Os expertos consultados por La Voz examinan os aspectos positivos e os máis polémicos do histórico fallo
16 oct 2019 . Actualizado ás 09:05 h.A sentenza do Tribunal Supremo é moi relevante desde o punto xurídico porque marca xurisprudencia sobre os delitos de rebelión e sedición, atívose a criterios estritamente xurídicos, está moi ben fundamentada e supón un triunfo do noso Estado de dereito. Así opinan os expertos consultados por La Voz.
Que valoración fai da sentenza?
«O primeiro que debe destacarse é o feito mesmo de que se ditou con total normalidade, tras un proceso celebrado igualmente con toda normalidade e con plenas garantías xurídicas para os procesados», sinala o catedrático de Dereito Constitucional Roberto L. Blanco Valdés. «Iso é o que ocorre nos Estados de dereito e España demostrou selo sen ningún xénero de dúbidas, co admirable funcionamento das súas institucións, entre elas, neste caso, do poder xudicial», explica. «A sentenza é, por iso, unha gran vitoria da nosa Estado democrático de dereito fronte a quen estaban convencidos de que podían ampararse nas súas ideas e obxectivos políticos para violar a Constitución e a lei impunemente», conclúe.
«É unha sentenza moi técnica que hai que ler con atención», afirma o avogado penalista José María de Pablo. «É moi relevante, non só pola transcendencia dos feitos que xulga, senón tamén porque é a primeira sentenza que establece xurisprudencia sobre o delito de rebelión, tal e como vén establecido no Código Penal actual», engade. «É evidente que o tribunal se apartou de calquera influencia política e atívose a criterios estritamente xurídicos; poderase discrepar desde un punto de vista xurídico, pero creo que reflicte a independencia e honradez dos seus membros», sostén.
Para a catedrática de Dereito Penal Mercedes García Arán, é «unha sentenza dura pola gravidade das penas». Explica que «cabían outras cualificacións máis leves (incitación ao delito de resistencia, por exemplo) ou unha interpretación máis xenerosa da inviolabilidade parlamentaria para o caso de Forcadell». En canto á malversación, «se se computaron só os pagamentos en lugar de aplicar o criterio contable do compromiso do gasto, talvez se evitou a pena agravada». Ignacio González Vega , portavoz de Xuízas e Xuíces pola Democracia, estima que se trata dunha sentenza «sólida, moi ben fundamentada, moi detallada, á que non se poderá atacar por falta de motivación, en suma unha resposta serena do tribunal».
Cales son os aspectos máis destacables?
«O máis relevante é a análise que fai dos elementos do delito de rebelión, e en concreto do concepto de alzamento violento», responde De Pablo. «Establece que para castigar por rebelión é necesario que a violencia estea preordenada á consecución da independencia e que sexa idónea para ese fin; e é moi rechamante o motivo polo que descarta a idoneidade desa violencia, e é que o referendo ilegal non tiña capacidade para conseguir a independencia do territorio catalán», explica. É dicir, «os acusados nin podían nin querían obter a independencia mediante o referendo ilegal: o que de verdade buscaban era crear un clima de violencia que obrigase ao Goberno a negociar un referendo pactado no futuro, e como ese non é ningún dos fins da rebelión que describe o Código Penal, absolve por este delito».
Blanco Valdés destaca «o claro recoñecemento de que co gallo de os feitos insurreccionales do procés producíronse actos de violencia, deixalo claro paréceme moi relevante para descartar a idea dun movemento popular supostamente pacífico e democrático, visión que, segundo a sentenza, non se corresponde para nada coa realidade».
«A detida resposta a todas as alegacións de infracción de dereitos fundamentais, seguramente para preparar o terreo ante Estrasburgo, ou non pór impedimento ao pronto goce do réxime aberto en contra da petición da Fiscalía», sinala García Arán. O máis destacado para González Vega é a condena por sedición e que se descartou a rebelión, ademais dunhas «penas certamente duras, pero que son as que prevé o Código Penal».
Está fundamentada xuridicamente a condena por sedición e o descarte da rebelión?
