Ningún cambio na Constitución podería satisfacer as esixencias independentistas
08 dic 2019 . Actualizado ás 05:00 h.O Estado das autonomías necesita algunhas reformas para mellorar o seu funcionamento, pero estas nunca satisfarían aos independentistas, que aspiran a que se recoñeza o dereito de autodeterminación, que non cabe dentro da Constitución. Os expertos consultados por La Voz expoñen que cambios habería que facer para perfeccionalo, pero o escenario político descarta que se poidan acometer.
Precedentes
Previsión constitucional. «Cando se aprobou a Constitución non existían as comunidades autónomas, nin tan sequera todo o territorio de España estaba constituído en preautonomías, non se sabia cales poderían ser nin que competencias ían poder ter», explica Teresa Freixes. «Por iso a Constitución estableceu o que se denomina o principio dispositivo, é dicir, que se regularon os procedementos para formar as comunidades autónomas, pensando que o que había que facer era constituílas e que, máis adiante, xa se reformarían os estatutos de autonomía ou a propia Constitución para pechar o modelo», continúa. «Pero iso non foi así, creáronse as que adquiriron as competencias pola ‘vía rápida', País Vasco, Cataluña, Galicia, que habían plebiscitado no pasado un Estatuto de Autonomía, e Andalucía, tras un complicado proceso e a reforma da Lei Orgánica das distintas modalidades de referendo; o resto tiveron que agardar a previsión de cinco anos para chegar a un teito competencial similar e reformar os seus estatutos para iso», conclúe.
PROBLEMAS TERRITORIAIS
Funcionamento. «Esta é sin duda a nai do cordeiro da reforma: a necesidade de acometela no ámbito da organización territorial do Estado; ocorre, con todo, a este respecto, que en España non temos, ao meu xuízo, como adoita afirmarse, un problema territorial, senón dous», asegura Roberto L. Blanco Valdés. «O primeiro é o problema relativo ao funcionamento do Estado autonómico, ámbito que si esixiría algunhas reformas constitucionais e problema que sin duda melloraría con elas», sinala.
Cataluña
Os separatistas non se conformarán. «O segundo problema é o derivado do desafío nacionalista e respecto del ninguén sería capaz a día de hoxe de aclarar cales reformas constitucionais poderían servir para que os separatistas renunciasen ás súas esixencias de secesión», sostén Blanco . «O máis que afírmase é esa vaguedad dos socialistas de que habería que reformar a Constitución nun sentido federal, o que supón descoñecer o feito obvio, que todos os especialistas aceptamos, de que España é xa desde hai tempo un Estado federal», engade. «Por iso, mentres que en relación co primeiro problema creo que a reforma constitucional podería ser de utilidade, non son capaz de ver como un cambio na nosa lei fundamental podería contribuír a resolver o desafío dos separatistas», opina. «Salvo, claro, que a reforma se dirixise a recoñecer ese suposto dereito á secesión, que non está previsto en ningunha Constitución democrática do mundo e que varias das máis importantes do planeta prohiben de forma expresa», conclúe.
Arbós coincide: «Non creo que unha reforma da Constitución satisfaga aos independentistas». «Se o que pretenden é exercer o dereito á autodeterminación, debería cambiar o artigo 2 que establece a indivisibilidad de España, e vexo esta reforma imposible na actualidade, dado que non existe nin un indicio do consenso que sería necesario, deixando de lado cuestiones de oportunidade política», afirma.
Que reformas?
Fixación de competencias, mellor distribución, lealdade. En canto a mellorar funcionamento do Estado das autonomías, Blanco propón varias: «a clara fixación das competencias do Estado, que non serán nin compartibles nin transferibles; a mellor distribución dalgunhas competencias, como as relativas á educación, respecto das cales o Estado debería gañar facultades; o establecemento no texto constitucional de instrumentos de cooperación territorial entre o Estado e as comunidades, que deberían ser enumeradas na lei fundamental; ou o establecemento, como o facía a Constitución da II República (art. 50), de que o castelán deberá ser en todo o territorio nacional tamén, aínda que non unicamente, lingua vehicular do ensino».
Freixes cita as seguintes: «Introducir algúns principios básicos dos Estados compostos (federais, rexionais, etc.) con técnicas que lles doten de eficacia coercitiva; trataríase dos principios de lealdade constitucional ou lealdade federal, así como o de cooperación multilateral ou bilateral (que só teñen regulación lexislativa e moi mala práctica), federalizando o Senado; e unha mellor cláusula de igualdade de dereitos en todas as zonas do territorio de España, para evitar que lóxicas diferenzas que poidan existir convértanse en privilexios».
Procedemento
«Libro branco». «Para indicar que reformas farían falta, sería conveniente facer un balance do funcionamento do Estado das autonomías tamén por parte das comunidades», asegura Arbós. «Suxiro que se faga un ‘libro branco' no que, partindo da súa experiencia, indiquen que debería cambiar», engade.
o artigo 155
Fixar os seus límites. «O texto do articulo 155 debería reflectir o que dixo o Tribunal Constitucional acerca das medidas adoptadas no 2017: que non pode ser indefinido e que habilita ao Goberno central para que destitúa a un goberno autonómico e substitúa ao seu presidente na convocatoria de eleccións anticipadas», afirma Arbós. «Así quedaría claro que pode ir máis aló de dar ‘instrucións', que é o que di agora a Constitución», engade.
