Lograr un acordo para evitar que o aumento de a temperatura do planeta non supere os dous graos a finais de século é un dos obxectivos do encontro que mañá comeza en Francia
30 novs 2015 . Actualizado ás 13:09 h.Representantes de 195 países, máis a Unión Europea, reúnense a partir de mañá en o Cume do Clima de París (21 Conferencias das Partes, COP21) co fin de acadar un pacto global de loita contra o cambio climático.
O obxectivo e as datas
O obxectivo do encontro é acordar un pacto que xestione o proceso mundial de descarbonización para que a temperatura do planeta non supere os perigosos 2 graos a finais de século, así como para colaborar na adaptación aos impactos que producirá o cambio climático aínda cando non se supere ese límite. O acordo entraría en vigor en 2020, ten vocación de perdurar ata 2050 e substituiría a segunda fase do Protocolo de Kioto, aínda que a diferenza de leste, que só incluía a un grupo de países industrializados que representan o 11 % das emisións, o novo acordo inclúe responsabilidades para todos os países e cubriría case o 100 % dos gases.
Os países expoñen crear un mecanismo para revisar os seus obxectivos á alza cada cinco anos, de maneira que co tempo vaian sendo máis ambiciosos e póidase acadar o límite dos 2 graos antes de finais de século.
Os responsables e os compromisos
Preto de 170 países responsables do 95 % das emisións remitiron a Nacións Unidas compromisos de redución de emisións para París (INDC, de Intended Nationally Determined Contribution na xerga das negociacións). O efecto agregado desas contribucións, segundo a ONU, suporía un aumento de temperatura do 2,7 graos a finais de século.
Segundo un informe da Axencia Internacional da Enerxía (AIE) os compromisos requirirían un investimento de 13,5 billóns, e no caso dos países pobres están condicionados á recepción de axuda internacional.
Máis aló dos compromisos, a finalidade do pacto é marcar o principio do fin dos combustibles fósiles, enviando unha mensaxe contundente aos mercados da aposta política mundial por unha economía baixa en carbono. Este obxectivo débese materializar no texto cunha data para as emisións mundiais toquen teito, outra de redución para 2050 e o fin das emisións en 2100.
Puntos de desacordo
Os tres principais puntos de desacordo na negociación son o financiamento para mitigación e adaptación ao cambio climático nos países máis vulnerables; a diferenciación ou non entre países ricos e pobres e a ambición do acordo máis aló dunha mera declaración de intencións.
Seis anos despois de que os países fallasen no intento de acadar un acordo similar a leste no Cume de Copenhague 2009, as evidencias do cambio climático multiplicáronse: aumento de temperatura de 1,02 graos desde a época preindustrial, marca histórica de concentración de dióxido de carbono na atmosfera (400 partes por millón) ou o ano máis cálido da historia: 2014.
Debate entre países
Os acalorados debates a nivel do G20, que este mes conduciron en Turquía a unha declaración minimalista sobre o clima, puxeron en evidencia as diverxencias existentes.
India e Arabia Saudita buscaron mesmo que se omita mencionar sequera no acordo os 2ºC. O país «máis problemático é India», destacou Pascal Canfin, do World Resources Institute (WRI). Cuarto emisor global de gases con efecto invernadoiro (6,5%), India forma parte do grupo de negociacións do G77 ?que reúne a 134 países emerxentes e en vías de desenvolvemento? e «está a enviar sinais moi ambiguos», indicou Célia Gautier, da Rede Acción Clima.
Por unha banda, está a orientarse cara ás enerxías renovables con ambiciosos obxectivos en materia de enerxía solar. Por outro, a este xigante asiático que xera 60% da súa electricidade a partir do carbón «cústalle imaxinar o seu desenvolvemento sen novas centrais» térmicas.
Arabia Saudita, tamén hostil a todo ciclo de revisión, podería intentar arrastrar a outros países a unha actitude de bloqueo.