Para De Pablo, «a fundamentación é clara e rigorosa». «O delito de sedición consiste nun alzamento tumultuario (violento ou non) que busque impedir o cumprimento da lei ou das resolucións administrativas ou xudiciais; e entende que isto se produce en dúas ocasións: o 20 de setembro, cando se forma un tumulto para impedir á comisión xudicial o normal desenvolvemento dos rexistros ordenados polo Xulgado na Consellería de Economía, e o 1 de outubro, cando os tumultos nos distintos colexios electorais tratan de impedir pola forza á policía o cumprimento da orde xudicial de impedir a votación», asegura.
Para Blanco Valdés, a condena podería ter sido perfectamente por rebelión. «Creo que unha vez que o tribunal recoñece de forma palmaria que se produciron actos de violencia fose perfectamente posible facer responsables da que tivo lugar na xornada do 1 de outubro aos seus organizadores, que foron advertidos polos propios Mossos de que tal violencia ía producirse con alta probabilidade, o que significa que os impulsores do referendo asumírona como unha parte inevitable da súa estratexia secesionista», sinala. «Devandito o cal, entendo que o tribunal razoa a súa posición e que se renunciar á condena por rebelión era o prezo da unanimidade mereceu a pena», puntualiza.
«Aínda que recoñece que houbo episodios de violencia, non son suficientes para a rebelión, si para a sedición, un delito contra a orde pública», asegura González Vega . «Actos como a concentración ante a Consellería de Economía non tiñan como finalidade alterar a orde constitucional, senón impedir á comisión xudicial cumprir o seu labor», engade.
«O descarte da rebelión debería considerarse indiscutible, porque non se trataba só de que houbese violencia senón de probar que os acusados a planearon como medio para o alzamento», sostén García Arán. «Na sedición, arguméntase que os acusados incitaron ao ‘alzamento tumultuario' como insurrección colectiva; cabía dicir, en cambio, que chamaron aos cidadáns a manifestarse con resistencia ao exercicio da autoridade, o que levase a unha pena menor», engade.
A importancia da unanimidade para non deixar ningunha vía aberta
Blanco Valdés asegura que «é digno de ser destacado que o Tribunal Supremo teña feito un esforzo por acordar unha sentenza unánime, é dicir, sen votos particulares». O catedrático de Dereito Constitucional explica que, «aínda que os votos particulares son algo normal nas sentenzas xudiciais, pero neste caso especialísimo, dada a gran transcendencia do fallo, ter ditado unha sentenza con votos particulares houbese aberta unha vía de auga que tería sido aproveitada por todos os que están dispostos a politizar a sentenza para desautorizala como un acto político e non polo que é unicamente: un acto xurídico a través polo cal o tribunal competente xulga con arranxo a dereito os feitos que se someteron á súa consideración».
Un aspecto negativo da sentenza, ao seu xuízo, é que «o Tribunal Supremo non teña atendido a petición da Fiscalía para que fixese uso da súa facultade de esixir o cumprimento da metade da condena para poder acceder ao terceiro grao penal, que habilita un réxime de semiliberdade para os condenados». «Dada a súa completa falta de arrepentimento e a súa manifestada vontade de volver delinquir, creo que tal esixencia estivese claramente xustificada», sostén.
Indulto
González Vega asegura que un fallo por unanimidade «é mellor», pero engade que non ten por que presumir que teña habido «discrepancias ocultas» entre os sete maxistrados do tribunal e que se chegase a unha especie de componenda. Doutra banda, o portavoz de Xuízas e Xuíces para a Democracia sinala que «o Tribunal Supremo realizou o seu labor ditando a sentenza e agora a pelota está no tellado dos responsables políticos que teñen que tratar de resolver este problema que é a integración de Cataluña na organización territorial española».
Para García Arán, crítica con algúns aspectos da sentenza, «non poden dicirse cousas tan graves como que a democracia española morreu, que é ‘un insulto' (Torra) ou unha ‘vergoña' (Vox)». A catedrática considera que «os condenados xa cumpriron dous anos en prisión provisional e non debería descartarse o indulto». Algo que rexeita totalmente Blanco Valdés e, por suposto, a amnistía que reclaman os independentistas.