Economía circular: un aforro para as empresas e un alivio para o planeta

FAI GALICIA VERDE

Juan Salgado

Administracións, grandes compañas e entidades privadas propugnan a transición a un novo modelo económico que busca facer do residuo un recurso. A Comisión Europea estima que as firmas europeas poderían aforrar o equivalente ao 8 % da súa facturación, uns 600.000 millóns

06 dic 2017 . Actualizado ás 17:05 h.

Repensar. Redeseñar. Refabricar. Reparar. Redistribuír. Reducir. Reutilizar. Reciclar. Recuperar enerxía. Son as máximas do concepto multi-r, a base da economía circular, o modelo de crecemento sostible que busca reducir outra r, a de residuo, á mínima expresión. Nada que ver coa economía lineal, onde todo se limita a producir, usar e tirar, sen máis miramientos.

«Demostrouse que non hai suficientes recursos para soster este sistema. Agora mesmo, o 10 % da poboación consome o 80 % dos recursos e, ao ritmo de crecemento que levamos, necesitariamos dous ou tres planetas para sostelo. O que se lles pide aos fabricantes é que repensen os produtos e que busquen a máxima utilización dos materiais, de forma que só se considere residuo aquilo que non se pode aproveitar doutro xeito», argumenta Anabel Rodríguez, directora executiva da Fundación para a Economía Circular, unha entidade que busca difundir as ideas deste novo modelo económico en España.

Aínda que as raíces teóricas se remontan ao século pasado, foi unha viaxe en barco o que acabou por popularizar esta nova filosofía económica. No 2005, a navegante británica Ellen MacArthur, embarcouse nunha volta ao mundo a vela na que, coas provisións medidas ata o extremo, tivo que tirar de enxeño para aproveitar e reutilizar o que en terra serían residuos para buscarlles unha segunda vida e outra utilidade a bordo. Da experiencia vital naceu cinco anos máis tarde unha fundación, que leva o seu nome e na que se involucraron algunha das maiores corporacións empresariais, como Google, Danone, H&M, Unilever, Nike, Renault e Philips.

Porque, como explica Xavier Vence, catedrático de Economía da Universidade de Santiago, a transición cara á economía circular «é unha necesidade ecolóxica, pero tamén unha oportunidade económica, porque permite reaproveitar recursos aínda que sexa necesario redeseñar as cadeas de produción». De feito, o grupo de investigación que coordina (Innovación, Cambio Estrutural e Desenvolvemento) foi seleccionado xunto con outros 12 para participar nun proxecto europeo (R2?) que analiza modelos de negocio de éxito no campo da economía circular e paquetes de políticas para impulsar este novo modelo de crecemento na Unión Europea.

E é que en Bruxelas se tomaron moi en serio a transición económica. Baixo o título «Pechar o círculo», a Comisión Europea aprobou en decembro do 2015 un ambicioso paquete de medidas que busca non só promover un crecemento sostible, senón dar un impulso á competitividade e á creación de emprego. Non en balde, segundo os cálculos que acompañan ao seu informe, as empresas europeas poderían aforrar 600.000 millóns de euros (un 8 % da súa facturación anual) reducindo a xeración de residuos e con medidas de deseño ecolóxico ou reutilización.

En España, explica Anabel Rodríguez, «hai cálculos que estiman que se poderían crear ata 400.000 novos empregos, segundo un estudo do Club de Roma». E eses empregos, ao contrario do que ocorre co actual modelo lineal, onde se fabrica en masa e en moitos casos a unha gran distancia do lugar de consumo, están máis fixados ao territorio.

Que se acaden esas metas de aforro e de emprego dependerá, en gran medida, de que se cumpran os obxectivos fixados por Bruxelas. E España non o ten doado. Por exemplo, entre as metas que se fixan para o 2030 está o limitar ao 10 % a porcentaxe de residuos urbanos que se poden levar ao vertedoiro. Aínda que hai países como Austria, Dinamarca, Suecia ou Alemaña que xa cumpren desde hai tempo, en España a taxa aínda supera o 50 %, porque como explica Rodríguez as facilidades que se dan á vertedura desincentivan a súa redución.

Para pechar a fenda cos países máis avanzados de Europa, a directora da Fundación para a Economía Circular propón políticas de estímulo como un tipo de IVE reducido para os produtos recuperables e a inclusión dos criterios do novo modelo nas compras públicas. «Fai falta pasar das palabras aos feitos», remarca.

