O futuro escríbeno elas

FUGAS

Quédense cos seus nomes e os seus libros. Este 8 de marzo non é flor dun día, pisa alto e forte na rúa e gaña o pulso en librerías. Dá para unha boa biblioteca. Fugas ofrece unha breve selección de autoras para celebrar a onda en seis historias. Pasamos páxina?
Por estas letras corre zume novo

27 feb 2020 . Actualizado ás 16:26 h.

Aínda no mellor dos mundos que existen, a vida da maioría das mulleres ten (á vista ou oculta) unha realidade que rompe a expectativa, unha ilusión despellejada, un encaixe roto. Esta última imaxe, que dá título a un conto de Emilia Pardo Bazán (1851-1921), hoxe novidade grazas a unha biografía de Isabel Burdiel en Taurus, e a un volume de relatos que rescatou a editorial Clave, conxuga a forza coa delicadeza para expresar a circunstancia feminina nunha peza. É tan atroz a violencia da que dan conta eses contos do XIX que parece mentira. Ata podemos rirnos na dor máis consciente só para espantar a ladaíña da queixa, como a condesa que xurou nas súas cartas sexo eterno a Pérez Galdós.

Con amor a letra entra. Con Pardo Bazán e Rosalía (na obra Rosalía feminista, que recupera unha edición de Helena González en Xerais ), como con esas novas Pioneiras galegas que acaba de descubrir Anaír Rodríguez, pódese comezar este 8M , que pide tempo, unha biblioteca provista de autoras da Á a Z para ser visibles todos os días do ano. «O canon na literatura son eles, establecérono os homes», apunta Marta Sanz (Madrid, 1967), autora de Monstruas e centauras, un máster en feminismo en 130 páxinas, cando pregunto por que tardamos décadas en descubrir a Alice Munro, Edna O'Brien ou Margaret Atwood desde que comezaron, ou a que se debe a ausencia de Mercè Rodoreda coa Praza do diamante, Espello roto ou A morte e a primavera nas listas dos grandes da posguerra. Hoxe están. Elas contan. Non perden a voz, respira nas súas letras. Algunhas son pantasmas reencarnados en libros que se cobran a débeda da desatención e o esquecemento. Á vista en toda librería interesante, hai hoxe máis dun nome de muller, xa non se contan cos dedos dunha man. Entre as novidades están Virginie Despentes, con Fóllame ; Eva Baltasar, con Permafrost , ou Ana Fontenla, cuns Números vermellos que anticipan unha aceda primavera. «Se non hai libro non hai sexo», escribe no seu debut esta arousá que di: «O único que quero é ser unha muller, que non unha culler, nin tampouco un deber, nin moito menos un dossier».

Autoras de premio

Antía Yáñez (Burela, 1991), Anna R. Figueiredo (Ourense, 1979), Iria Misa (Gondomar, 1983), María Sánchez (Córdoba, 1989), Elvira Xastre (Segovia, 1992) e Cristina Morales (Selecta, 1985) son aínda «novas coñecidas», pero todas teñen xa o premio gordo do interese do lector, e a maioría, tamén outros premios.

Alberto Lora

Antía Yáñez gañou o Illa Nova de Narrativa por Senlleiras , a primeira novela para adultos dunha enxeñeira de Camiños que encadea edicións cun tapiz feminista que entreteje as vidas de mulleres de distintos séculos, por que a causa da igualdade non perda forza. Hai un fío que conecta directamente a novela co encaixe roto, de Pardo Bazán, citado na páxina 59 deste thriller dedicado «a todas as mulleres do pasado, do presente e do futuro que sufriron, sofren e sufrirán». «O que sempre digo con Senlleiras é que é un reflexo de que os tempos cambiaron moito, pero aínda queda moito por facer. E por iso saímos ás rúas. A igualdade avanza, pero non é algo conseguido ou que se acade de hoxe para mañá. Baixar os brazos agora sería retroceder, dar dous pasos atrás», dice a Fugas Antía Yáñez, que recibe este 8M con una convicción: más que celebrar, hay que seguir luchando. «Hai moitos rapaces que consideran que controlar o móbil da parella non é violencia. Hai toda unha xeración que identificou o maltrato cunha imaxe do 016 dunha muller cun negrón no ollo, á que non se lle amosou o que vén antes do negrón. Antes diso, que hai? Eu mesma, que me considero feminista, non entendín ata pasado un tempo por que unha muller maltratada non collía as cousas e marchaba, caía na trampa de atribuírlle parte da culpa a ela», manifiesta. Hay una trama de ficción en Senlleiras, como aclara su autora en la nota final de la novela, pero también feminicidios reales, que acaban en esta obra con el de Diana Quer, y no han logrado poner punto final a un género de violencia que algunos niegan o mitigan sometiéndola a la burla y la sospecha. «A cousa está cambiando, pero hai xente que aínda non é capaz de ver máis alá do seu nariz, homes que non renuncian a chegar á casa e telo todo feito, a poñer os pés na mesa e ver o partido», expón.

