Tres de cada catro deputados apoian a activación do 155 polo Goberno, que dá ata o luns á Generalitat para que aclare se declarou a independencia e ata o xoves para que a revogue
12 oct 2017 . Actualizado ás 12:18 h.Rajoy activou onte o artigo 155 da Constitución ao trasladar ao Goberno catalán un requirimento formal no que lle esixe que «confirme» se o martes declarou a independencia no Parlamento autonómico. Este requirimento constitúe un requisito indispensable para utilizar esta ferramenta coa que conta o Executivo, previo paso polo Senado, para forzar ao cumprimento da lei ás comunidades autónomas que as desobedezan. O Consello de Ministros deu o primeiro paso ao instar a Carles Puigdemont a recuperar o camiño da legalidade para pór fin «a un período de inestabilidade, tensións e quebra da convivencia». E dálle de prazo ata as 10 horas do luns para que aclare se declarou ou non a independencia, e no caso de que así fóra, ata a mesma hora do xoves para que retorne á legalidade. A iniciativa do Goberno obtivo o respaldo no Congreso de tres de cada catro deputados, todos menos os dos grupos nacionalistas e Unidos Podemos.
O Goberno central responde así á envelenada proposta de diálogo cursada o día anterior por Puigdemont, quen minutos despois de ter formulado esta chamada a negociar, estampou a súa firma nun documento no que se declaraba constituído o Estado catalán. Rajoy devolve con axilidade a pelota ao tellado de Puigdemont tan só unhas horas despois de que aparecese no seu, e faino sen renunciar a ningunha vía. Coa mesma patada ao balón está iniciando os trámites necesarios para pór en marcha o artigo 155, pero ao mesmo tempo deixa aberto o camiño do diálogo. En función da resposta da Generalitat, apunta o requirimento, «marcarase o futuro dos acontecementos nos próximos días». Ademais, volve trasladar a presión aos independentistas para pór a proba a consistencia das súas costuras, xa que no pleno do martes escenificáronse as súas divisións, o que tivo o seu mellor reflexo nos rostros dos deputados da CUP, incapaces de ocultar a súa profunda insatisfacción tras o discurso de Carles Puigdemont.
Prazo ata o xoves ás dez
Tal e como se especifica no documento, Puigdemont dispón ata as 10 horas do luns para confirmar se houbo declaración de independencia e, no caso de que a corrobore ou non responda, na mesma notificación establécese un segundo prazo, ata o xoves á mesma hora, para que rectifique a súa postura.
«A actuación do presidente, da Generalitat e da maioría non cualificada do Parlamento de Cataluña apartouse con tal intensidade do cumprimento das súas obrigacións que, de non ser atendido este requirimento, suporía un grave risco para o mantemento da orde constitucional», arguméntase no documento. Aínda que Rajoy nunca descartara a aplicación do artigo 155, si que se mostrou remiso a facelo sen o visto e prace do xefe da oposición, Pedro Sánchez, algo que finalmente logrou na reunión de urxencia que mantiveron ambos na Moncloa durante a noite do martes. Coa aprobación de Albert Rivera, e con algo máis, xa conta desde hai semanas. O presidente de Cidadáns celebrou onte a decisión adoptada polo xefe do Executivo, e confía en que pronto derive, segundo el, na celebración dunhas eleccións autonómicas que restablezan a democracia en Cataluña.
Desde a Moncloa consideran que este paso constitúe a mellor forma de «ofrecer certezas aos españois, especialmente aos cataláns, e evitar a confusión xerada polas autoridades da Generalitat».
Rajoy avanzou o envío do requirimento pola mañá, á conclusión do Consello de Ministros, nunha breve declaración institucional, pero profundou no asunto pola tarde no Congreso dos Deputados, onde compareceu a petición propia para ofrecer explicacións do que está a acontecer en Cataluña.
Dentro do hemiciclo, tras completar un repaso do desafío secesionista, para o que se remontou á época de Artur Mas a cargo de a Generalitat, volveu facer un chamamento ás forzas secesionistas para que reconsideren a súa postura e regresen á legalidade, advertindo das consecuencias nas que podería desembocar a súa teimosía: «O independentismo está a piques de dar ao traste coa mellor época de Cataluña en toda a súa historia», dixo, facendo referencia á importante fractura social que hai nas rúas, así como á constante fuga de empresas.
O discutido alcance do artigo 155
Constitucionalistas discrepan sobre as medidas que pode adoptar o Goberno se aplica este precepto
ENRIQUE CLEMENTE
A interpretación do artigo 155 da Constitución non é pacífica entre os constitucionalistas. A norma faculta ao Goberno, con apoio da maioría absoluta do Senado, a tomar as «medidas necesarias» para obrigar ás autonomías rebeldes a cumprir forzosamente a Constitución ou para impedirlles que atenten gravemente contra o interese xeral de España. O alcance desas medidas é discutible: as opinións van desde os que sosteñen que poden ser de tal calado que supoñan unha suspensión de facto da autonomía a quen interpretan a norma restrictivamente.
Que medidas pode tomar o Goberno en aplicación do 155?