Entre quen xa deron ese paso están algunhas grandes empresas, como Inditex, que na súa aposta pola economía circular lanzou a iniciativa Closing the loop, que ten como obxectivo a reutilización e reciclaxe de produtos téxtiles e calzado. Para iso habilitou puntos de recollida nas tendas para que os clientes poidan depositar alí as pezas que xa non usen, das que poden desfacerse tamén na súa propia casa, entregándoa ao repartidor ao recibir un pedido on-line, ou na rúa, nalgún dos case mil colectores colocados en colaboración con Cáritas. En total, o ano pasado recolléronse máis de 7.100 toneladas de roupa. Unha parte, a que está en mellores condicións, entrégase a entidades sociais para darlle un segundo uso. E a que non admite ese destino recíclase para fabricar novas fibras e tecidos.

Incentivos

Pero o de Inditex é só un máis dos moitos exemplos de economía circular que se están desenvolvendo en Galicia, aínda que polo seu tamaño ten maior visibilidade. De feito, Vence entende que son as iniciativas das pequenas empresas «as que presionan ás grandes, porque crean un estado de opinión no mercado que leva ás grandes a actuar, e un paso, aínda que sexa parcial, que dea unha empresa do tamaño de Inditex ou H&M en termos cuantitativos representa máis que unha ducia de iniciativas pequenas».

Para espolear a acción das empresas fai falta tamén acción por parte das Administracións. En España, Cataluña e o País Vasco van un paso por diante e xa teñen as súas propias estratexias de economía circular, mentres a Xunta traballa na súa. «É importante que Galicia non espere máis, porque aínda que xa non seremos dos primeiros non podemos quedar no vagón de cola», explica Vence, que lembra que «quen non sexa quen de adaptarse aos novos estándares vai perder moitas oportunidades».

Os expertos estiman que, de cumprir os obxectivos fixados, España podería crear 400.000 empregos vinculados á economía circular

Ecocelta: «Os residuos de Galicia volven aos seus chans»

 Gladys Vázquez

Ano 2003. Galicia vive un proceso que non parece ter un doado retorno. «Nacemos como unha resposta a unha necesidade do medio ambiente: producíanse moitos residuos orgánicos. Por exemplo, restos de poda, normalmente acumulados de forma descontrolada ou mesmo incinerados». É neste momento cando xorde a idea de Sergio Quiroga, fundador de Ecocelta. «Fomos das primeiras iniciativas en Galicia que avogou pola economía circular».

Desde a súa planta de Ponteareas valorizan residuos: transfórmanos en abonos e substratos ecolóxicos de alta calidade. É dicir, os residuos da terra volven á terra. «As materias primas principais son estercos, restos vexetais e mesmo residuos de comedor. Pasan por procesos de compostaxe e vermicompostaje», explica Sergio. «O obxectivo é crear abonos con residuos de Galicia para os chans de Galicia», matiza.

VERMICOMPOSTAJE: O TRABALLO DAS LOMBRIGAS

«As lombrigas usámolas para dixerir restos orgánicos e transformalos nun fertilizante de alta calidade». Así se usa esta especie tan importante para Ecocelta. Pero hai máis. «Patentamos o Vermiflitro. Está formado por un filtro biolóxico que contén lombrigas e un sistema de lagunaje con plantas acuáticas». Desta forma separan o sólido do líquido do xurro do porco. Para que? Pois a auga de refugallo destes animais tan habituais en Galicia convértese en auga de rega.

Os produtos de Ecocelta están ao alcance de calquera particular, traballan tamén con grandes multinacionais e concellos. E é que en moitas ocasións, os que requiren os seus servizos queren que os seus residuos volvan a eles cunha nova utilidade. «No concello de Carballo recolléronse os restos de comedores. Despois puideron probar o resultado nas súas zonas verdes», di Sergio.

Coñecido é tamén o seu traballo coas algas. «As que chegan ás praias das Rías Baixas convertémolas en abono».

Unha realidade que poñen en marcha cada día 10 persoas, 5 deles no departamento de I+D+i. «Estamos en pleno boom, pero nós sempre fomos pura economía circular».

