O xastre serbio que soña con coñecer a Amancio Ortega

César Antonio Molina

EXTRA VOZ

cedidas

Radomir Rankovi , que vive nunha pequena poboación ao sur de Serbia, empezou de aprendiz moi nova, como o fundador de Inditex, a quen admira. Confesa que soña con coñecerlle en persoa

24 ene 2016 . Actualizado ás 16:28 h.

Camiño por Veliko Gradiste (unha pequena poboación, ao sur de Serbia, entre Romanía e Bulgaria, a beiras do Danubio) coma se camiñase pola miña casa. Un timbre seco espértame e unha bicicleta está a piques de atropelarme. Ía tan amodo que, en realidade, eu atropeleinos: a ela e ao seu ocupante de quen me preocupo sen motivo. Máis que desculparnos presentámonos. El é Radomir Rankovi, aínda que moita xente en Veliko chámao Radovan, Rade ou mesmo mestre Rade. Eu asumo, co seu permiso, este último grao. Sorrí con gran pracer. Doume conta de que, para empezar, todo ha ir ben. O mestre Rade naceu nunha pequena aldea serbia chamada Pozezeno. Alí fabricábanse escobas de palla. Coméntolle ironicamente ao mestre se lle ensinaron a voar nelas. El sorrí, aperta contra si a bicicleta, e dime que non, que en Pozezeno non había máis bruxas que en calquera outro sitio. Tamén este pobo, como Veliko, está a beiras do Danubio, fronte a Romanía. O mestre Rade dime que naceu no ano 1937, aínda que non sabe exactamente en que mes por cuestións relacionadas coa igrexa ortodoxa e o calendario juliano. ¡Que importancia ten iso agora! O mestre Rade insiste en xustificar o seu coquetería engadíndose meses ou quitándollos. O mestre Rade, a pesar do calendario juliano, mantén a súa alegría e vigor. 

Fillo único de pais campesiños, aprendeu deles o traballo e o amor á terra e aos animais. O seu único tío paterno morreu durante a Segunda Guerra Mundial. E a avoa de Rade, Bela, durante meses dedicouse a buscar o cadáver polos campos de batalla onde loitara o raparigo. Mile, o pai do mestre Rade, tivo mellor sorte e puido regresar a casa.

 O mestre Rade mantén, no seu rostro e os seus xestos, algo de neno. Foi un bo estudante. A súa forza de vontade demostrábaa a diario percorrendo, en bicicleta, máis de doce quilómetros para ir e volver da escola. Presidente da asociación xuvenil da súa aldea, ocupouse da biblioteca pública. Captou para os seus baldas centos de libros e non menos lectores. Pero o mestre Rade non o é pola súa afección lectora, actoral ou outras moitas facetas relacionadas coa horticultura ou o coñecemento da ornitoloxía; senón por ser o xastre máis reputado desta ampla zona que baña o Danubio. É máis, eu diría, dígolle a el, despois de horas de escoitalo en diferentes puntos de Veliko, entre eles, a súa propia casa, que se me ocorre que é o máis veterano en activo xastre de toda Serbia. El dúbida en negarmo, pero ante min insistencia di, sabia e estoicamente, «talvez, talvez non quede ninguén na profesión tan vello como eu». Eu substitúo a palabra «vello» por «veterano», e engádolle a de mestre. «¡Que máis dá! ninguén nos escoita» respóndeme ríndose ante min insistencia. Pero entón vexo que se entristece un pouco. «O máis vello de Serbia e talvez de España? Cantos anos ten Amancio Ortega?» O mestre Rade sabe que son español, que son galego, que son da Coruña e, xa que logo, coterráneo dun dos seus dous deuses: o primeiro Amancio Ortega e o segundo o Real Madrid. «Amancio Ortega é maior que eu, porque se non eu tamén sería o máis vello xastre de España?». E cando mo di, o mestre Rade mira cara a outro lugar coma se non fose el senón unha voz en off quen o pregunta. Atraso a miña resposta porque sinto defraudalo. Ao final, asegúrolle que o seu compañeiro galego é un pouco maior que el, naceu no ano 1936. 