«Dado que a Constitución non establece límites materiais ás medidas que pode tomar o Goberno, parece que a súa marxe de manobra é moi amplo», sinala Roberto L. Blanco Valdés. Para o catedrático da Universidade de Santiago, «o Goberno pode e debe adoptar as medidas que estime indispensables para a reposición da legalidade que foi tan claramente vulnerada». Na súa opinión, «poderíanse suspender as funcións, todas ou parte delas, do presidente da Generalitat, Carles Puigdemont, o seu Goberno e a presidenta do Parlamento, Carme Forcadell, e sería ademais indispensable rescatar a competencia en materia de policía, para garantir a obediencia á lei dos Mossos d'Esquadra». E conclúe que «o grao de intervención que permite ao Goberno o artigo 155 é directamente proporcional ao grao de contumacia na desobediencia das institucións autonómicas: a máis desobediencia máis intervención».
Yolanda Gómez, catedrática da UNED, apunta que o artigo «non establece un elenco de medidas permitidas nin prohibidas, pero a súa redacción móstranos claramente que se trataría de adoptar medidas de reparación da situación que estivese a acontecer», asegura. Engade que «as medidas deberían ser ponderadas e proporcionais á violación do ordenamento xurídico». Na súa opinión, «nunca deberían ser medidas xerais que suplisen totalmente a actuación dun ámbito competencial completo: por exemplo, pódense adoptar decisións respecto do mando dos Mossos sen necesidade de desposuír das competencias totais ao conselleiro de Interior».
Para Xavier Arbós, catedrático da Universidade de Barcelona, «non se poden tomar aquelas que representen impedir o exercicio das competencias que derivan ou da Constitución ou dos estatutos de autonomía, nin substituír ás autoridades autonómicas». E engade que o único que permite o artigo 155 é o que di o seu apartado 2, «dar instrucións» a todas as autoridades das autonomías para executar as medidas acordadas.
Pódese suspender a autonomía?
Non cabe nin a suspensión nin a disolución. «O artigo 155 non contempla unha suspensión da autonomía, esa é unha frase interesada que se esgrime para rexeitar a súa aplicación», afirma Gómez, que engade que «o artigo non está redactado en termos de que poidan suspenderse nin retirarse competencias a unha comunidade autónoma». Blanco Valdés asegura que «non cabe dúbida de que unha suspensión xeral das competencias do Goberno e do Parlamento cataláns achegaríase moito a unha suspensión da dirección política da autonomía».
Pódese substituír ao Goberno da Generalitat?
Blanco Valdés explica que, «se sobre a base do artigo 155 suspéndense os poderes do Goberno, todos ou unha parte deles, parece evidente que haberá que atribuírllos a outra autoridade, individual ou colexiada». «Non creo viable a substitución do Goberno como órgano colexiado na súa totalidade, senón que algunhas consellerías poidan verse afectadas as medidas adoptadas», sinala a catedrática. Arbós considera que o Goberno catalán non pode ser substituído.
Pode disolver o Parlamento catalán e convocar eleccións?
Tamén aquí hai discrepancias. «Se a situación política, como consecuencia da contumaz desobediencia do Executivo catalán chegase a un punto de bloqueo sen solución, é razoable que o Goberno español podería asumir a facultade de disolución anticipada que corresponde ao presidente da Generalitat, o que daría lugar loxicamente á celebración de novas eleccións». «A convocatoria de eleccións é un acto político que, no caso de Cataluña, podería ser útil, pero que debe ser adoptado polas forzas políticas que lexitimamente foron elixidas», estima Gómez.
O requirimento inicia un proceso que culmina no Senado, cunha maioría absoluta
A aplicación do artigo 155 da Constitución precisa de varios trámites imprescindibles. O primeiro, que pon en marcha o proceso, é o requirimento ao presidente da comunidade autónoma rebelde, Carles Puigdemont, para que neste caso aclare antes do luns se declarou ou non a independencia e que antes do próximo xoves rectifique, se o fixo. Se afirma que declarou a independencia e non dá marcha atrás a súa actuación entraría de cheo no que contempla o primeiro apartado do precepto: incumprimento por parte dunha comunidade autónoma da Constitución ou doutras leis, e mesmo o segundo, actuar de forma que atente gravemente contra o interese xeral de España.
Entra en xogo o Senado
Se Puigdemont persistise na súa rebeldía, o Goberno debería presentar ao presidente da Cámara alta, Pío García Escudero , un escrito no que manifeste o contido e alcance das medidas a adoptar. A Mesa do Senado remitiría esta documentación á Comisión Xeral das Comunidades Autónomas, que requiriría de novo a Puigdemont para que remita en prazo as alegacións que considerase oportunas e designase unha persoa para que exercese a súa representación.
A comisión emitiría un ditame razoado sobre se procede ou non aprobar a solicitude do Goberno, incluíndo os condicionantes e precisións que crea oportunos. O pleno da Cámara debatería e votaría a proposta, sendo necesario para a aprobación o voto da maioría absoluta dos senadores, que actualmente ten con folgura o PP. Para todo isto non hai unha prazo preestablecido.