O 22 de febreiro do 2018 é unha data para lembrar por parte da industria espacial española. Foi o día do lanzamento do satélite radar «Paz» de observación da Terra, un dos seus maiores fitos e que sitúa a España na vangarda internacional. Moi poucos países contan con esta tecnoloxía no mundo. En Europa só Italia e Alemaña, á parte da ESA. Será o gran ollo no espazo, con innovacións técnicas que permitirán un control máis preciso do que sucede no noso planeta.
02 jul 2018 . Actualizado ás 19:42 h.España xa ten o seu gran ollo no ceo. «O satélite está en perfecto estado de saúde. Xa está situado na súa órbita de referencia e enviou a súa primeira imaxe, se ben aínda estamos calibrando os instrumentos, polo que ata dentro de seis meses aínda non estará plenamente operativo», explica Miguel Ángel García Primo, director de operacións e programas de Hisdesat, a empresa propietaria e responsable de Paz, participada nun 30 % polo Ministerio de Defensa, que tamén será un cliente de referencia. Pero as aplicacións de Paz van moito máis alá das militares. O seu instrumento radar avanzado ofrece un amplísimo abano de posibilidades, desde o control de fronteiras ao ambiental, pasando pola protección dos recursos naturais, a vixilancia da superficie terrestre, a planificación de infraestruturas ou a cartografía de alta resolución, entre moitas outras. Non en balde é un satélite de observación da Terra, un sistema que en Europa só dispuñan ata o momento Alemaña e Italia, á parte da Axencia Espacial Europea, e no resto do mundo Estados Unidos e Canadá. España situouse, xa que logo, na elite espacial. «O programa Paz constitúe un paso de xigante para o desenvolvemento da industria espacial do noso país», resaltou, de feito, Miguel Ángel Panduro, conselleiro delegado de Hisdesat, cando o enxeño foi posto en órbita o pasado 22 de febreiro por un foguete da compaña Space X.
O seu colega Miguel Ángel García Primo tampouco pode reprimir o seu entusiasmo ante a xesta realizada, que supón a culminación de moitos anos de traballo desde que o anterior presidente do Goberno, José Luis Rodríguez Zapatero , decidise impulsar o proxecto. «É ?di Primo? un fito importantísimo, porque é o máis importante, o máis grande e o máis complexo que a industria nacional teña desenvolvido e sitúanos, de feito, entre os países máis punteiros a nivel mundial».
Airbus España, como contratista principal do programa, dirixiu a un equipo de 18 empresas e tres universidades que puxeron no espazo a tecnoloxía máis avanzada que na actualidade se pode atopar sobre a órbita terrestre. O satélite radar foi deseñado para obter imaxes de alta calidade da Terra, cunha resolución de ata 25 centímetros, tanto de día como de noite e baixo calquera circunstancia meteorolóxica. Orbitará ao redor do noso planeta 15 veces ao día, tempo no que cubrirá unha área de máis de 300.000 quilómetros cadrados a 514 quilómetros de altitude e a unha velocidade de 27.000 quilómetros por hora.
Unha das súas aplicacións máis importante será o control do tráfico marítimo e a vixilancia de verteduras de petróleo. É certo que é un servizo que ofrecen outros sistemas de observación, pero a tecnoloxía desenvolvida permitirá dispor da mellor e máis precisa monitorización da contorna marítima en todo o mundo. «Desenvolvemos algoritmos que nos permiten a detección automática de manchas de petróleo, e podemos facelo dunha forma moi rápida e en tempo real», apunta García Primo, quen tamén destaca que o satélite «ten capacidade para distinguir manchas moi pequenas de hidrocarburos e descartar posibles falsos positivos que puidesen darse».
Infraestruturas
Á marxe dos servizos convencionais, o programa Paz desenvolveu un moi específico e innovador. Trátase dun sistema de monitorización de infraestruturas en tempo real e cunha gran precisión grazas a unha técnica denominada de Interferometría Rara. O enxeño pasa cada 11 días polo mesmo punto que se pretende analizar, de tal modo que comparando as imaxes pódense detectar posibles cambios no terreo, por minúsculos que estes sexan. Por exemplo, no seguimento da rede ferroviaria de alta velocidade ou no de grandes pontes calquera desvío do terreo no que estas infraestruturas están asentadas pode supor un grave contratempo e pór en risco vidas humanas. «Temos capacidade para detectar se o terreo cede uns poucos milímetros, mesmo se o fai un milímetro. E podemos vixiar miles de quilómetros de vías ferroviarias», explica o director de Operacións e Programas de Hisdesat.
Choivas intensas
Outra novidade tecnolóxica é o experimento de Radio Ocultación e Precipitación Extrema (ROHP), desenvolvido polo Instituto de Ciencias do Espazo do CSIC, un instrumento capaz de detectar e cuantificar precipitacións intensas. As medidas que obteña o satélite, que se basean no Sistema de Posicionamento Global (GPS), servirán para profundar en parámetros crave na predición do tempo, xa que darán pistas sobre as propiedades termodinámicas da atmosfera, como temperatura, presión e humidade, a diferentes alturas.
O método desenvolvido pode ser vital para medir as choivas intensas, unha variable atmosférica que na actualidade é moi difícil de predicir. «No contexto de cambio climático, onde se prevé que os fenómenos extremos sucedan máis a miúdo, os modelos do clima non se poñen do todo de acordo. Seguramente porque son fenómenos que non se puideron estudar ben por falta de datos. Intentaremos que Paz contribúa a liquidar este problema», sinala Estel Cardellach, unha das responsables do experimento e investigadora no Instituto de Ciencias do Espazo de Barcelona.
Rádioas ocultacións son unha técnica para a observación dun medio, normalmente a atmosfera dun planeta, utilizando dous elementos: un que transmite sinais de radio ou microondas (fonte) e outro elemento que os recibe (receptor). A particularidade deste método é que, se se unen en liña recta os elementos transistor e receptor pódese cruzar a Terra e os elementos que están ocultos por ela. «A clave está en relacionar a flexión da traxectoria do sinal coas propiedades da atmosfera. No noso planeta, esta técnica realízase con sinais dos sistemas globais de navegación por satélite, como, por exemplo, os GPS», precisa Stel Cardellach.
Paz formará unha constelación xunto con outros dous satélites alemáns de observación da Terra. Hisdesat tamén subscribiu un contrato coa Axencia Espacial Europea (ESA) para servir de contribuínte no programa Copérnico para a vixilancia mundial do medio ambiente e a seguridade.
Os rusos fallaron, Space X nons
A construción do satélite «Paz» comezou no 2011, momento no que Hisdesat acadou un acordo coa compaña rusa Kosmotras para a súa posta en órbita. No 2015 finalizaron todas as probas e estaba listo para despegar, pero Kosmotras non cumpriu coa súa parte. Hisdesat, que a denunciou por incumprimento de contrato á corte de arbitraxe internacional, tivo que recorrer a Space X.