Un ídolo

O mestre Rade, sempre moi discreto, sométeme entón a un interrogatorio cando descobre que coñecín ao seu ídolo persoalmente e visitei con el o seu centro matriz. Nada lle satisfaría tanto como estreitarlle a man ao compañeiro e percorrer aquilo que el denomina como Vaticano (aínda sendo un laico ortodoxo). Nese encontro regalaríalle ao «gran mestre Ortega», como el o cualifica, a súa cinta de medir, o obxecto máis próximo co cal conviviu desde que, aos catorce anos, enviárono os seus pais a ser aprendiz de, por aquel entón, un moi reputado xastre. Tres anos pasou con el aprendendo o oficio, e aforrando para poder comprar unha máquina de coser. No ano 1954, o mestre Rade puido facerse coa famosa Singer. Aos escasos aforros, engadiu o recadado coa venda dun boi e de moitas escobas de palla. Sempre foi moi atrevido. Tanto que chegou a instalarse pola súa conta. Durante quince anos as xentes de Pozezeno e os seus arredores luciron as roupas confeccionadas por el. E como a súa fama se estendeu, no ano 1969 foi solicitado pola entón famosísima fábrica téxtil iugoslava Moda instalada en Veliko Gradiste. Para o mestre Rade foi o seu primeiro triunfo. En Veliko, no ano 1956, casou con Slobodanka, apenas unha nena de dezaseis anos. El cumprira dezanove. Aínda seguen bailando como aquel día. Para pagar aquel multitudinario convite tiveron que vender un terreo. O mestre Rade tivo dúas fillas e cada unha destas tivo, á vez, outras dúas. Tamén agora ten unha bisnieta. «Sempre me gustou estar rodeado de mulleres», dime sorrindo. Durante eses anos, ademais de roupa, para gañar un diñeiro extra co que poder construír a casa familiar, elaborou miles de mochilas, bolsos, moedeiros e carteiras. Nunca houbo horario na vida do mestre Rade pero, por aqueles anos, o tempo de traballo era moito maior que o de hoxe en día. A súa fama creceu. No ano 1974, uns antigos compañeiros da fábrica Moda chamárono para que se fose con eles a París. ¡Nada menos que a París! Xamais o dubidou. O pobo despediuno con honras. El asumiu entón a responsabilidade de non decepcionalos. O mestre Rade sempre foi moi humilde, pero non tanto como para matar o seu orgullo de traballador, bo profesional e portador tamén da dignidade dos seus concidadáns.

A vida dura en París

Por todos estes motivos dixo ¡si! de inmediato. Partiu coa súa muller deixando ás súas dúas fillas ao coidado dos avós. Instaláronse nun insignificante ático dos Campos Elíseos. O mestre Rade, cando acababa a súa demoledora xornada laboral no barrio parisiense de Belleville, levaba traballo a casa. A súa muller axudábao cosendo os botóns e as cremalleras. Pagábanlle polo número de pezas rematadas, por iso Slobodanka e el non paraban. Do primeiro soldo, o mestre Rade comprouse unha máquina de coser Mitsubishi para poder traballar no cuarto de dous por dous metros cadrados. Facía moito frío en París. Compraron unha alfombra para cubrir o chan xeado e ese mesmo utensilio serviulles moitas veces de manta. París, unha fronte de batalla pola vida. O mestre Rade lembra aqueles tempos con nostalxia a pesar das grandes dificultades. O progreso material e laboral en París veu aos poucos, pero a ausencia das fillas fíxoos regresar antes do previsto. Que pasase de quedarse? Traballase finalmente para unha firma importante? Sería hoxe famoso en París? O que realmente lle conmoveu ao mestre Rade foi o recibimento caloroso dos seus veciños. Alguén dos seus traballara heroicamente na capital da moda e, ao seu xeito, triunfara. O mestre Rade incorporouse de novo á fábrica Moda e, aos seus moitos saberes, engadiu o de mecánico desas máquinas de coser que, de tanto uso, estragábanse continuamente. E do mesmo xeito que arranxaba eses fallos da última tecnoloxía, procuraba facer o mesmo cos fallos humanos: albiscábaos a tempo e corrixíaos antes das nefastas consecuencias. Durante eses anos o mestre Rade tivo talvez, o encargo máis importante da súa vida. Fixo un abrigo de pel para a señora Jovanka Broz, a esposa do Mariscal Josep Broz Tito, presidente de Iugoslavia. 

