«O fascismo no seu compoñente populista xa está aquí, no poder»

FUGAS

Internet

O profesor napolitano Antonio Scurati converteuse no autor de moda en Italia cunha monumental novela documental, sen ficción, na que narra o ascenso ao poder de Benito Mussolini

17 ene 2020 . Actualizado ás 05:00 h.

Profesor na Universidade Libre de Lingua e Comunicación de Milán, autor entre outras novelas do pai infiel, Antonio Scurati (Nápoles, 1969) obtivo un éxito espectacular con M. O fillo do século, unha monumental novela sobre o ascenso ao poder de Benito Mussolini, coa que logrou o prestixioso Premio Strega e da que xa vendeu 400.000 exemplares. Haberá dous ou tres novelas máis sobre o ditador e unha serie.

­-Por que optou polo xénero da novela documental, sen ficción, para contar a historia de Mussolini e do fascismo?

-A novela permite a calquera lector, sen importar a súa formación ou a súa idade, entrar na historia a través da implicación emotiva e a inmersión. Tiña que ser unha novela sen ficción porque a materia era tan perigosa, tan venenosa, que non me podía conceder ningunha liberdade de invención. Cada feito, cada personaxe e cada diálogo están historicamente documentados porque tiña que ser rigoroso para non facer de Mussolini un heroe tráxico ou correr o risco de xerar unha empatía co personaxe, aínda que fose negativa.

­-Que novidades achega a súa novela sobre Mussolini e o fascismo?

-En Italia, despois da II Guerra Mundial, quen quixese pertencer á sociedade civil tiña que compartir o xuízo histórico de condena absoluta ao fascismo. Isto deixou de estar en vigor, o que comporta que a valoración histórica de Mussolini debe ser reformulada, refeita, renovada, e tamén a cultura democrática antifascista. Os demócratas antifascistas, como eu, teñen que tomarse o traballo de explicar, de contar o que pasou sen filtros ideolóxicos, sen posicións políticas preconcibidas. Fai dez anos non era concebible escribir unha novela sobre Mussolini, porque era tabú. Hoxe, cando lles dis aos estudantes ou aos ultradereitistas que o fascismo é o mal do século XX respóndenche por que? , explícamo. É o que fixen.

-Por que elixiu o punto de vista dos fascistas para contar a historia?

-Porque desde o final da II Guerra Mundial, o totalitarismo, o fascismo, o nazismo, sempre se contaron desde o punto de vista das vítimas, era necesario e xusto facelo así. Pero deixaba na sombra a outra metade, a parte escura. Quen eran os fascistas, os nazis, os franquistas? Por que actuaron así?, Que visión tiñan do mundo? Hoxe é necesario contar o fascismo desde o punto de vista dos fascistas, coa esperanza e a convicción de que se o contas sen veos ideolóxicos, ao final da lectura chegará a condena, e de forma máis sincera, pura e sentida.

-Inquiétalle que o libro teña sido ben acollido tamén polos populistas e mesmo os neofascistas?

-Un pouco si, non o escondo. Durante meses, nalgunhas librerías de ultradereita en Roma, puñan só un libro no escaparate, o meu. Eu, por primeira vez, intentei contar a Mussolini e aos fascistas a través dunha novela sen prexuízos ideolóxicos, como deben facer a arte e a literatura. Mostrei a Mussolini non como un monstro ou unha caricatura, senón como un home, un político de gran talento e intuición, un xornalista que revolucionou a forma de escribir cunha linguaxe directa, simple e brutal, que logo trasladou á política, unha suma de todos os vicios que fan que un político teña éxito. Para un lector demócrata, Mussolini ao final aparece como a encarnación do mal. Pero hai unha porcentaxe pequena que se recoñece neste Mussolini porque xa eran fascistas. Cando di «ás mulleres gústalles que as domines» aos progresistas repúgnalles, pero aos fascistas encántalles.

-Mussolini foi socialista pero fíxose fascista. Cal era a súa ideoloxía?

-Non tiña ideoloxía, dicía que o programa era papel mollado. Guiábase só polo pragmatismo, polo oportunismo, estaba disposto a calquera cambio radical ou traizón, non tiña ideas nin estratexias a longo prazo. Era unha vasija baleira que se enchía dos humores máis baixos da xente do pobo. Non guía ás masas, senón que vai detrás, olisquea como un animal eses humores negros e secúndaos. Nisto, os líderes populistas de hoxe son fillos de Mussolini, non porque sexan fascistas.

-Como era a súa relación coas mulleres?

-O mito de Mussolini céntrase na figura do macho sedutor, na súa suposta potencia sexual. Iso fixo crecer a súa lenda. Non oculta aos seus amantes, pero á vez aparece como pai de familia. Niso era parecido a Berlusconi. Concibía a relación coa muller en termos de conquista militar, de agresión e submisión, como unha manifestación de virilidade. Hai unha frase de Mussolini que di que «ningunha muller poderá sentirse satisfeita na intimidade comigo, porque despois de poucos segundos de gozala collo o chapeu e voume».

-Hai unha ameaza de volta do fascismo en forma de populismo?

-Si, exactamente. É un erro agardar o retorno do fascismo na súa forma histórica: a camisa negra, a porra, a violencia. Iso impídenos ver que o fascismo xa volveu no seu compoñente populista. Xa está aquí, os líderes populistas ocupan o poder. Os novos Mussolini non son fascistas, son populistas. Mussolini foi o arquetipo, o inventor da tipoloxía do líder populista, que comprendeu que o medo é un sentimento político máis poderoso que a esperanza. Salvini, por exemplo, é un líder populista, niso parécese a Mussolini, non en que sexa fascista, porque non o é.

-Ao principio, Mussolini foi menosprezado. Está a pasar algo parecido con líderes como Donald Trump?

-Si, cada vez que nós, persoas cultas, liberais, de esquerdas, menosprezamos a Trump ou a Boris Johnson como pallasos ou os ridiculizamos polo seu aspecto ou os seus xestos somos idiotas. Mentres o facemos, a xente vótaos e gañan eleccións. Para eles, os imbéciles somos nós.