Quen escriben a historia delas?

Quen son os que contan as historias das mulleres?, quen se apoderou da súa voz?, como se escribe sobre o que non se valora?, pregúntase a poeta María Sánchez, veterinaria de campo, nun ensaio en primeira persoa que irmá a natureza coa escritura e lese coa cadencia dun conto. Son algunhas das preguntas que lanza ao aire a autora e caen no chan fértil do libro Terra de mulleres. Nel florece co cultivo da experiencia e o tempo literario da poesía a memoria de nais e avoas, de todas as mulleres que nos sostiveron e sosteñen sen alarde de forza, sen que se note, invisibles no seu labor cotián. E a man que coida?, pregúntase María Sánchez nesta carta de amor ás pioneiras. Nela hai ecos de Berger, Steiner, Agostiña Bessa-Luís, e ese poder tranquilo, moitas veces ninguneado de mulleres, «de terra, vento e gando, Gandeiras en Rede [...] que poñen sobre a mesa o papel da muller como traballadora: pastoras e gandeiras extensivas [...] sacan á luz a autoexigencia e a culpabilidade que senten co traballo que cargan ás costas. Ser mulleres todo terreo, poder con todo. Non podemos converter este sacrificio e esta desigualdade en virtude», escribe María Sánchez (en redes, MariaMercromina).

ManuelGVicente

Tamén busca á súa interlocutora na nai, na súa última novela, Iria Misa (Gondomar, 1983), premio Jules Verne e finalista do Premio Agustín Fernández Paz pola Igualdade. Tras os pasos de Bowie ofrece a oportunidade, a devoradores de libros a partir de 10 anos, de ampliar miras e crecer en liberdade con Mamá, quero ser Ziggy Stardust, que nos mergulla na historia de Aine, inspirada por un músico marciano capaz de ser o que queira e de bailar coas estrelas. Sóalles?

«David Bowie é un artista que me estivo perseguindo toda a vida. Para min, os nosos ídolos son esas persoas que espertan en nós emocións, e David Bowie non só esperta, senón que alimenta as miñas», conta Iria Misa neste relato que defende a liberdade e a diferenza.

O Premio Biblioteca Breve 2019 foi para a chamada «nena prodixio da poesía». Elvira Xastre debuta como novelista con Días sen ti, unha historia de vínculos e ausencias, «feminista, pero non feminina», apunta a escritora nunhas declaracións a Europa Press. «O feminismo está en todo», manifesta Xastre, un fenómeno en redes, sobre o alento de fondo desta novela.

Para Cristina Morales ha ir o último Herralde de Novela, por unha peza que é en si mesma un xénero revolucionario, un berro contra o sistema neoliberal. Brutal, non apta para sensibilidades etéreas nin esencialmente machistas, esta Lectura doado. Nin amo nin deus nin marido nin partido de fútbol, que revolve as tripas e, desde o relato das vidas de catro discapacitadas, guíndanos ao abismo de romper o confort desigual do mundo capitalista.

Real como a vida é o retrato da súa xeración que fai Anna R. Figueiredo en Vos bicos feridos, nada para contar que a «emigración non é unha aventura, é unha necesidade, é que ser nai non é doado, que non toda muller precisa ter fillos, mais todos precisamos da creación e da arte, así como da liberdade de escolla nos camiños», comenta a autora que gañou o Viadutos de Novela. Para ela, este 8M «é máis un punto de encontro, máis ben un check-point. Xa non queremos aguantar voces que nos digan que desde a transición as que medramos na década dos oitenta xa medramos nunha sociedade igualitaria, como se fosemos parvos, como se a mentalidade dunha sociedade se cambiara dun día para outro cun simple cambio de goberno. O 8M é o espello no que podemos parar e mirármonos para cuestionar eses pequenos detalles que se concretan en obstáculos, non invisibles, obvios, pero aceptados. A miña avoa tiña menos pensión que meu avó, era lóxico. A miña avoa non cotizou tantos anos, o importante era que cotizara o avó, era lóxico... 'Esta nena mancouse no patio da escola, chamade a súa nai...', esas inercias. É o momento de visibilizar que, alén de slogans de partidos políticos, o que queremos as cidadás é igualdade total e liberdade para sermos quen somos. E para iso é necesario cubrir as rúas de novo coa xente que cre que esta sociedade precisa cambiar e irá cambiando pouco a pouco. Ata esa meta».