O discutido alcance do artigo 155

ESPAÑA

JOSEP LAGO | AFP

Constitucionalistas discrepan sobre as medidas que pode adoptar o Goberno se aplica este precepto

12 oct 2017 . Actualizado ás 08:41 h.

A interpretación do artigo 155 da Constitución non é pacífica entre os constitucionalistas. A norma faculta ao Goberno, con apoio da maioría absoluta do Senado, a tomar as «medidas necesarias» para obrigar ás autonomías rebeldes a cumprir forzosamente a Constitución ou para impedirlles que atenten gravemente contra o interese xeral de España. O alcance desas medidas é discutible: as opinións van desde os que sosteñen que poden ser de tal calado que supoñan unha suspensión de facto da autonomía a quen interpretan a norma restrictivamente.

Que medidas pode tomar o Goberno en aplicación do 155?

«Dado que a Constitución non establece límites materiais ás medidas que pode tomar o Goberno, parece que a súa marxe de manobra é moi amplo», sinala Roberto L. Blanco Valdés. Para o catedrático da Universidade de Santiago, «o Goberno pode e debe adoptar as medidas que estime indispensables para a reposición da legalidade que foi tan claramente vulnerada». Na súa opinión, «poderíanse suspender as funcións, todas ou parte delas, do presidente da Generalitat, Carles Puigdemont, o seu Goberno e a presidenta do Parlamento, Carme Forcadell, e sería ademais indispensable rescatar a competencia en materia de policía, para garantir a obediencia á lei dos Mossos d'Esquadra». E conclúe que «o grao de intervención que permite ao Goberno o artigo 155 é directamente proporcional ao grao de contumacia na desobediencia das institucións autonómicas: a máis desobediencia máis intervención».

Yolanda Gómez, catedrática da UNED, apunta que o artigo «non establece un elenco de medidas permitidas nin prohibidas, pero a súa redacción móstranos claramente que se trataría de adoptar medidas de reparación da situación que estivese a acontecer», asegura. Engade que «as medidas deberían ser ponderadas e proporcionais á violación do ordenamento xurídico». Na súa opinión, «nunca deberían ser medidas xerais que suplisen totalmente a actuación dun ámbito competencial completo: por exemplo, pódense adoptar decisións respecto do mando dos Mossos sen necesidade de desposuír das competencias totais ao conselleiro de Interior».

Para Xavier Arbós, catedrático da Universidade de Barcelona, «non se poden tomar aquelas que representen impedir o exercicio das competencias que derivan ou da Constitución ou dos estatutos de autonomía, nin substituír ás autoridades autonómicas». E engade que o único que permite o artigo 155 é o que di o seu apartado 2, «dar instrucións» a todas as autoridades das autonomías para executar as medidas acordadas.

Pódese suspender a autonomía?

Non cabe nin a suspensión nin a disolución. «O artigo 155 non contempla unha suspensión da autonomía, esa é unha frase interesada que se esgrime para rexeitar a súa aplicación», afirma Gómez, que engade que «o artigo non está redactado en termos de que poidan suspenderse nin retirarse competencias a unha comunidade autónoma». Blanco Valdés asegura que «non cabe dúbida de que unha suspensión xeral das competencias do Goberno e do Parlamento cataláns achegaríase moito a unha suspensión da dirección política da autonomía».

Pódese substituír ao Goberno da Generalitat?

Blanco Valdés explica que, «se sobre a base do artigo 155 suspéndense os poderes do Goberno, todos ou unha parte deles, parece evidente que haberá que atribuírllos a outra autoridade, individual ou colexiada». «Non creo viable a substitución do Goberno como órgano colexiado na súa totalidade, senón que algunhas consellerías poidan verse afectadas as medidas adoptadas», sinala a catedrática. Arbós considera que o Goberno catalán non pode ser substituído.

Pode disolver o Parlamento catalán e convocar eleccións?

Tamén aquí hai discrepancias. «Se a situación política, como consecuencia da contumaz desobediencia do Executivo catalán chegase a un punto de bloqueo sen solución, é razoable que o Goberno español podería asumir a facultade de disolución anticipada que corresponde ao presidente da Generalitat, o que daría lugar loxicamente á celebración de novas eleccións». «A convocatoria de eleccións é un acto político que, no caso de Cataluña, podería ser útil, pero que debe ser adoptado polas forzas políticas que lexitimamente foron elixidas», estima Gómez.

O requirimento inicia un proceso que culmina no Senado, cunha maioría absoluta

A aplicación do artigo 155 da Constitución precisa de varios trámites imprescindibles. O primeiro, que pon en marcha o proceso, é o requirimento ao presidente da comunidade autónoma rebelde, Carles Puigdemont, para que neste caso aclare antes do luns se declarou ou non a independencia e que antes do próximo xoves rectifique, se o fixo. Se afirma que declarou a independencia e non dá marcha atrás a súa actuación entraría de cheo no que contempla o primeiro apartado do precepto: incumprimento por parte dunha comunidade autónoma da Constitución ou doutras leis, e mesmo o segundo, actuar de forma que atente gravemente contra o interese xeral de España.

Entra en xogo o Senado

Se Puigdemont persistise na súa rebeldía, o Goberno debería presentar ao presidente da Cámara alta, Pío García Escudero , un escrito no que manifeste o contido e alcance das medidas a adoptar. A Mesa do Senado remitiría esta documentación á Comisión Xeral das Comunidades Autónomas, que requiriría de novo a Puigdemont para que remita en prazo as alegacións que considerase oportunas e designase unha persoa para que exercese a súa representación.

A comisión emitiría un ditame razoado sobre se procede ou non aprobar a solicitude do Goberno, incluíndo os condicionantes e precisións que crea oportunos. O pleno da Cámara debatería e votaría a proposta, sendo necesario para a aprobación o voto da maioría absoluta dos senadores, que actualmente ten con folgura o PP. Para todo isto non hai unha prazo preestablecido.