O faro cultural de Neira Vilas brilla en Gres

Javier Benito
javier benito LALÍN / LA VOZ

DEZA

Ramón Leiro

En 1993, a casa natural do universal escritor no rural de Vila de Cruces convertíase en fundación, con biblioteca e museo, desde onde promoveu iniciativas que perviven seis anos despois da súa morte

15 novs 2021 . Actualizado ás 20:39 h.

Nun paradisíaco recuncho do rural galego, coas Insuas de Gres ao lonxe, viña á vida fai máis de nove décadas o universal escritor Xosé Neira Vilas. Os avatares do destino leváronlle á emigración, como reflectiu na súa Balbino, o seu personaxe literario máis popular e trasunto de si mesmo. En 1949 o seu primeiro destino foi Arxentina, para despois trasladarse a Cuba. Do país caribeño regresaba en 1992, xunto á súa esposa Anisia Miranda, á súa terra natal de Vila de Cruces. Emprendía entón un soño que conseguía facerse realidade en 1993, hai agora 28 anos. A Fundación Xosé Neira Vilas comezaba a brillar como faro cultural desde o interior da provincia de Pontevedra para toda Galicia, para o mundo enteiro. Unha luz que segue iluminando a cultura cando se van cumprir nuns días seis anos da morte do autor de clásicos como Memorias dun neno labrego.

Materializar esa ilusión de Neira Vilas levou tempo, ademais de requirirse fondos para restaurar a súa casa natal como sede da institución. Un proxecto de rehabilitación que financiou a Consellería de Cultura, entón dirixida por Daniel Barata Quintas, onde se investiron 36 millóns das antigas pesetas, ao redor de 216.000 euros. En todo momento se buscou respectar tanto o espazo interior como exterior da edificación, como o escritor cruceño sempre amais dunhas traballos que posibilitaron habilitar dependencias de uso público como un salón de actos, unha sala de lectura e outra de reunións, ademais dunha oficina. Culminaban as obras en 1993 para converterse nun centro cultural onde ademais se podía admirar o legado de Xosé Neira e de Anisia Miranda.

«Para Anisia e para mín é a culminación dun soño agarimado na emigración», destacaba o escritor no seu discurso durante o acto inaugural da Fundación Xosé Neira Vilas. Non faltou o presidente da Xunta, Manuel Fraga, xunto a Daniel Barata, quen se encargaron de descubrir a placa conmemorativa. Numerosas personalidades da cultura galega estiveron en Gres arroupando a posta de longo dese novo espazo de intelectualidade, como Isaac Díaz Pardo ou Sixto, xunto con artistas e creadores. Fraga incidía na súa intervención en que o autor de Cartas a Lelo soubo plasmar «a realidade do mundo rural galego nunha época marcada pola crise e a depresión, na que a emigración era a saída non desexada dos homes ligados a terra».

Pero no camiño inicial tampouco faltaron dificultades. En especial para a apertura da biblioteca. Desde un principio a súa xestación atopou apoiou de todo tipo de entidades, desde as propias editoriais a deputacións, universidades e outras fundacións. Pero eses fondos bibliográficos requirían o mobiliario adecuado para a súa exposición e consulta. Un ano despois de inaugurarse o centro cultural cruceño seguía pechada, en espera de materializar unha subvención xa que os fondos propios da institución cruceña non daban de si o suficiente. Seguro que con máis atraso do desexado por Neira Vilas, esa biblioteca conforma un dos eixos do centro cultural cruceño, xunto a un pequeno museo etnográfico.

Premios literarios

Despois de máis de cinco lustros de vida esta fundación continúa a súa andaina, con actividades periódicas na súa sede e con distintas convocatorias. O padroado encargado da súa xestión está agora presidido por Fernando Redondo Neira, sobriño do escritor, cargo que ostenta desde o 2019. O pasado 3 de novembro celebrábase o Día de Neira Vilas cunha lectura continuada de

Memorias dun neno labrego

. Ademais entregábase o premio Xosé Neira Vilas de novela curta, que na súa sexta edición gañou o escritor Virxilio Rodríguez Vázquez. Pero desde Gres hai outros certames relevantes que se foron creando cos anos, como o Premio Arume de Poesía para a Infancia. E neste 2021 nacía o Premio Anisia Miranda de Teatro para a Infancia, con prazo de presentación de obra ata o día 24 de febreiro do 2022, e a fundación colabora no Premio Balbino de Relatos, que promove a editorial Fervenza.

Unha casa natal de Neira Vilas onde se organizan desde conferencias a seminarios ou presentacións de libros e actuacións musicais durante todo o ano. Un espazo para conservar e difundir o legado cultural deste cruceño universal e da súa muller, un «centro de estudos da obra literaria de ambos os dous escritores, a fundación garda manuscritos, correspondencia, fotografías e obras de arte», como resalta a propia institución. A luz dese home próximo, gran conversador e amante da súa terra, pervive e brilla con forza tras quedarnos sen a súa compaña.