Javier Pena cambiou o seu traballo como autor de discursos de conselleiros por unha novela sobre un grupo de antigos estudantes de Santiago e as súas frustracións
28 novs 2019 . Actualizado ás 15:23 h.A vida, caprichosa, ás veces reúne a un grupo de persoas nun mesmo tempo e un mesmo lugar, para logo volver separalos. Os personaxes de Infelices (Blackie Books), o debut novelístico de Javier Pena (A Coruña, 1979), coincidiron nas aulas -e os bares e os pisos de estudantes- de Santiago, un período que rememoran desde un presente no que xa saben o que é chegar aos corenta. Unha idade á que xa se viviu o suficiente para contrastar ao que un aspiraba co que a realidade lle ofreceu. É dicir, que Desenganados podería ser un título alternativo a Infelices .
«É ese momento no que tes que recoñecer que non estás onde soñabas», confirma Pena. «Aínda sendo realista e sabendo que o teu expectativas non se van a cumprir ao 100 %, o problema vén cando che ves no oposto ao que aspirabas», engade. Os seus personaxes ven sacudidos por pequenos e grandes dramas: unha carreira laboral que se converteu nunha rúa sen saída, decepcións de amizade e familia, enfermidades como o cancro. Insatisfaccións que acrecenta o ter crido nalgún momento que un estaba chamado a outras cousas. «A súa forma de expresarse é bastate pedante, son un pouco cridos. Están nesa idade, aos 18, cando algúns chegan á universidade e créense que xa o saben toda na vida», explica o seu creador.
Cada un vive a súa infelicidade ao seu xeito e reflectida nos demais membros do chamado Círculo de Viena, como se bautizaron os entón estudantes, unha homenaxe aos intelectuais austríacos pero a partir do feito prosaico de reunirse nunha cafetería co nome da capital. Infelices presenta as súas voces distintivas, sacando partido a unha variedade de recursos narrativos -e a presenza constante dun humor agridoce- dentro do diversos que son os personaxes no seo do que foi o seu grupo e cuxa relación se vai mantendo co tempo.
Unha vía de escape
Javier Pena coñece ben a súa situación porque el tamén viviu en primeira persoa algunha desas infelicidades. Tras licenciarse en Xornalismo en Santiago e traballar nos medios, dedicouse durante sete anos a escribir discursos para conselleiros. A escritura de Infelices foi, admite, unha «vía de escape» para unhas circunstancias profesionais que non lle satisfacían. «Levaba anos facendo o mesmo e non vía unha saída, a posibilidade de dar un salto a outro sitio», lembra. «Estaba a esquecerme, ademais, de como se escribía, a forza de facer tantos discursos». Paradoxalmente, os seus personaxes infelices foron esa ponte que el ansiaba: cando Blackie comprou o seu libro fai tres anos -levoulle outros dous escribilo- decidiu abandonar o seu posto na Xunta e dedicarse por completo á súa novela. «Foi un proceso longo, porque coa editorial fixemos un intenso traballo de edición, o cal me pareceu marabilloso. O noso obxectivo era traballar xuntos para conseguir o mellor libro posible, algo que caracteriza ao selo, que publican poucas obras ao ano pero moi coidadas», reflexiona Pena.
É o escritor agora máis feliz grazas a Infelices ? «Se tivese que responder fai cinco anos tería dito outra cousa», recoñece Pena. «Non estou acostumado ser feliz, a que as cousas saian ben, paréceme que así a caída vai ser maior. Aprendín a tomarme as cousas con máis prudencia, porque toda a vida fun demasiado apaixonado», describe quen fixo da terapia que lle supuxo a escritura da súa novela unha base sobre a que dar un xiro á súa existencia: «Dedicarme a isto é como un soño, pero vou pór toda a carne no asador para que dure». Ao seu libro súmanse o taller literario que imparte xunto a outros autores da axencia Rolling Words, onde «comparte» o moito que lle gusta a literatura.
Pero poucas felicidades son completas. Na novela estráñase unha vida pasada nun escenario, Santiago, que tamén era outro. «Xa non hai estudantes, só hai turistas», dise no libro. «É verdade. Os mozos achegan actividade e vitalidade. Era unha cidade rexuvenecida. E a universidade é cultura: librerías, bibliotecas... pero agora son tendas de souvenirs ou de comida rápida. Xa sei que a economía é como é, pero ese cambio paréceme unha perda sociocultural...», conclúe Pena.
Unha historia compostelá con banda sonora
Infelices non podería adscribirse ao xénero da novela de campus ao estilo das de David Lodge ou Lucky Jim de Kingsley Amis, aínda que Santiago e os ambientes estudantís son unha presenza importante. E, con ese mundo, o outro papel importante no libro desempéñao a música. «Aínda que sempre soñei con ser escritor, ao mesmo tempo tiña que recoñecer que non podía ser músico», explica Javier Pena. A literatura halle permitido ese tránsito que parece natural pero tan difícil de lector a autor, un cambio de perspectiva que na música lle resultaría imposible. Pero precisamente a escritura hao facultado para envorcar nas páxinas da súa novela as súas obsesións sonoras. R.E.M., Glenn Gould e Bach, Maniac Street Preachers, Stranglers, Cardigans... e, sobre todo, The Smiths e Morrissey, que acompañaron a Pena desde a infancia. «Con 11 ou 12 anos líao o habitual neses momentos, Astérix ou Tintín», rememora, «pero en cuestións musicais xa estaba cos Smiths, así que os levo escoitando desde moi neno».
As cancións, xa que logo, foron unha influencia tanto ou máis importante que as lecturas na formación de Javier Pena como presenta e como escritor. Algo que propicia que Infelices encaixe con naturalidade no catálogo de Blackie Books, que acolle a músicos como James Rhodes ou Mark Oliver Everett e obras cuxos autores son melómanos recoñecidos, como o caso de Miqui Otero ou Mo Daviau.
A música engade unha capa máis, como unha banda sonora, a Infelices, que resalta, matiza ou acompaña, os avatares da historia. «Coa música ocórreme algo que non me pasa con outras creacións culturais, coas que son incapaz de chorar, mentres que as cancións me chegan moi dentro», subliña Pena.