As matemáticas son a linguaxe máis universal que marca as nosas vidas. Da súa man, empresas e institucións poden coñecer de corrida os nosos gustos e hábitos na rede á que envorcamos despreocupadamente todos os días a nosa cara máis íntima. ?
29 ene 2017 . Actualizado ás 10:29 h.A súa historia comeza na Idade Media e doce séculos máis tarde seguen tan vivos que poden chegar a saber máis de vostede que o seu mellor amigo. Os seus hábitos de navegación e gustar» delátano. Non se trata de maxia, senón de pura lóxica. Cada clic é monitorizado por estas fórmulas. «Un algoritmo non é máis que unha secuencia de pasos que se utilizan para resolver un problema», explica María José Carreira, profesora de Computación na Universidade de Santiago (USC). En realidade, levan toda a vida connosco. «Están en todas partes, na lavadora ou na neveira. A diferenza é que hoxe vemos moitas máis aplicacións prácticas», xustifica. Sen estes esquemas, o Big Data carecería de sentido. «Os datos teñen valor cando podemos clasificalos, cruzalos e obter unha solución a partir deles. Un algoritmo é como unha receita de cociña. Traballas sobre uns ingredientes que manipulas. Se os tes na despensa serás máis rápido que se tes que ir á tenda. Levas a cabo un procedemento e obtés uns resultados», engade Alberto Bugarín, catedrático de Intelixencia Artificial e profesor no CiTIUS. Co almacenamento de información sucede o mesmo. «É o que chamamos minería de datos. A cuestión é extraer coñecemento útil dos números, acadar un razoamento automático», expón.
Comercio electrónico
Silenciosos, sen darnos conta, adaptámonos a eles. Están detrás da publicidade personalizada que nos asalta mentres lemos un xornal online. Tamén, da baixada do prezo dun voo tras indagar nos custos da competencia. Son o corazón da mercadotecnia online. «Hai pouco deseñouse unha campaña en exclusiva para turistas británicos en Málaga. Como se pode saber iso? Doado, a través das reservas por Internet ou da xeolocalización do móbil», conta David Losada, coordinador do máster de Big Data no campus compostelán. Empresas como Amazon obteñen un terzo das súas ganancias grazas ás recomendacións. Netflix e Spotify triunfan en boa medida polo mesmo. Unha especie de sondas rastrexan os nosos pasos na Rede. Dámoslles permiso para facelo cando descargamos unha aplicación. Autorizámola a comprobar as nosas fotos e a localización. Sobre se é lícito, Losada lembra que sempre existe a opción de pór límites: «Non aceptar cookies ou borrar o historial».
En 1999 Google patentou a familia de algoritmos máis famosa, o PageRank do seu motor de procura. No 2009 volveu marcar un fito cos resultados personalizados. Dous usuarios que tecleen a mesma palabra non teñen por que obter a mesma lista, nin o mesmo orde de páxinas enlazadas. «Nos Estados Unidos o maior vendedor de coches é unha app, TrueCar», comenta Guillermo López Taboada, enxeñeiro informático en Torusware, unha spin-off da UDC con base na Coruña e clientes en toda España e Reino Unido. «Axudamos ás empresas a saber como se fai a gobernanza dos datos que tiñan diseminados en compartimentos estancos», describe. Un dos problemas que tiñan moitas compañas era a acumulación inxente de información á que non se lle sacaba partido. «Antes, un comerciante tiña que ter bo ollo para o negocio. No trato directo sabía se un cliente se ía satisfeito ou puña mala cara. No comercio electrónico este papel realízano os algoritmos. Pódese calcular, e as marcas de moda xa o fan, a cantidade de stock que necesitarán dunha peza en base a eles», explica.
Coches autónomos
A polémica está servida. Nos Estados Unidos, tras as últimas eleccións, Facebook está no punto de mira pola selección das noticias que publica no muro dos seus usuarios. Son obxectivos os algoritmos? «Sen os criterios de segmentación a navegación online sería inviable. A cantidade de información é masiva e se hai ránkings personalizados en Google é porque son máis exitosos. Con todo, se só atendemos ás súas suxestións corremos o risco de illarnos nunha burbulla», apunta David Losada. «Os contidos máis populares pasan o filtro, quedan fóra os outsiders». Desde un punto de vista de xustiza democrática é un problema», recoñece Losada. O seu compañeiro no CiTIUS Alberto Bugarín insiste en que este é o reto ao que se enfronta a Intelixencia Artificial: «Desvelar as pautas que expliquen por que se obteñen unhas solucións e non outras». Os coches autónomos expoñen outra incógnita: ata que punto poderán tomar decisións morais? Elixir entre a integridade do acompañante ou a do peón. «Os algoritmos vólvense cada vez máis complexos. Está a traballarse na hibridación, a integración de diferentes tipos de problemas», adianta Bugarín.
Liberdade de decisión
O historiador israelí e autor do fenómeno Homo Deus, Yuval Noah Harari, vaticina que todo este desenvolvemento tecnolóxico derivará na perda do libre albedrío. Compraremos, faremos e iremos onde mándennos as máquinas. «Non creo que sexa así. Seguiremos tendo a última palabra, pero si é certo que seremos máis influenciables», opina Guillermo López. En Silicon Valley lembra que hai unha máxima: «Cando algo é gratis ti non es o cliente, es o produto». Este «control» tamén ten, segundo el, un lado positivo. «A sociedade demanda servizos baseados en datos. Queremos que o teléfono nos advirta se hai un atasco, unha praza libre para aparcar, que nos informe do tempo que fará dentro dunha hora ou que nos calcule unha ruta. Canta máis información, máis transparencia. O Big Data está protagonizando a revolución industrial 4.0, as empresas non serán viables se non o aplican. Pero tamén pode axudar a combater a fraude fiscal, a resolver crimes, a reducir o número de accidentes, recortar os tempos dun rescate, da detención dun criminal ou dun diagnóstico médico». Quen gana, o que cede información ou o que a recibe? «Ambos, a cuestión é que porcentaxe leva cada un», di López Taboada. «Non usamos pasaportes para viaxar dentro da Unión Europea, pero os países que visitamos teñen máis información sobre nós que nunca. É certo que en EE.UU. están máis concienciados que aquí sobre a protección de datos. Alí é moi difícil ver un móbil chinés, iPhone gaña a batalla. Pero tamén é certo que alí pode ser máis perigoso o que se faga con eles. Poderá unha compaña aseguradora descartarche polo teu historial médico? En Europa esas garantías están máis cubertas», subliña. Porque, se pensaban que o inglés é o idioma do futuro, as matemáticas conseguiron roubarlle esta primeira praza.
DETRÁS DA BAIXADA DE PREZO DUN VOO TRAS INDAGAR NOS CUSTOS DA COMPETENCIA ESTÁN Os ALGORITMOS