Dezaseis gandeiros de Cervantes levan as súas vacas aos pastos que alugan en Campo da auga (León)
13 may 2018 . Actualizado ás 05:00 h.Dezaseis gandeiros de Cervantes (Lugo) conducen as súas vacas nunha práctica transmitida de xeración en xeración. Entre todos alugaron 5.000 hectáreas de terreo a unha comunidade de montes en Campo da auga, unha aldea pertencente a Villafranca del Bierzo, en León. Alí trasladan unha media de 250 cabezas na primavera, que percorren camiñando, como mínimo, unha vintena de quilómetros, dependendo da zona da que saian dun municipio de 276 quilómetros cadrados.
Os catro gandeiros de Moreira que trashuman, que foron os primeiros da zona que decidiron, hai moitas décadas, levar ao seu gando aos pastos da provincia limítrofe, percorreron a pé, con 45 vacas e touros, entre o xoves e o venres, os aproximadamente 24 quilómetros que separan a aldea da parroquia de Donís de Campo da auga. Fixérono en dúas etapas por pronunciadas pendentes que non son aptas para quen non estean acostumados moverse polo monte. Na primeira, duns 9 quilómetros, levaron as reses ata algo máis arriba de Piornedo. Ao día seguinte, o venres, completaron a viaxe, con outros 15 quilómetros de continuas subidas e baixadas entre maleza, pasando por picos aínda con neve -o grupo atravesou o Corno Maldito, a 1.860 metros de altitude- e por zonas castigadas polo lume no pasado outono, nas que empeza a brotar a herba. Investiron case cinco horas nesta segunda travesía.
As vacas que xa fixeron o traxecto en varias ocasións nos últimos anos son as que guían ás novatas. Cando empeza a nevar nos Ancares os gandeiros non necesitan ir buscalas nin aos touros que pastan con elas. Regresan soas porque se saben o camiño.
Incorporación polos incendios
Ao chegar ás leiras alugadas en León, os veciños de Moreira -dos seis con explotacións de carne, catro trashuman- puideron comprobar que a prolongación da invernía non permitiu que crecesen os pastos como en primaveras anteriores. «Non pasarán fame -comentou un deles-, pero tampouco se van poder fartar. Iso si, auga non lles vai faltar».
Este ano, a Juan González, Antonio Gómez, que participou na súa primeira transhumancia con 8 anos acompañando ao seu pai, e Hipólito González, os veteranos, sumóuselles Antonio do Pobo con 16 vacas que antes pastaban na Braña de Piornedo, unha das zonas castigadas polos incendios do pasado mes de outubro. Optou por sumarse á expedición para poder alimentalas.
Os gandeiros de Cervantes seguen á espera de que a Consellería de Medio Rural autoríceos para que poidan pastorear, de forma excepcional, en terreos afectados por incendios forestais. Solicitárono oficialmente hai meses, pero aínda non recibiron unha resposta. Ao parecer, o que falta é unha firma.
Pastos insuficientes
«Se tiveramos pasto suficiente en Cervantes, non viriamos a León, quedariamos máis preto da casa e non fariamos tantos quilómetros polo monte coas vacas», sinalou Lisardo, irmán de Juan González, que acudiu cun todo terreo de apoio para recoller ao seu familiar e aos seus conveciños, unha vez que deixaron as vacas en Campo da auga. «Hai dous anos -engadiu- intentamos facer un pasteiro nun monte de entre 20 e 30 hectáreas en Moreira, e atopámonos con todo tipo de problemas». «Sen axudas non somos capaces de afrontar o custe que supón preparalo», concluíu.
Durante estes días están a cambiar, en grupos, unhas 250 vacas de pastos de Cervantes a León. Mañá luns haberá outra expedición que levará a Campo da auga ao único gandeiro de Navia que trashuma co grupo.
Setenta quilómetros para vixiar
Nos primeiros anos, na etapa dos pais e avós dos actuais trashumantes, segundo explicaron, se turnaban para pastorear todo o día e durmían no monte, por quendas. Agora, para vixialas, teñen que percorrer en coche máis de 70 quilómetros por estradas cheas de curvas, incluído o porto de montaña de Ancares, ao que lle deu fama unha etapa da Volta Ciclista a España, e co firme en mal estado. Fixeron probas para ver se podían aforrar ese traxecto controlando as reses cun dron, pero polo momento non o ven factible.
Os propietarios se turnan para desprazarse a Campo da auga a comprobar se houbo algún ataque de lobos, algo que adoita ocorrer con bastante frecuencia, ou se algunha res pariu e periga a súa cría. As que están preñadas adoitan quedar en Moreira, segundo explicaron, do mesmo xeito que as que pariron. Cando destetan os tenreiros, se coincide na primavera, lévanas despois ao monte.
Chocas para localizalas
As vacas de cada titular pastan xuntas, e case sempre nas mesmas zonas da serra leonesa. Os donos localizábanas ata agora facilmente polo son de chócalas, que eran diferentes en cada explotación, do mesmo xeito que se quedaban atrasadas na travesía, aínda que cada vez o teñen máis difícil. As campanillas que hai actualmente á venda e que levan permanentemente colgadas do pescozo non se diferencian ao soar.