Baleas na enseada de Prior

José Picado DE GUARISNAIS

FERROL

27 sep 2020 . Actualizado ás 05:00 h.

Os mares de Galicia son mares de baleas, de antigo e de agora. Os mares de Galicia son como autoestradas que cruzan de norte a sur o Atlántico e tanto serven para o tráfico de barcos como lugares de paso para as baleas, cachalotes, orcas, golfiños e demais cetáceos. Pero ademais os mares de Galicia, din os biólogos, son lugares excelentes para que estes grandes animais mariños aliméntense, por aquilo do fenómeno do afloramento que sempre mantén as augas frescas, limpas e cargadas de nutrientes. Disto aprovéitanse tamén as sirenas, asunto coñecido polos escritores de café pero aínda non abordado polos técnicos dos institutos mariños. O licenciado Molina non era nin escritor de café nin biólogo mariño pero si era un sabio que xa no século XVI escribiu na súa Descrición do Reino de Galicia: «As baleas ocorren onde as ondas e o mar andan sempre moi altas… aquí (en Galicia) hai gran matanza delas… porque dun ballenato, aínda que sexa pequeno, sácanse 200 arrobas ou cántaros de aceite, o cal serve para todo o que aproveita o das oliveiras salvo para o comer».

A costa galega estivo sempre salpicada de enseadas e portos baleeiros. Probablemente o máis antigo -ou o primeiro do que se ten noticia escrita- foi o situado no porto do Prioiro. A enseada de Prior foi un punto de recalada para os baleeiros vascongados e franceses, en primeiro lugar, e galegos (ferroláns) despois. Cítase xa en 1158, en escrito de doazón do rei Fernando II a favor do Mosteiro de Sobrado, a cuxa comunidade debían pagar un quiñón (unha quinta parte) das baleas que alí se matasen.

Ademais de en cabo Prior establecéronse portos baleeiros en Estaca de Bares, Rinlo, Cervo, Caión, Cangas, Malpica, Corcubión, Bueu e outras vilas, deixando constancia nalgúns dos moitos museos marítimos que, afortunadamente, consérvanse.

Os mamíferos mariños teñen boa memoria, quizais tanta como as tartarugas. Sobre todo para gravar as rutas polas que deben transitar, coma se tivesen no seu código xenético as coordenadas de posicionamento das súas propias cartas náuticas. Por iso os golfiños penétranse unha e outra vez nas rías, as baleas e cachalotes soben e baixan sempre polos seus corredores e as orcas «custean» cada verán polas proximidades dos nosos cabos e promontorios.

Este verán un pequeno grupo de orcas novos estiveron especialmente activas, xogando coas embarcacións de menor porte e esculcando máis do habitual sobre a presenza de navegantes e pescadores. Estaban onde lles trouxo a súa memoria, entre cabo Prior e a Estaca de Bares, nestes mares de baleas -e sirenas- tan cheos de vida.