Coa Movida, a vida cultural española tomou un camiño errado cuxos efectos perviven na actualidade. É a tese que expón Víctor Lenore nun libro que supón todo un axuste de contas
11 dic 2018 . Actualizado ás 01:27 h.Víctor Lenore cre que hai que odiar aos anos oitenta en xeral. Pero centra ese sentimento de xeito moi concreta na Movida. A onda cultural protagonizada por figuras como Alaska, Almodóvar ou Ceesepe mostrou unha España hedonista e en cor que se quitaba a ditadura de amais . Contou cun intencionado apoio do partido do goberno, o PSOE. E, segundo o autor de Espectros da movida, consistiu nun movemento político cuxas consecuencias aínda perviven. «Din que non é político, pero o é -afirma Lenore-. É un movemento moi militante do individualismo, o narcisismo e o consumismo. Estes son valores políticos. Concretamente, os do neoliberalismo. Abrazáronse a iso tanto o PSOE ao comezo como o PP despois. Estes primeiro rexeitárono, pero logo déronse conta da súa utilidade».
Prologado polo sociólogo César Rendueles, quen afirma que a revisión do movemento «provoca niveis tóxicos de vergoña allea», o libro repasa moitos dos fitos duns marabillosos anos que aquí se mostran bastante menos radiantes. Desde a censura que planeou no programa infantil A Bóla de Cristal ao irmandamento entre Vigo e Madrid en 1986, pasando pola delirante visita de Andy Warhol en 1983.
A esta última dedícalle un capítulo. Relata como Warhol foi recibido como un verdadeiro Míster Marshall. Nun momento dado, o artista que viña pintar á alta sociedade española (sen logralo, porque esta dubidaba se iso era de bo gusto ou non), bostezó nunha cea. E, ao parecer, estendeuse a histeria. «A posibilidade de que o artista neoiorquino se aburrise en Madrid supuña unha catástrofe de enormes dimensións», explica sarcástico Leone, que se chulea en cada liña do texto. «En España entón había unha sensación de atraso incrible, e compramos todo o que nos parecía moderno de Londres, Los Ángeles e Nova York. Para moitos iso era moi moderno, pero para min é unha postura moi paleta».
Realmente, a Movida non foi tan grande como o distorsionado relato oficial encargouse de falsear ano a ano ata facela omnipresente na revisión dos oitenta. Ana Curra , integrante de Kaka Deluxe e Parálise Permanente, dicíao nunha entrevista a La Voz no 2012: «Nos concertos de Rockola podería haber 250 persoas. Non eramos tantos como se di». Pero tamén sinala que, máis tarde, «cando chega o ano 85-86, xurdiu o bum da Movida, a súa politización, o lema aquel de ‘De Madrid ao ceo', o uso de leste polos políticos para dar a coñecer Madrid e todo iso. Moitos grupos saltaron a nivel de concellos e festas dos pobos. Todo cobrou unha nova dimensión».
Lenore insiste na clara intencionalidade política de toda esa secuencia: «O PSOE levou un movemento tirando a pequeno e deulle toda a prioridade nos medios de comunicación e nos concellos. Para diferenciarse da dereita expuña que con eles chegaba a festa, mentres que no outro lado era autoritario. E esa idea supuña contratar a grupos nos concellos de toda España».
Pon sobre a mesa as peaxes que había que pagar para que esa bóla seguise crecendo. Un exemplo: Barón Rojo , banda de heavy-rock que enchía pavillóns na primeira metade dos oitenta. Reunía a moitísimo máis público que os grupos do Rockola, grazas ao seu son duro, as súas letras rueiras e ton contestatario. Pero non contaban con ese respaldo dos medios públicos. Por que? «A Sherpa, o cantante, achegóuselle un ministro do PSOE. Díxolle que lle ofrecían non se cantas galas nos seus concellos a cambio de apoiar ao partido. O tío di que non e cáese todo iso».
MUSIQUITA E COLORINES
Eses primeiros oitenta a Movida tivo un programa fetiche en TVE, A Idade de Ouro. Alí mostrábanse ao país Alaska, Loquillo ou Glutamato Yeyé mesturados con artistas estranxeiros como The Gun Club, Dream Sindicate ou The Lords Of New Chruch. Considerado para moitos como o mellor espazo musical da historia da televisión en España e todo un fito cultural, supón para Lenore o símbolo da renuncia da Movida ao pensamento. «Aí todo era estética: musiquita e colorines. A reflexión estaba totalmente desprestixiada. As entrevistas non tiñan ningunha sustancia. Eran como un grupo de veinteañeros que falan un venres pola noite antes de saír. E si, é verdade que viñeron grupos que foron míticos logo dentro dos ambientes hipsters, si. Sendo un programa semanal algún ten que coarse».
