Un caso que segue aberto e que vai condicionar o reinado de Felipe VI

ESPAÑA

Imagen de Juan Carlos I durante una cumbre sudamericana celebrada en Cádiz en el 2012
Imaxe de Juan Carlos I durante un cume suramericano celebrado en Cádiz no 2012 Jon Naza / Reuters

A marcha de Juan Carlos I pode reabrir o debate sobre a monarquía

05 ago 2020 . Actualizado ás 18:00 h.

 A marcha de Juan Carlos I de España supón un golpe á institución monárquica -aínda que Felipe VI desmarcouse do seu pai- e non pecha o caso, que está en vía xudicial. É a conclusión dos expertos consultados por La Voz. 

Impacto na monarquía

Grave dano. «Terá unha influencia negativa para a institución», sostén Xavier Arbós, catedrático de Dereito Constitucional da Universidade de Barcelona. «A decisión de Juan Carlos I pretende ser un acto de servizo, e quizais sexa esa a intención xenuína, pero é un xesto que tamén pode interpretarse como unha mostra de privilexios», afirma. «Equivócase se cre que abonda coa lexitimidade carismática da institución, porque creo que o único xeito de soster a monarquía na España actual é acreditando eficacia no exercicio das súas funcións como xefatura do Estado nun sistema parlamentario», sinala. «A institución queda gravemente danada ante o que parece unha grave corruptela do monarca, na que se ve mesturada unha lea amorosa, xunto co pagamento dunhas cantidades a Corinna Larsen de orixe presumiblemente ilícita», asegura Sergio Nuño Díez de Lástraa. «A probabilidade de que se discuta a institución da monarquía pode ser moi alta. Un descoido de Felipe VI ou información negativa do rei emérito que puidese salpicar ao fillo, agora ou nun futuro, acentuarían este debate», indica o consultor político Santiago Martínez.

  

En la imagen, Santiago Martínez, consultor político; Verónica Fumaral, politóloga; Xavier Arbós, catedrático de Derecho Constitucional, y Sergio Nuño, abogado penalista
Na imaxe, Santiago Martínez, consultor político; Verónica Fumaral, politóloga; Xavier Arbós, catedrático de Dereito Constitucional, e Sergio Nuño, avogado penalista

Felipe VI

Condicionado. «Para Felipe VI , a marcha do seu pai pode chegar a ser un alivio momentáneo de presión, pero insuficiente para compensar o aumento de descrédito da monarquía», asegura Arbós. «Non cabe dúbida de que é unha situación moi comprometida: o rei emérito deixou ao seu fillo nunha posición complexa, porque estamos a asistir a unha dobre vía, a xudicial e a da opinión pública, moito máis difícil de acoutar», mantén a politóloga Verónica Fumanal, . «Creo que o reinado de Felipe VI vai estar condicionado pola sombra de corrupción que se cerne sobre o seu pai, a pesar de ser o monarca máis preparado e formado da historia de España», opina Sergio Nuño Díez de Lástraa, experto en Dereito Procesual Penal.

 «Deixa moi tocado ao seu fillo, posto que ata agora este non se caracterizou por ningún mérito relevante», afirma Santiago Martínez. «O seu carisma viña herdado por mera transferencia do seu proxenitor, polo que ao empeorar a imaxe de leste o rei vese afectado tamén», explica. «Non entendo que a Casa do Rey , que adoita ser moi hábil no que a comunicación se refire, exprese o agradecemento do rei ao rei emérito por irse; non creo que isto lle favoreza, e abandonar o país tampouco creo que sexa obxecto de agradecemento», sinala. 

As perspectivas

Caso aberto. Para Fumanal, «en absoluto» o caso está pechado. «A vía xudicial ten o seu percorrido, pero a vía do xuízo paralelo na opinión pública ten vida propia, e en leste nin é inviolable nin nada prescribe... O xuízo da opinión pública ten vida propia», asegura. «O caso só poderá empezar a pecharse con resolucións xudiciais», considera Arbós. «E, mentres tanto, os medios teñen outro tema para investigar: onde vai vivir, quen o vai pagar, quen visita a Juan Carlos I... O caso pode converterse nun culebrón idóneo para o mes de agosto, con detalles que pesarán sobre a imaxe da monarquía», prevé.

 «Non debería pecharse. Hai que ver como avanza o proceso xudicial, sobre todo en Suíza, e en España en función dos supostos delitos cometidos tras a abdicación, ao non ser xa inviolable», opina Martínez. «A marca España, esa con a que se escudaba a figura do rei, queda moi tocada ao ser noticia internacional que, como outrora, un rei abandona España, xa sexa forzado ou obrigado polas circunstancias», engade. «Isto non fará máis que avivar a demanda da opinión pública dunha Xustiza igual para todos, e a Xustiza española tamén podería quedar tocada se se percibise que a suíza actúa mellor e de modo máis eficaz», conclúe. 

