O último premio Planeta combina a investigación criminal, coa literatura e o pensamento filosófico na súa obra «Terra Alta»
31 dic 2019 . Actualizado ás 01:07 h.Renunciou á primeira persoa coa que sempre nos contaba as súas historias. Javier Cercas non quere ser xa o protagonista das súas novelas de autoficción, ese personaxe que sempre nos mostraba cal fora o camiño que levara ao autor desde a idea inicial ata a novela que puña nas nosas mans. Que nos axudaba a desentrañar a madeja das súas historias de heroes equivocados. Esta vez non foi así. E un pouco botámolo de menos.
Pero para que non nos sintamos demasiado sos á hora de afrontar este thriller policial co que acaba de gañar o premio Planeta, Cercas aliouse co mellor: Victor Hugo. Melchor, o mosso d'esquadra protagonista de Terra Alta («chamábase Melchor, porque a súa nai lle sacou chorreando de sangue e pareceulle un rei mago») admira a Javert, o policía dos miserables de Victor Hugo e quere ser como el, aínda que na novela clásica o personaxe non sae moi ben parado.
Heroe escuro
Melchor é un home cun pasado escuro e heroico a partes iguais, que busca a xustiza con tal enerxía que chega a confundila coa vinganza. O punto de inflexión da súa historia ten lugar en Cambrils, en agosto do 2017, cando abate a tiros a catro terroristas yihadistas tras o atentado de Barcelona. Para protexelo de posibles desquites, os seus xefes deciden ocultar o seu nome e envialo a unha pequena e tranquila comisaría situada na comarca da Terra Alta. Este exdelincuente, fillo dunha prostituta asasinada e redimido dos seus pecados polo amor aos libros, atopa alí a súa patria, o seu amor e a súa familia, pero tamén a dor.
A lei, a vinganza e a xustiza son conceptos ao redor dos que vira esta trama que vai máis aló da simple novela negra. Aínda que sen dúbida hai un triplo crime atroz no seo dunha das familias máis adiñeiradas da zona, os empresarios Adell, corrompidos polo poder do diñeiro. E hai tamén unha investigación policial ao estilo de CSI, aínda que sen tantos medios, claro, que estamos na España rural.
O noso protagonista imporase o obxectivo de resolver o caso a calquera prezo e loitará contra todos os impedimentos que se atope. Os capítulos sobre o crime e os do flasback sobre a vida pasada de Melchor, coa alusións literarias aos miserables (un dos puntos fortes da historia), iranse alternando ao longo da novela.
E tras o arranque inicial, máis peliculeiro e planetario, Cercas volve sacar ao escritor de altura e reflexivo para expor un dos seus temas favoritos: as secuelas das inxustizas da guerra civil española. E é que a Terra Alta, lugar onde acababa a súa anterior novela O monarca da sombras e que é escenario desta trama, foi o pano de fondo da terrible batalla do Ebro. E entre os máis vellos do lugar aínda se reviven con horror os acontecementos daqueles anos.
Sorprende , que a pesar de que o escenario é Cataluña e de que estamos no ano 2017, Cercas pase no bico dos pés polo conflito político do independentismo, que ese ano vivía un dos seus momentos máis álxidos co referendo secesionista e a proclamación unilateral de independencia, acontecementos que non se reflicten na trama, máis aló de deixar caer algún españolazo posto en boca dun policía de tendencias independentistas ou dun parágrafo reivindicativo. Pero a novela, segundo palabras do autor, contén os sentimentos que estes feitos desencadearon: «Furia, dor e odio», asegura, porque foi iso o que el viviu no 2017 e engade, que os novelistas aproveitan «o lixo» para inspirar as súas obras.
O final
Aínda que a historia rompe co estilo habitual de Cercas, conserva ese costume tan seu de mirar cara a un pasado que condiciona o presente. Melchor vive obsesionado polo asasinato da súa nai, o que o converterá nun vengador, nun xusticeiro implacable. O seu odio é o motor desta historia. O odio do desarraigado, do que perde a súa patria afectiva, do que se ve expulsado do seu mundo, traizoado, pero que a pesar de todo conserva a pureza dos seus ideais.
A novela resulta doado de ler e conecta coa actualidade con temas tan vivos como a violencia de xénero. A prosa coidada demórase un pouco nas descricións pero equilíbrao cos diálogos fluídos. A maior pega, desde o meu punto de vista, é o final. E non, non che asustes, que non o vou contar. Só dicir que recorre a un personaxe alleo á trama para darlle resolución ao caso ao máis puro estilo deus ex machina. Unha pena.
«Terra alta»
Javier Cercas??? EDITORIAL PLANETA PÁXINAS 384 PREZOS 20,80