Artista con anxo, Silvia Pérez Cruz converte en ouro todo o que toda e só toca onde hai un pouco de ouro. Chega a Galicia coa súa última aventura: a dúo co pianista Marcos Mezquida
07 dic 2018 . Actualizado ás 09:46 h.Levaba xa tempo Silvia Pérez Cruz querendo xuntarse co pianista Marcos Mezquida en directo. «Nunca había tempo para iso, pero en canto hóuboo propúxenllo e dixo que si», explica a artista, que estará mañá con esta proposta na Coruña (Palacio da Ópera, 21.30 horas, entradas desde 20 euros).
-Chegan cunha formulación totalmente minimalista.
-Si, a idea principal é conversar, xogar e compartir a música e o noso xeito de entendela con valentía. Para iso escollemos diferentes cancións, algunhas versións e algunhas cancións miñas. Ten moito de improvisación. E todo iso co delicado e especial que é o dúo, onde se fai unha relación moi íntima, onde se nota moi ben como fala cada un e como responde cada un. Pero, á vez, nótase máis a vertixe porque está todo máis baleiro.
-Na súa última vez na Coruña veu cun cuarteto de corda sen partitura, tamén aberta ao que puidese pasar. Gústalle sentir que a música está viva e que pode tomar camiños imprevisibles?
-Apaixóname. Unha das cousas que máis me gustan do jazz, á parte da súa riqueza harmónica, é a improvisación. En calquera formato no que participe intento que a improvisación sexa un elemento e un recurso para comunicarse. No caso de Marco é moi natural, xa que os dous tendemos a iso. Co quinteto de corda foi un camiño máis lento e moito máis sorprendente. Os clásicos non improvisan. Levalos á improvisación colectiva foi un dos grandes triunfos.
-Hai un compoñente lúdico na súa música, que se aprecia moi ben en directo. Neste caso ademais, existe un vídeo onde fan o Non Surprises” de Radiohead e convérteno case nun xoguete. Como xurdiu?
-Sempre hai que sorrir e rirse dun mesmo. É certo que no meu caso se nota máis nas presentacións, porque musicalmente as cancións que me fan viaxar máis profundamente e máis lonxe á vez, adoitan ser moi intensas. Pero para min o humor é supernecesario para respirar. Con Marco imos facendo cancións novas constantemente. O outro día quedamos para sacar un coro de Monteverdi os dous. Ese vídeo que dis vén dunha sesión de fotos que tiña que ser no comedor, pero eu entrei no baño vin moita luz e dixen “Por que non facemos as fotos aquí?”. De súpeto vímonos alí na bañeira, levamos un piano pequeniño e tocámola improvisando. Logo quedou no repertorio [risos].
-Naquel concerto da Coruña que lle mencionaba púxose a cantar moitos temas populares, entre eles «Lambada» de Kaoma. Agora vémola nun disco: unha canción festiva levada a un terreo case lírico. Por que?
-Sempre pensara que tiña unha melodía moi emocionante. Gústame moito a versión brasileira que coñecemos, sempre estaba con ela na cabeza. Preguntáballe á xente da miña contorna, pero ti escoitaches esta melodía cando di iso Chorando estará ao lembrar de um amor / Que um dia nãou soube coidar? [cántaa] ¡Iso é precioso¡ Fixen unha versión coa guitarra, pero cando empezamos co quinteto pensei que podía ser precioso. Tomábanme por tola ao principio. Supoño que é unha declaración de intencións coa música e o xeito de atopar a beleza e os puntos de unión en cousas que, a priori, poden parecer afastadas.
-É todo un achado. Tratada con esa velocidade e ese ton sae a rexurdir o seu espírito melancólico.
-Total. E a letra fala dun desamor. Unha vez que xa tiña a versión feita escoitei a orixinal, que non é a brasileira, senón unha boliviana, creo. Esa ten moita máis melancolía. A miña é unha versión da versión e, curiosamente, sen saber a orixinal, a letra mesma e a melodía levoume a unha melancolía que de inicio xa estaba aí. Pertencía ao seu ADN.
-Iso é algo espontáneo ou é algo cerebral?
-Gústame reivindicar a interpretación como algo creativo. Atópasche cancións que che apaixonan. Son como historias de amor. Escoitas unha canción, vólveche tola e necesitas cantala. Aínda que a cantaron grandes xenios, non me importa. Non a quero facer mellor, senón que necesito cantala. Desde ese momento é como un instrumento para atoparme a min mesma. Doulle voltas e a mastico ata que saio eu aí dentro. Sumado ao meu xeito de entender a música, que é moi emocional e simple, sen atender a estilos, todo vai saíndo de xeito natural, sen forzalo.
-En vivo dá a sensación de que se embriaga cantando. Séntese así?
-Buff… non sei. Ese sitio é para facer un documental desde dentro. Refírome ao que lle pasa a un ser humano amais do escenario ao longo dos anos. Hai moitos estados. Hai momentos de desconexión co teu corpo, onde vives o presente e es unha especie de canle. Hai a liberdade total de poder expresar e sentir do xeito máis sincero. Hai os valores de sempre. Hai días nos que estás en varios sitios á vez. Outras veces hai unha soidade tremenda. Outras veces, a compaña total. Son sentimentos moi oníricos. Pasan moitas cousas e hai estados moi parecidos á embriaguez. De todos, o momento que máis me gusta é cando non se o que pasou, cando non o estou apertando nin controlando, senón que conseguín estar e pasou o que tiña que pasar.