A proposta

Acoutar a inviolabilidade. Arbós propón «acoutar o significado da inviolabilidade do rei, para que a persoa que sexa titular da Coroa non caia na tentación de crerse por amais da Constitución e as leis». «Iso significa que a inviolabilidade debe ser acoutada de modo restritivo», engade. «Creo que iso é posible sen cambiar a Constitución, modificando a lexislación civil e penal para que quede claro que a inviolabilidade só se remite ao que o rei ou a raíña poidan facer desde a xefatura do Estado, de modo que no que poidan facer como persoas particulares están en pé de igualdade co resto de cidadáns», sostén. «A excepción admisible sería o aforamento, mentres gocen deste privilexio outros cargos públicos», conclúe. 

Unha decisión para amortecer o dano que deixa tocada á institución  

Os expertos valoran a decisión do monarca de marcharse de España. Para Xavier Arbós é «inoportuna e mal presentada». Explícao así: «Inoportuna porque nun momento no que a súa conduta está a ser investigada dá pé a que se interprete como un intento de esquivar as responsabilidades que puidesen aflorar, e mal presentada porque se bota de menos que diga expresamente que estará sempre a disposición da Xustiza». A Santiago Martínez parécelle unha «decisión egoísta, coa que deixa moi tocada a institución da monarquía». Sostén que «aniquila ao denominado juancarlismo, xa que deixa sen argumentos a quen puidesen defender a constantemente erosionada figura do rei emérito», e prevé que «pasará á historia como unha fuxida, posto que se escusa na protección da figura do actual rei para simplemente pór distancia por interese persoal, afastarse así do perigo e do malestar coa súa persoa». «Este argumento xa non ten validez nunha era, a actual, na que, ao contrario que hai un século, cruzar medio mundo xa non che afasta do problema», engade. «Poida que xuridicamente sálvese, pero condenouse ante o xuízo que a historia fará en anos vindeiros», conclúe. 

Limitar os efectos

En opinión de Fumanal, «debería ter agardado a que o Tribunal Supremo se pronunciase, para evitar precisamente as acusacións de fuxida que veñen de sectores que aproveitan esta polémica para profundar no debate república-monarquía». «Abandonar o país obedece a unha decisión meditada e preparada pola Casa do Rey para intentar amortecer o dano reputacional que está tendo a institución a nivel social e mediático», afirma Díez de Lástraa. «Se desde os tribunais españois prevese unha imputación formal do monarca entón non se debería ter permitido que abandonase o país, pero como non consta tal imputación ten o dereito de libre circulación intacto», argumenta. En calquera caso, «segundo manifestou o seu letrado, aínda que estableza temporalmente a súa residencia fose do territorio nacional queda a disposición da Fiscalía que investiga os feitos», conclúe.

A Xustiza de Suíza tería a última palabra 

O experto en Dereito Procesual Díez de Lástraa cre que «en España non vai ser xulgado, pois os feitos que se publicaron relativos ao pagamento de comisións teñen orixe no 2008, cando o monarca era inviolable». Na súa opinión, «de acordo co art. 56.3 da Constitución a inviolabilidade do entón xefe de Estado era absoluta, incluíndo actos oficiais ou de carácter privado». Engade que «só se poderían axuizar os feitos labores a partir do 19 de xuño do 2014, cando abdicou, data na que deixou de gozar de inmunidade e inviolabilidade, aínda que segue sendo aforado para os feitos labores con posterioridade».

«Os tipos delituosos que se lle poderían imputar serían o de suborno pasivo impropio, un delito fiscal ou branqueo de capitais», explica. «O suborno impropio pola súa actuación como lobista sería por ter recibido por razón do seu cargo unha retribución por unha actividade non retribuible», asegura. «Subsidiariamente poderíase determinar un posible delito fiscal por non declararse tales cantidades á Axencia Tributaria, e mesmo se se considerase de orixe ilícita o diñeiro percibido polo monarca poderíase expor un posible branqueo de capitais», engade. «Os delitos no seu caso estarían prescritos, ao non dirixirse pola Sala Segunda do Tribunal Supremo español ningún procedemento xudicial desde fai máis de dez anos desde que se cometeu o feito cuestionado», sinala. Pero «outra cuestión é a investigación en Suíza, onde presumiblemente se realizou a doazón a Corinna Larsen». O penalista argumenta que «unha vez perdida a inmunidade e a inviolabilidade do monarca no 2014 resúltalle de aplicación o dereito internacional e o dereito propio de cada país». Xa que logo, «será o Estado suízo o que deberá determinar se a presunta doazón a Larsen e o seu fillo a través de dous homes de palla suízos supón a comisión do algún feito delituoso de acordo coa lexislación propia». Pero «as incongruencias da investigación aberta desde hai máis de dous anos en Suíza, nos que a doazón do diñeiro resulta realizada no 2012 e o pagamento da comisión do rei saudita Abdalá catro anos antes de que se elixisen ás empresas españolas, supoñen indicios suficientes para entendelos como feitos atípicos e que a Fiscalía suíza acorde o arquivo da investigación».