A procura do consenso
Segundo as regras da ONU, todo acordo «debe ser aprobado por consenso de todos os países, o cal é un enorme desafío», sinalou Jennifer Morgan, do WRI. Para facilitar ese consenso, o ministro francés de Relacións Exteriores, Laurent Fabius, percorreu nas últimas semanas India, Sudáfrica e Brasil.
O momento político
Aínda tendo en conta estas diverxencias, nunca antes existiu un momento político tan favorable ao acordo climático: China e Estados Unidos rubricaron un compromiso para loitar xuntos contra o quecemento; e os países do G-7 emitiron unha declaración comprometéndose a pór fin aos combustibles fósiles en 2100.
O contexto económico
O «clima» tamén é favorable no económico: 200 multinacionais pediron aos países que poñan prezo ao carbono; as 10 maiores petroleiras crearon unha coalición para formar parte das solucións; as renovables abasteceron o 9,3 % da demanda enerxética mundial en 2014 e o seu prezo hase abaratado notablemente na última década (un 80 % no caso dos paneis solares).
Ata o papa Francisco, que dedicou unha encíclica ao cambio climático, considera que combatelo é «unha cuestión moral» e do «ben común»; e os líderes islámicos secundáronlle cunha declaración apelando ao compromiso climático dos 1.600 millóns de musulmáns.
Haberá acordo?
Como gustan dicir os negociadores da ONU «nada está decidido ata que se decide». La Cumbre de Copenhague espertou tantas ou máis expectativas que París e acabou nun infrutuoso debate entre países ricos e pobres sobre a quen lle correspondía afrontar o problema.
En calquera caso, o Cume de París non equivale a se vai haber acción ou non en materia de clima, en tanto que é algo que xa existe e vai seguir existindo. Trátase de decidir se esa acción se vai a canalizar conxuntamente a través dun acordo mundial.
Aínda habendo acordo, París deixará tarefas pendentes como a creación dun mercado único de dióxido de carbono; fixar un prezo internacional ao carbono ou concretar plans que dean resposta a fenómenos por vir, independentemente do que ocorra, como o dos refuxiados climáticos.
Por que urxe chegar a un acordo?
Desde 1995, «as catástrofes meteorolóxicas levaron 606.000 vidas, unha media de 30.000 ao ano, con máis de 4.100 millóns de persoas feridas, que perderon as súas casas ou necesitadas dunha axuda urxente», indicou nun informe a Oficina da ONU para a Redución de Riscos de Desastres (UNISDR). A enorme maioría das mortes (89%) produciuse en países de baixos ingresos, xerando perdas financeiras avaliadas en 1.900 millóns de dólares.
A ONU advirte que esta progresión se manterá «nas próximas décadas», aínda que os científicos non logran aínda determinar en que medida o aumento destes fenómenos é debido ao cambio climático.
Canto se quentou xa o planeta?
A Axencia Meteorolóxica británica anunciou recentemente que a temperatura aumentou 1,02 graos desde a época preindustrial. A concentración de CO2 na atmosfera da terra superou por primeira vez a marca histórica de 400 partes por millón no ano 2013.
Como se evidenciou o cambio climático?
Segundo o último informe do IPCC os impactos do quecemento hanse feito notar xa en todos os continentes. O nivel do mar sobe 3 milímetros ao ano (segundo os satélites), os glaciares se deshielan , retroceden as capas de xeo, existen cambios na vexetación e a fauna, ou impactos severos sobre os arrecifes de coral.
A produtividade dalgunhas colleitas diminuíu, e víronse tamén cambios na saúde, algúns deles relacionádevos directamente coa temperatura, como as mortes por ondas de calor.
Como afectará ao ser humano?
Escaseza de auga, inseguridade alimentaria, danos e perdas humanas por fenómenos meteorolóxicos extremos cuxa intensidade e frecuencia está previsto que aumente, como inundacións, tormentas, ondas de calor ou secas. Haberá lugares do mundo onde a vida sería imposible.