-E, de súpeto, chegan os aplausos.
-Si, ás veces o aplauso é coma se devolvéseche á terra. Dáche como vergoña. Eu tiven que aprender a que a xente tamén quere agradecer. Non é un acto de eu, eu e eu. É unha cousa na que ti lles estás dando e tes que aprender a recibir. A min gústame moito dar agasallos pero cústame ás veces recibilos. Nun concerto son necesarias as dúas partes, sendo algo circular e moi bonito. O concerto é unha especie de ritual marabilloso. Xente distinta emocionándose polo mesmo. Iso sitúame moito: atopar os puntos de unión entre as persoas e a música.
-É mítica a historia de que empezou a cantar nunha taberna. Logo púxose a estudar. Esa dualidade maniféstase na súa música: un equilibro entre o popular e o académico. Veo así?
-É que escoitar a túa historia así é estraño. A miña nai sempre se ri e di: «Parece que ías cantar descalza e cunha cesta na cabeza con sardiñas» [risos]. Na miña familia cantábase e o meu pai ía ás tabernas. Pero toda a vida na miña casa xoguei coa música. Sempre distingo tres partes. A familiar, de comunicación, tanto en casa como na taberna. A académica, que son todos os anos que hei ir e sigo. E a vocación, que é a necesidade da música, o descubrimento dunha porta que che leva a un sitio secreto, que é o que che pasa aos 12 anos. Aínda que estea nun teatro moi grande, para min sempre hai a madeira desa mesa da taberna. Sei que é bo ter coñecementos musicais. Para min foron importantes para aprender cousas novas, para poder ler música e cousas así. Pero o ter xogado co meu pai e coa miña nai tocando en casa a guitarra, dáme unha sensación que lle dá unha naturalidade que creo é algo característico. Para min, a música é casa.
-Vaia, ¡que frase máis bonita!
-Si? Pois así é como a sinto.
-Outra idea preciosa que dixo varias veces na entrevista é a de «xogar coa música».
-Claro. Iso ensinoumo un profesor de saxo que tiven buenísimo, Manel Mañogil Lucas. Daba clase nunha escola de música clásica. No clásico hai cousas marabillosas, pero existe o contrapunto do sufrimento á hora de estudalo, de algo que non é especialmente libre. Este profesor díxome: «Silvia, non esquezas de que a música é para gozar». A verdade é que a combinación diso e de xogar coa miña nai é algo que me calou moito. Coa miña filla a min é algo que xa me sae natural. Estás facendo un quebracabezas e co xesto da man créase un ritmo. Dese ritmo sae algo e, ao final, coa broma… iso é supernatural. ¡Alucino! É coma se pasase toda a información de xeracións e xeracións.
-Hai músicos que din que o feito de ser pais obrigoulles a redescubrir a música. Pasoulle?
-Creo que, nese sentido, eu son moi nena. A miña filla cumprirá xa 11 anos. Na parte da carreira na que crecín máis eu xa era nai. A min a maternidade e ver a morte de preto déronme moita conciencia de que isto se acaba en calquera momento e de quitarme bobadas. Ter unha filla hame axudado moito a pór os pés na terra. Vés de cantar nun gran teatro, vale. Pero hai que levantarse ao día seguinte para facer o almorzo e levar á nena ao cole. Iso dáche unha toma de terra que é moi necesaria, porque a música ás veces é perigosa e pódeche endiosar. Entender a importancia das cousas e darlle a cada unha a que se merece é importante. Creo que esta realidade, que é ser nai e a música, é o que sobrevive deste mundo tolo. A min axudoume para saber o que é importante, ter os pés na terra e aproveitar o tempo.
-Tocou unha vez nun psiquiátrico. Pode contar esa experiencia?
-Tiña un familiar alí e íao a visitar. Obsesioneime bastante co tema da cabeza, que era a tolemia e que non o era. Chegabas e dicíanche: «Ti es nova, verdade?». Apetecíame compartir un pouco de música. Un día fun co saxo e a cantar. Ao rematar, veume un home. Fumaba un cigarro case na boquilla, con moita inquedanza. Pero díxome: «Moitas grazas, hoxe fixeches algo moi importante». E foise. Ao intre, veu unha enfermeira e díxome que esa persoa había como dous meses que non falaba. ¡Guau! Foi moi significativo para ver que a música non che deixa nunca de sorprender. Por iso creo que me atrae tanto, porque non a podes posuír. Vaise soa, cóase polas emocións da xente e chega a sitios que ninguén saber como chegar. Paréceme brutal o poder que pode chegar a ter un son, máis aló de quen o xera. Que, de súpeto, ese son e esas palabras atopen esa porta para activar algo, para facerche chorar, para facerche rir, para transportarche, para quitarche a dor, para facerche sentir libre… Paréceme moi forte.