A historia e os intereses loxísticos unen a estes dous territorios que saben que, xuntos, son máis fortes
24 may 2019 . Actualizado ás 10:53 h.A cidade latexa a dous ritmos. Dentro da muralla, a algarabía dos visitantes mestúrase cos leoneses que fan compras na Rúa Ancha ou apuran unha tapa no Húmido. Fóra, o ensanche -que algúns comparan co de Barcelona polo deseño das súas mazás- é un trajín de coches e peóns desexosos de que o venres remate e dea paso ao fin de semana. León vive do turismo e a hostalería grazas á súa condición medieval, coroada pola catedral gótica de Santa María de Regra e a Basílica de San Isidoro, a mesma que segundo a lenda e a prensa leonesa atesoura o Graal.
«Non é unha crenza, o cáliz de dona Urraca pode ser o Santo Graal, é o que nos din as probas e documentos históricos», argumenta a doutora en Historia Medieval e concelleira de Cultura, a popular Margarita Torres. Dúbidas á parte, a reliquia é un imán turístico do casco antigo. Casa Botíns (de Antoni Gaudí), o Palacio dos Guzmanes ou a Praza Maior son outras das paradas obrigadas. Fóra dos muros de pedra, os edificios vangardistas de Mansilla e Tuñón, o Musac e o Auditorio Cidade de León, completan a oferta cultural.
«O casco antigo é un éxito», aventura o escritor e cronista local Juan Carlos Poña. «Ten vida. As casas hanse ir rehabilitando e os pisos turísticos, por agora, non nos expulsaron», xustifica. Hai dúas formas de examinalo, engade. Cada monumento, un a un, ou en conxunto. «Aquí León perde», admite Poña, se se compara con Compostela, a cidade á que está unida polo Camiño de Santiago. A conservación da contorna é para o historiador mellorable. «É certo que o comercio, tan importante para León, perdeu pulso fronte á hostalería. Pero, é mellor isto a que non haxa nada», opina.
«Se che fixas no chan, temos ata 14 lastros distintos», censura. Entre os aspectos positivos está o sistema de recollida de lixos. É pneumático, con canles subterráneas que eliminaron a presenza dos camións ou do mal cheiro nas rúas.
O buraco do «centro»
Aínda que León está incrementando o índice de turistas e avanza postos en ránkings de calidade como o do Observatorio da Cultura de España, os leoneses non queren vivir só dos seus atractivos pasados. No campus universitario (cuxo xerme foi a Facultade de Veterinaria, unha das máis antigas e prestixiosas do país) sitúase outro dos motores dunha cidade que aínda se lamenta da repartición autonómica que trouxo a democracia. As provincias do antigo Reino de León uníronse a Castela. Valladolid levou a capital.
En espazos verdes, segundo un estudo da Fundación BBVA, os leoneses están por amais da media nacional, en parte, grazas á senda axardinada ás marxes do río Bernesga. En limpeza urbana, apunta a OCU, na media. En mobilidade, os barrios adoecen dunhas conexións insuficientes. O autobús urbano, en activo desde hai 35 anos, apenas cobre o 15 % dos itinerarios urbanos. Para chegar do extremo oeste ao leste hai que bordear toda a urbe.
A nosa relación sempre foi máis estreita cos galegos que cos casteláns. Xa o sabían os romanos
Non é o único problema da periferia. A desigualdade en equipamentos como centros de saúde ou escolas segue sen equilibrarse. E, en urbanismo, «debemos apostar pola rexeneración urbana. En zonas de nova expansión, levantáronse miles de vivendas. O 50 % están baleiras», admite Javier García-Prieto, expresidente da Deputación (co PP) e economista. Na década do desenvolvismo e os anos posteriores rompeu a harmonía das rúas anchas do ensanche. «Esta cidade hase feito a anacos, á polígonos. Non temos avenidas que comuniquen un barrio con outro», diagnostica o experto en Xeografía Urbana, Lorenzo López Trigal.
É máis optimista coa área intramurallas. «Non se destruíu a cidade antiga. O patrimonio monumental histórico urbano é de gran aprecio, pero hai que rehabilitar. Practicamente, peonalizouse o centro histórico. Iso é relativamente sinxelo. A comunicación entre barrios e semiperiferia próxima ao centro ten moitos problemas», apostila López Trigal.
O León baleirado
Con todo, subliña o catedrático de Comercialización José Luis Pracer «esta é unha cidade media agradable para vivir». O paro acada ao 17,3 % da poboación dunha urbe de 125.754 habitantes que, coa súa área metropolitana, o chamado Alfoz de León, suma unha masa de 203.698 veciños. Case a metade do censo da provincia. «Non temos un problema non de envellecemento, senón de perda de poboación nova», desvela López Trigal.
