesmos. É o que busca un escritor: dar unha imaxe, ser unha persoa solvente, ecuánime. Eu estou no outro extremo. Sigo a Flaubert e a Joyce cando din que o escritor debe estar ao carón, como limándose as uñas, que non debe entrometerse. E é xusto o que agora fai todo o mundo: entrometerse na novela, dar unha imaxe de si mesmos e ser belixerantes con algo que a ninguén lle importa. Hai unha onda de bos sentimentos que me repugna, porque é moi hipócrita.

—Pero a hipocrisía vainos salvando, non?

—Dostoyevski escribe Crime e castigo, e Raskólnikov cárgase a dúas persoas ao comezo... ¡Hai que entrar aí! Comprender iso. Non podes ser un narrador destes buenistas de agora e xulgar moralmente ao teu narrador. A novela ten que ir, hai que deixala fluír. Eu nunca se o que vou escribir na seguinte páxina. Así debe ser, se a novela decide ir a outra parte, o que tiñas pensado acabouse. Eu fago algo moi difícil, trato de apartarme ao carón e á vez de escribir en primeira persoa. Teño que escribir fose e, ao mesmo tempo, estar involucrado na psicoloxía do narrador, que está incómodo no mundo. A min o mundo nunca me gustou, desde os 10 anos... E sigo pensando o mesmo. Eu cáiome do mundo.

—As mulleres son os personaxes máis fortes nas súas novelas.

—O narrador hombrea no baleiro, pero elas son os personaxes fortes.

—Somos diferentes homes e mulleres na intensidade, na sensibilidade?

—Creo que non. As mulleres son tan insensibles como os homes. Eu son unha voz moi feminina. Os homes adoitan ser punzantes, e as mulleres máis crueis, teñen unha crueldade no doméstico... Foi algo que eu asimilei tamén. En España a sensibilidade está mal vista, parece unha debilidade. Se es sensible, ¡que sexa o máis rudo posible!; tipo John Wayne. A sensibilidade en España está desterrada. Os homes téñena desterrada porque serían unhas nenazas e as mulleres porque serían... mulleres. As dúas cousas. Hai un mundo no que non puidemos entrar... Un pouco Pérez Galdós. Pero pensa no comezo de En busca do tempo perdido, iso non o escribiría un español xamais, nin unha española; avergoñaríase. Que escritor español escribiría sylvia? Ninguén se atrevería a mostrarse tan desvalido. Quero que a xente viva as miñas novelas, que as senta. Ler non é nada.

—A literatura debe provocar? No fondo, gústanos ver iso mesmo que rexeitamos, o que non se debería...

—Á xente encántalle a incorrección. E canto máis encorsetada está, máis lle gusta. Canto máis puritano é o mundo, máis pornografía hai.

—Da ferida do seu narrador nace a súa valentía, o valor de dicir as cousas?

—Creo que a valentía lle vén de que non ten familia. Non ten vínculos familiares, e dálle igual ferir a quen sexa. El está desbordado pola falta de amor, pero esa falta de vínculos tamén che libera.

---

---

---