As razas autóctonas pasan de estar ao bordo da extinción a contar agora cunhas 8.000 cabezas
18 ene 2019 . Actualizado ás 05:05 h.Tras pasar unha longa tempada na uci, as morenas galegas recuperan a boa saúde e o seu tradicional robustez. En apenas dúas décadas, as razas bovinas en perigo de extinción -cachena, vienesa, caldelá, limiá e frieiresa- pasaron de estar ao bordo da desaparición -dalgunha especie apenas se conservaban unha vintena de exemplares- a consolidar un censo que, por primeira vez, aproxímase ás 8.000 cabezas.
Ademais, grazas ao intenso traballo das distintas asociacións de criadores que forman a Federación de Razas Autóctonas de Galicia (Boaga), lograron facerse un oco no mercado das carnes selectas, o que lles augura un futuro prometedor a condición de que se consiga, tal e como recoñecen os técnicos desta entidade, aumentar a base territorial das granxas e garantir a súa substitución xeracional.
A día de hoxe, hai censadas na comunidade un total de 7.892 reses pertencentes a algunhas das razas vacúas autóctonas en perigo de extinción, o que supón multiplicar por máis de 20 os 356 animais cos que no ano 1991 arrincou o seu plan de recuperación.
A práctica totalidade desta cabana autóctona ten unha clara aptitude cárnica e o seu réxime de manexo acostuma ser extensivo, é dicir, pastan de forma permanente polos prados e o monte. Sistema este que lles engade un importante valor ambiental, pois á parte de utilizar recursos naturais desaproveitados, permite a conservación e o mantemento da contorna e, xa que logo, a prevención dos incendios forestais. De feito, varias comunidades de montes optaron xa por incorporar rabaños de cachenas ou mesmo de cabras e ovellas galegas co fin de que axuden a manter limpos os seus terreos.
A pesar diso, o principal obxectivo dos criadores destas especies pasa pola produción dunha carne de calidade diferenciada. De feito, a liña de traballo de Boaga durante os últimos anos vén marcada pola potenciación do distintivo de calidade Raza Autóctona 100 % que identifica a produción destas razas autóctonas ante o consumidor.
As sete magníficas
Así son as sete razas autóctonas galegas. Non só as vacas son xenuínas..
Cachena
A máis popular. É a raza autóctona máis coñecida e tamén a que conta cun maior número de exemplares. A finais do 2018 había censadas un total de 3.250 cabezas repartidas en 150 explotacións, principalmente nas provincias de Lugo e Ourense aínda que tamén hai presenza desta especie en Asturias, Burgos, Cáceres, León, Madrid, Soria, Teruel ou Zamora, onde aproveitan o seu rusticidad para manter limpo o monte. As cachenas destacan polo seu reducido tamaño -é unha das razas vacúas máis pequenas do mundo- e polo seu gran cornamenta. Tamén polo seu rusticidad, a súa facilidade de parto e por dar unha carne cunha boa distribución e unha elevada porcentaxe de graxa infiltrada.
vianesa
A versátil. Explotada antigamente como un animal de traballo, as vienesas son vacas de aptitude cárnica pero que tamén cunha gran capacidade para dar leite o que se traduce nun rápido crecemento das súas crías. En Galicia hai 2.045 exemplares situados principalmente na parte oriental de Ourense e na zona montañosa de Lugo.
CALDELÁ
A vaca tranquila. Recibe o seu nome pola comarca ourensá de Terra de Caldelas de onde parece orixinaria. Destaca pola súa gran aptitude maternal, o seu temperamento tranquilo e unha gran docilidade que facilita a súa manexo e a súa explotación cárnica. A súa cría está en mans de 48 criadores que suman un total 1.092 cabezas.
Limiá
A castaña. Con presenza en toda Galicia -os últimos censos recollen 811 reses en 37 granxas- é a raza que máis carne produce de todas as consideradas en perigo de extinción. Destaca pola súa calidade a carne dos bois e das vacas de desvieje. A súa capa é de cor castaña moito máis escuro no seu terzo anterior.
FRIERESA
A zumenta. A súa cabana segue sendo a máis reducida de todas as razas galegas con apenas 700 exemplares e unha trintena de criadores. Destaca, principalmente no caso dos machos, por unha peculiar melena loura. A súa carne -cunha gran proporción de ácidos grasos omega 3 e 6- é magra con baixos niveis de graxa e, cunha adecuada maduración, a súa textura é óptima en canto a jugosidad e tenrura.
OVELLA GALEGA
A lanosa. É un animal ideal para explotacións extensivas debido á capacidade que ten para adaptarse á contorna. A día de hoxe hai máis de 3.100 exemplares desta raza distribuídos por toda a xeografía galega. Trátase de animais de pequeno tamaño, moi enlanados e cuxos cordeiros dan unha carne moi tenra e zumenta, especialmente valorada polos entendidos.
Cabra galega
A raíña do monte. Aínda que non se chega ao milleiro de cabezas neste momento -repártense entre 58 criadores-, a cabra galega é, con diferenza, a especie que mellor aproveitamento realiza do monte. En Galicia explótanse en sistema de extensivo ou semiextensivo, e o seu produción céntrase na explotación cárnica dos cabritos. A súa comercialización acostuma realizarse de dous xeitos diferentes atendendo á súa idade. Por unha banda están os cabritos lechales de, aproximadamente, dous meses de vida e entre catro e cinco quilos de peso canle; e, por outro, o adulto cuxa idade pode chegar aos cinco meses e o seu a nove quilos.
GALIÑA DE MOS
A sobrevivente nata. É unha das máis antigas da Península e, de entre as autóctonas, a que mellor sorteou unha hipotética extinción. En apenas 15 anos pasouse dunha poboación de 160 reprodutoras ás máis de 6.200 existentes agora. Destaca pola súa crista, denominada tecnicamente en guisante e caracterizada por ser pequena e ter tres filas de papilas e puntos; pola súa plumaxe compacta, brillante e abundante, e pola súa capacidade para adaptarse a un clima adverso. Os machos poden levar a superar os cinco quilos de peso e as femias son grandes poñedeiras chegando a acadar os 200 ovos por tempada e os cinco anos de vida produtiva.