Lenore salva da queima a grupos como Gabinete Caligari, Radio Futura ou Os Coyotes. Pero non ten compasiónbcon formacións de culto como Derribas Arias. A pesar da súa escasa repercusión, chega a dicir que se trata da banda máis sobrevalorada dos oitenta. «É o caso do típico grupo que pensaba que facer algo raro era un prestixio en si -razoa-. Se ti xuntas a un grupo de veinteañeros hoxe e poslle un disco seu non entenderán absolutamente nada. Xa non existe ese prestixio de ser raro por ser raro e facer cousas raras por facer cousas raras. As cancións envelleceron mal. Ían de vangardistas e facían letras surrealistas, cando o surrealismo tiña máis de 60 anos. Ocórreme o mesmo con Cancións Malditas de Kaka Deluxe. Paréceme unha tortura escoitar iso hoxe».
A pesar da súa lectura, eses grupos e eses discos foron considerados no seu día como exemplos de irreverencia, frescura e creatividade. Con este concepto tamén existen problemas. «Manuela Carmena mencionábao no seu último discurso. A creatividade é o correlato cultural da meritocracia, por iso ao PSOE pareceulle tan atractivo», afirma Lenore. «O que che están dicindo é que o sistema é perfecto e, se es pobre, fracasaches ou estás no paro non é porque a situación sexa inxusta. É porque non es suficientemente creativo. Ou porque non tes os suficientes másteres. Ao final, esa creatividade que nos parece a todos positiva é a xustificación da desigualdade», explica.
En realidade, o autor traza unha liña desde a Movida ao indie, con quen xa axustou contas con Indies, hipsters e gafapastas (2014). De feito, en certo xeito, este Espectros da Movida podía considerarse unha precuela daquel. «Deime conta de que as respostas ás preguntas que me facía non se poderían contestar sen mirar un pouco máis atrás. Nos oitenta están as respostas, cando optou por esta modernidade», conclúe.
OITOS ICONAS DESTRIPADOS
ALASKA E MARIO
«Representan unha dinámica cultural dominante: cantas menos teñas que dicir máis espazo tes nos medios. Estes necesitan artistas así porque estamos rendidos aos anunciantes. Necesitamos a xente como Alaska ou Vaquerizo, que non teñan nunca nada incómodo que dicir»
A IDADE DE OURO
«O programa eran os amigos de Paloma Chamorro, unha tía que estaba metida nos ambientes modernos pero que non achega nada. Non había nunca ningún escritor ou ensaísta. Era só unha chea de xente nova facendo un pouco o bobo»
ALMODÓVAR
«É un tío superinteligente e supertalentoso, pero as súas frases retrátano de xeito preciso e cruel. O libro empeza con esa frase súa que di: “A miña estratexia no final do franquismo foi finxir que Franco non existía”. É dicir, a militancia política da Movida foi a amnesia»
TENRO GALVÁN
«Aquilo do “que non estea colocado que se coloque” paréceme incriblemente irresponsable, sobre todo cos niveis de paro que había. A festa foi un sucedáneo da igualdade. Non imos loitar polas desigualdades sociais, pero por unha noite en San Isidro imos compartir o mesmo espazo de festa»
BUM DOS PERRUQUEIROS
«Ocorría como cos chefs hoxe. Todo o día falando de cociñeiros estrela que teñen uns restaurantes que o 90% da xente non pode pagar. Para min, consiste en elevar a algo socialmente importante algo que é a nada cultural»
LOQUILLO
«Digo que é un arribista de barrio obsesionado con manter o seu status. El asume bastante o que é. Asombra a súa capacidade camaleónica. Riche ti de David Bowie. Arrimouse ao PP, o PSOE, CIU, fixo nun momento dado un libro sobre as mulleres da CNT... É o clásico rube que vai cambiando segundo a situación. A verdade é que ten moito olfacto para iso»
WARHOL EN MADRID
«Foi unha exhibición de paletismo. Andy Warhol tiña moito que ver con Dalí. Como di C. Tangana, que os admira, teñen unha gran capacidade de xerar diñeiro con calquera cousa que fagan. Era ese tipo de modernidade a que compramos e seguimos comprando»
SINISTRO TOTAL
«A min nunca me gustaron e sempre os vin como a tuna con guitarra eléctrica. Eu non digo que sexan un grupo horrible, pero creo que gustaban polas mesmas razóns polas que á xente lle gustaba a tuna 20 anos antes. É a súa versión punki».