Luz Conde

Xiro Jeans: «A idea en 2018 é recoller a roupa e reciclala»

Aínda que o proxecto Xiro Jeans naceu en 2015, as súas dúas almas manteñen que están «moi no principio». Eles son Iria García e Xulián Chapela, dous emprendedores que sabían que desde Moaña tamén se podía facer algo diferente no mundo da moda. E tan diferente. «Traballamos para facer vaqueiros auténticos e atemporais, máis aló do que ditan as tendencias. Nós non facemos moda, facemos roupa con carácter», asegura Xulián.

Xiro Jeans deseña e confecciona os seus vaqueiros de forma local e sostible. «Usamos algodón orgánico. Non parece gran cousa, pero a realidade é que o algodón convencional é moi contaminante. Aínda así non esquecemos que o orgánico consome moita auga así que non é todo o sustentable que nos gustaría. Hai que seguir buscando opcións».

Onde leva este tipo de produción? Pois sin duda a atopar un nicho nun mercado da moda ultra global. Os seus vaqueiros son máis caros. Son conscientes do esforzo dos seus clientes. Tampouco teñen o tecido máis suave, pero é unha compra a longo prazo. As súas pezas están pensadas para poder usalas durante máis tempo, «para evitar ter que estar a comprar e tirando continuamente», algo que as fai aínda máis sostibles. A maioría dos seus vaqueiros son versión RAW, «non foron tratados despois da confección, co aforro de auga, enerxía e químicos que supón». As etiquetas son de papel, non de pel, e mesmo fai moi pouco contiñan sementes para darlle unha nova vida.

PEZAS QUE DURAN MOITO MÁIS

Se os vaqueiros de Xiro xa duran máis que os que normalmente consumimos, cal é o seu próximo reto? Pois podería dicirse que o máis difícil aínda. «A idea é que en 2018 poidamos REVISAR recoller os vaqueiros que xa non se usan e reciclalos. Mesmo en 2019 pretendemos introducir algúns modelos feitos en denim reciclado. Xa fixemos algún prototipo e empregamos redes en desuso nalgunha peza», explica Xulián. E é que esta sería para eles a forma de pechar o círculo. «Dende Europa apóiase a economía circular porque son conscientes de que os residuos poden xerar riqueza. Levamos moito tempo vivindo como se todo o que tiramos ao lixo fose desaparecer cun chiscar de dedos. E non é así», di Xulia´n con enerxía e engade: «Non hai apoios, pero paga a pena».

Luz Conde

Revertia: «O 30 % dun computador pódese reutilizar»

Un millón de toneladas de residuos electrónicos e eléctricos (RAEE). É a arrepiante cifra que produce España ao ano. A causa é doado de entender: os equipos, computadores ou móbiles, son cada vez menos duradeiros. Cada certo tempo recibimos a chamada da obsolescencia programada ou simplemente sentimos a necesidade de facernos cun dispositivo de última xeración. A chatarra electrónica é xa o residuo que crece a maior velocidade no noso país.

Neste contexto, que solución pode atopar unha empresa ou particular? En Galicia, en 2011, nacía un novos concepto. «Os equipos informáticos e de telecomunicacións poden ter unha segunda vida. Pretendemos que sexan reacondicionados e vólvanse a usar». É a forma na que explica o día de día de Revertia Alejandro Lajo, socio director da firma radicada no Porriño. Tratan ao ano 130 toneladas de residuos. Neste 2017 xa superaron esa cifra. «A porcentaxe de reutilización dun equipo informático está en torno ao 30 por cento».

Os comezos non foron doados, «era un concepto novo en España. Non tanto para os nosos veciños europeos», pero agora o reto estase incrementando con esas tablets ou smartphones que refugamos.

Aos seus clientes, entidades privadas ou públicas, ofrécenlles varias solucións. «Algúns queren volver usar os equipos, ben para ofrecelos aos seus empregados ou para destinalos a proxectos de colaboración», explica Alejandro. A fórmula da doazón reduce a fenda dixital e fai que un residuo altamente contaminante non regrese á natureza. «Póñoche un exemplo: Abanca. Unha parte dos equipos recuperados por nós son entregados a entidades sociais galegas no seu nome».

VENDA ONLINE

«Reboots é a ferramenta que pecha o círculo da nosa actividade». A través desta plataforma online venden os dispositivos que reciclan, a prezos moi competitivos e con garantía.

Tamén cuantifican o beneficio medio ambiental. Unha ferramenta permítelles calcular a pegada de carbono: «Un posto informático reciclaxe equivale ao CO2 emitido por un coche ao percorrer 1.600 quilómetros », sinala Alejandro.