«Ao crer nos seus soños, a humanidade convérteos en realidade». Así saudou Hergé, cun debuxo de Tintín, a xesta de Neil Armstrong de pisar a Lúa. Uns soños que en gran medida saíron da imaxinación de Jules Verne.
25 mares 2018 . Actualizado ás 11:40 h.Se hai un escritor que puidese parecer predestinado ao imaxinario que o fixo soado, ben puidese ser o caso de Jules Verne (1828-1905): non en balde o lema da súa cidade natal, Nantes, é «Favet Neptunus eunti», é dicir, Neptuno, o deus romano dos mares, favorece aos que viaxan. Verne viaxou, coa mente e co corpo, e así alumou unha das carreiras máis celebradas da literatura. Libros como 20.000 leguas de viaxe submarina, Da Terra á Lúa, Escola de robinsones, Miguel Strogoff, As tribulaciones dun chinés en China , Os fillos do capitán Grant, Cinco semanas en globo e outros da súa extensa bibliografía non perderon vixencia. Á marxe da súa indubidable calidade para entreter, que segue fascinando, no século XIX marabillaban polo mundo prodixioso que parecían anticipar, mentres que agora, a ollos dun lector do XXI, tanto asombran polas súas predicións como polas ideas que as apoiaban, incluídas aquelas que erraron o branco.
Viaxe ao centro da mente. Escritos literarios e científicos (Páxinas de Espuma) acaba de traer horas de gozo lector aos moitos vernianos que teñan gozado coas novelas, xa que a tradución -e as notas- de Mauro Armiño reúne en case catrocentas páxinas artigos, discursos e entrevistas para penetrarse no mundo de Verne. Por exemplo, para certificar que os seus dúas grandes paixóns, a xeografía e a ciencia, ao aliarse coa terceira, a literatura, foron a base sólida dos seus libros. Un anhelo, o viaxeiro, que o neno Verne xa sentía no seu Nantes natal: «A necesidade de navegar devorábame», escribiu sobre as augas do Loira e do Atlántico que vía desde o seu cuarto. Aos doce xa viviu a súa primeira aventura marítima. Embarcouse nunha yola pero unha gran vía de auga converteuno en náufrago. Este imprevisto, lonxe de desanimarlo, non fixo máis que acrecentar o seu sentido da aventura. Refuxiouse nun illote, onde xa fixera plans para construír unha cabana cun junco, improvisar uns anzois cunhas espiñas e acender unha fogueira fregando dúas maderos... ata que baixou a marea e viu que podía acadar sen problemas a outra beira do Loira e volver a casa.
Pero aquela experiencia de infancia, unida ao gran espectáculo portuario da cidade -baleeiros, mercantes, navíos chegados da ruta das Indias con té e especias-, habería de cristalizar nunha vocación literaria que se nutriu de dous estímulos. Un deles, a devoción que Verne sentía por Edgar Allan Poe, outro autor que tampouco notou a erosión do tempo. «Poe creou un xénero á parte, que só procede del mesmo e cuxo segredo parece levarse, na miña opinión; pódeselle chamar xefe da Escola do estraño; fixo retroceder os límites do imposible».
Límites do imposible
Isto último, os límites do imposible, era algo que tamén tentaba a Verne e que explorou con afán co seu segundo estímulo, o papel do editor Pierre-Jules Hetzel, quen viu nel as enormes posibilidades comerciais das súas historias, empezando polo seu debut, Cinco semanas en globo. Como escritor, Verne fixo o que tantos lectores lle gañou: «Xa que non podía realizar en persoa esa marabillosa viaxe, enviei no meu lugar a uns heroes imaxinarios». O autor empezou por África, pola que sempre sentira fascinación. «Se Deus me presta aínda algúns anos, quizais poida acabar a obra que terá sido a de toda a miña vida: a Terra enteira, o universo mesmo, descrito en forma de novela», propúxose.
A outra gran paixón de Verne, a ciencia, púxoo en contacto con outros pioneiros. Foi o caso de Gaspard-Félix Tournachon, máis coñecido como Nadar, quen abriu camiños na fotografía e nas viaxes aéreas co seu globo Lle Géant (O Xigante). Viaxe ao centro da mente inclúe un artigo de Verne de 1863 sobre os avances aerostáticos de Nadar e no que xa falaba do helicóptero. Non é gratuíto que en De a Terra á Lúa e Ao redor da Lúa o escritor retratase a personalidade do seu amigo na figura de Ardan, cuxo nome non deixa de ser un anagrama de Nadar. «Tomemos a divisa de Nadar: todo o que é posible farase», vaticinou Verne.
Viaxe ao centro da mente reúne outros textos que mostran o interese do escritor polo que podía deparar o futuro. Tecidos incombustibles, por exemplo, daba conta de como se podían converter teas en ignífugas privando de osíxeno a unhas posibles chamas. En Máquinas de labrar fala de «escravos de ferro» que labran o chan, sementan e cultivan co vapor. Especialmente interesante é Locomotoras submarinas, onde Verne dá testemuño do seu interese por explorar as profundidades dos océanos en 1857, anticipándose ás ideas que desenvolvería en 20.000 leguas de viaxe submarina, de 1870. Neste caso, faise eco da campá de mergullador dun inglés, Steele, que á súa vez estaría impulsado por unha máquina de vapor, abrindo «un campo de investigación inmenso, inexplorado, unha mina inesgotable de goces novos».
As anticipacións de Verne xa concitaron atención suficiente para que o escritor tivese que explicarse xa en vida: «É unha simple coincidencia, e sin duda débese ao feito de que, cando eu inventaba de principio a fin unha anticipación científica, esforzábame por facela todo o sinxela e verosímil que era posible. En canto á exactitude das miñas descricións, débese a un feito: desde hai moito tempo, moito antes de escribir novelas, tiña o costume de recoller numerosas notas dos libros, os xornais e as revistas científicas de todo tipo. Esas notas, clasificadas por orde de materia, proporcionáronme un arsenal dun valor incalculable para min».
A lectura de Viaxe ao centro da mente tamén ofrece outros datos de interese sobre Verne, desde a súa dieta -notablemente ovos e verduras- aos seus métodos de escritura. Nunca escribía un libro sen saber o principio, medio e fin, e facíao só no medio folio, reservando a outra metade para as correccións. De cada un podía chegar a facer ata nove versións.