O «centro», como así chaman a Madrid, é o buraco negro que absorbe aos seus mozos. «A metade dos nosos titulados egresados vanse nun prazo de tres ou cinco anos despois de rematar o grao. Un terzo, a Madrid», lamenta Lorenzo López Trigal, catedrático de Xeografía Humana.
«A subida do prezo da vivenda está por baixo da media de cidades como A Coruña ou Santiago», insiste García-Prieto. No 2018, 10.732 mozos abandonaron a provincia. A idade media dos habitantes da cidade está nos 47,1 anos. O 26 % dos leoneses xa cumpriron os 65.
Capital da ciberseguridad
León quere ser atractiva para as novas xeracións, «o problema -asente García-Prieto- é que non podemos competir cos soldos de Madrid», e tamén para as empresas. Como? Recuperando o impulso que tiveron as industrias farmacéuticas ou químicas e apostando, como toca no século XXI, polas novas tecnoloxías.
No 2014, co impulso dun leonés, o expresidente Zapatero , o Instituto Nacional de Ciberseguridad abriu aquí as súas portas. «O bo das tecnolóxicas é que non tes que estar en ningún sitio concreto. O que necesitas é banda larga e boas comunicacións», defende Tomás Castro, conselleiro delegado da empresa de software de xestión Proconsi, fincada no Parque Tecnolóxico de León. «As pequenas e medianas empresas teñen que apostar pola tecnoloxía. As cidades, e as rexións, deben elixir onde van encamiñar a súa especialización intelixente. Para iso, é importante aproveitar o know how existente. Aquí, por exemplo, con sectores como o agrícola. É dicir, potenciar o coñecemento que che diferencia», engade Castro, que tamén é presidente da Confederación Española de Empresas Tecnolóxicas (Conetic).
«A descentralización do coñecemento nas telecomunicacións é unha política acertada, xeras faros, polos de coñecemento que, á súa vez, derivan en traballos cualificados», insiste Tomás Castro.
Á hora de falar de futuro, Juan Carlos Poña tira dun referente pasado. «Un dos maiores atrasos de España foi pór a capital no centro. En Europa, só España e Rusia ten a capital no centro. Isto xa derivado nun estado tremendamente centralista. Algunhas veces os leóns vivimos das presións de galegos e asturianos que nos sacaron as castañas do lume», lembra. «As circunstancias xeográficas van volver esixir que León sexa o nó do noroeste. A nosa relación sempre foi máis estreita cos asturianos e cos galegos que cos casteláns. Xa o sabían os romanos, que eran xente moi lista», prognostica Poña.
Diagnóstico León: «Vigo sempre foi o noso porto de referencia»
A recuperación do impulso loxístico é unha das receitas que apuntan no seu Diagnóstico de León os profesores José Luis Pracer, catedrático de Comercialización e Investigación de Mercados, e Lorenzo López Trigal, tenente de alcalde (independente) no primeiro goberno local da democracia, ademais de catedrático de Xeografía Humana. Á súa visión sobre o futuro da cidade súmase o profesor de Económicas e actual concelleiro de Promoción Económica (PP), Javier García-Prieto.
Pregunta. Por que León e Galicia deben reforzar os seus vínculos?
Javier García-Prieto. A vantaxe competitiva máis forte de León é a súa dimensión loxística para albergar centros de distribución. Que Valladolid fose capital afectounos. Perdemos forza, pero estamos a recuperala. Empresas como Inditex, Mercadona ou Decathlon asentáronse no polígono de Villadangos.
José Luis Pracer. León creceu grazas ao tren e á acumulación de recursos que proviñan da minería do carbón e a materia prima do campo. Desta última naceu a nosa industria química e farmacéutica, que resiste, a pesar de todo. Con todo, o comercio hase resentido. O AVE que nos vai conectar con Xixón é a nosa canle de Panamá. Pero non esquecemos da conexión con Madrid, con Sevilla e con Galicia. Os gobernos de Madrid sempre apostaron polo Mediterráneo. Hai que defender o policentrismo.
Lorenzo López Trigal. A Galicia interior non só ten que mirar ao eixo atlántico. Somos, de feito, o atlántico interior de Galicia. O corredor que nos conecta a través de Ponferrada con cidades como Santiago ou O Porto é vital para a nosa economía. Vigo sempre foi o noso porto de referencia, xunto ao de Xixón. León é un punto equidistante do cuadrante noroeste indiscutible.
Hai que defender o policentrismo