Ao longo da conversación (axudados pola súa neta Ana, que foi a encargada da primeira tenda de Zara en Belgrado) repetiu unha chea de veces a palabra «savrseno» que quere dicir «perfecto». O seu traballo sempre foi a procura da perfección. «Calquera traballo, por humilde que sexa, debe estar encamiñado á procura da perfección», dime cunha fe inquebrantable. No ano 1980 o mestre Rade, moi a pesar dos directivos da empresa Moda, deixou a fábrica para abrir un comercio propio en Pozezeno. En nada variou a súa vida, traballo e máis traballo ben feito. Recibía encargos de todo o país, pero os problemas de saúde obrigárono a xubilarse no ano 1992.

 Xubilarse o mestre Rade? Desde entón elixe os encargos que máis lle gustan e lévaos a cabo no taller da súa casa de Veliko Gradiste. Encántalle, por exemplo, facer uniformes militares e é así como a comisaría de policía de Veliko Gradiste encárgalle habitualmente a vestimenta oficial para os seus empregados. O taller do mestre Rade é unha romaría pois, coñecendo a súa bondade, tamén acoden persoas menos podentes para que lles arranxen os seus gastados pantalóns ou as saias pasadas de moda. A todos atende co mesmo entusiasmo e dedicación. Ata altas horas da madrugada pódese ver unha luz que brilla desde a fiestra do seu taller e escoitar a música que sae do seu radio. Mesmo ao mestre Rade gústalle cantar compasado co ruído dunha das súas dúas máquinas de coser. Mentres tanto, a escasos cen metros da súa casa, o gran Danubio segue o seu curso impenetrable. 

A fame e a guerra

Pero ás veces o mestre Rade auséntase do taller e márchase a coidar os seus hortos nos arredores de Veliko Gradiste. Todo o que come , vexetal ou animal, plantouno e coidado ela coas súas mans. O mestre Rade, sen sabelo, pertence á sabedoría védica que di que non hai que comer nada que uno mesmo non teña sementado e cultivado coa súa propia man. Tamén llo fai cumprir á súa familia cando son hóspedes. Precisamente este saber campesiño librounos da fame en tempos de guerra. Tempos de guerra demasiado habituais nos Balcáns ao longo de todos os séculos e tamén, especialmente, durante o vinte. 

As guerras son o peor recordo para o mestre Rade. Todas as guerras, pero especialmente as civís onde mesmo os familiares se enfrontan. Estraña á ex-Iugoslavia, á súa verdadeira patria cernada. Cre que, entón, vivían mellor, había máis ilusión, eran un gran país recoñecido en todo o mundo. Pero el sempre sobrepón a alegría á tristeza. Móntase de novo na súa bicicleta, dá por rematada a conversación e emprende a súa pedalear cara aos hortos de millo lembrándome a promesa de que, algún día non moi afastado, na Coruña, percorreremos xuntos, con Amancio Ortega, os grandes talleres que el imaxina como un Vaticano. «¡Ah! e mándeme un billete da lotería de Nadal. Se tocase, entón si que teriamos asegurada a visita».