Calcúlase que, cada ano, dez millóns de toneladas de lixo acaban vertidas directamente en os mares e océanos. Basta con dar un paseo por calquera das nosas praias para comprobar que esa afirmación non peca, en ningún caso, de esaxerada, xa que é doado toparse con produtos sanitarios, papel, latas, cabichas e, sobre todo, plástico, o máis abundante e desafiante dos refugallos mariños. Segundo a Dirección Xeral de Sustentabilidade de Costa e Mar, nas costas españolas ata un 70% de o lixo mariño está composta por materiais plásticos, un dos residuos que máis tardan en degradarse.
Con todo, o problema do plástico, ademais da súa resistencia, durabilidad e versatilidade, é a súa ampla gama de impactos e a súa elevada produción, xa que actualmente se utiliza para case todo tipo de actividades. Segundo o Programa das Nacións Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA), actualmente hai máis de 5,25 billóns de anacos de plástico flotando no mar, algúns dos cales vagan polo océano durante anos. Estamos plastificando o planeta, e institucións como a Comisión Europea queren atallar xa o problema.
Por suposto, o impacto ambiental é enorme, con graves repercusións tanto para o equilibrio do ecosistema mariño como para a saúde do ser humano, a nivel microscópico e macroscópico. Ademais, afecta á economía, xa que o plástico se utiliza como un recurso ilimitado e, desde 1950, a súa produción hase incrementado de forma insostible. Segundo Plastics Europe, en 2016 producíronse máis de 300 millóns de toneladas de plástico no mundo, e algúns expertos estiman que en 2050 pode haber máis plástico que peixes no mar. Non é de estrañar, xa que logo, que a protección e conservación dos océanos sexa un dos Obxectivos de Desenvolvemento Sostible, ou que a Comisión Europea teña lanzado a primeira estratexia europea dos plásticos na economía circular, reflectindo o urxente que é xa a situación. O Parlamento Europeo aprobou o proxecto da Comisión para acabar cos plásticos de uso único (pratos, cubertos, pajitas, etc.) a partir de 2021.
Un dos puntos que contempla esa estratexia da Unión Europea é o uso das novas tecnoloxías para ampliar as nosas posibilidades de reacción ante esta epidemia de plásticos. Un claro exemplo é LitterDrone, un proxecto español nado da colaboración da Universidade de Vigo, a Asociación Española de Lixos Mariños e Grafinta que viu a luz grazas ao financiamento de a Comisión Europea. A través de cámaras de alta precisión situadas en drones, este proxecto fotografa e categoriza os lixos mariños das praias, facilitando a identificación das zonas de maior acumulación e axudando a localizar as fontes de devanditos residuos.
Ante esta situación, é imprescindible reaccionar canto antes e tomar conciencia dunha vez por todos dun problema de tanta gravidade. Debemos recoller a testemuña e evolucionar xuntos cara a un modelo de Responsabilidade Estendida Ambiental, no que todos nos responsabilicemos non só dos produtos que compramos e utilizamos, senón de que se fai despois con eles unha vez finalizan a súa vida útil.
A iso hai sumar o apoio das autoridades que, tanto a nivel local como comunitario, deben pór en marcha políticas de control e fomentar o desenvolvemento de proxectos que poñan o foco en este problema, tal e como fixo a Comisión Europea con LitterDrone.
Os recursos do noso planeta son finitos, e estamos a chegar a un límite a partir do cal non haberá marcha atrás. Ese límite está representado perfectamente polos nosos océanos, cuxa biodiversidade e sustentabilidade é fundamental para a nosa supervivencia. Con todo, non fai falta irse ao Pacífico para ver unha illa de plástico. O problema está aquí, diante de nós, nas nosas cidades, ríos e costas. E non se solucionará mentres sigamos pensando que a responsabilidade é doutros.