Inacio Vilariño deu vida ao sacerdote nun percorrido que foi sumando participantes ao seu paso pola vila
15 jun 2019 . Actualizado ás 21:53 h.A cita era ás 12.00 horas no museo e os inscritos para participar nas primeira ruta guiada polo Lalín de 1936 acompañados do propio Ramón María Aller coincidiron con dous grupos de senllas excursións que visitaban as instalacións municipais. A aparición do actor lalinense Inacio Vilariño caracterizado como o astrónomo chamou á atención aos viaxeiros, que non entendían que facía alí ese cura vestido de época.
O percorrido arrincou na casa do sacerdote para despois continuar pola rúa Observatorio ata Joaquín Loriga. Ao seu paso pola localidade e en cada parada a presenza do grupo e do propio Ramón Aller reencarnado con mestría por Vilariño espertou a curiosidade dos viandantes. Iso fixo que a medida que avanzaba o percorrido fósese sumando xente e o rabaño, como apuntou o propio onte «fose crecendo».
Con Aller Ulloa imaxinamos as hortas que no 36 ocupaban as agora galerías Higinio que utilizamos para pasar desde a Praza dá Igrexa a Wenceslao Calvo Garra, a igrexa das Dores co tellado aínda por facer, a pensión da Casa do Ferrador á que os membros do Seminario de Estudos Galegos que se aloxaban alí citan no Romance dunha fatal ocasión, para recitar ao modo de coplas de cego, que regalaron a Castelao cando se foi porque o mandaron a traballar a Badaxoz. Nel falaban con sorna das pulgas de prata e os chinches de ouro que poboaban as sabas e os cuartos.
Imaxinámonos ás carruaxes cruzando a rúa acompañando a Ramón Aller a coller unha revista a Alvarellos (hoxe a ferraxería de Carlos Fernández Castro), admiramos a casa da farmacia, (hoxe de Inés Madriñán) e unha das sesenta que deseñou o astrónomo e podemos velo de neno asomado ao balcón da dereita da casa de María Lajosa, onde se aloxou mentres estudaba Primaria en Lalín e berrando «Pillería de Lalín, vinde aquí». E todo vén dado porque a estrita María Lajosa non deixaba ao pequeno saír a xogar ao exterior a pesar das súas reiteradas peticións alegando que «hai moita pillería en Lalín».
Con Aller puidemos imaxinar os pendellos do mercado, a torre e todo o que a picota levou por diante para poder levantar no 33 a estatua dedicada a Loriga e realizada por Asorey. Unha escultura que se levantou co diñeiro dun peditorio veciñal destinado a, explicaba Ramón Aller, «a mercar un avión mellor a Loriga» e que non foi necesario tras estrelarse o aviador en Catro Ventos «cun aeroplano defectuoso que lle prestou un francés». Contan que cando ía caendo, contou Aller, dicía «aparta pena, que che fendo».
O mercado antigo foi retratado pola americana Ruth Matilda Anderson que quedou fascinada polo polbo á feira e as carozas. Aller permitiunos resucitar o Carballo dá Manteiga e o mercado cabalar da carballeira dá Botica o xoves de Pascua.
«Para facer astronomía só precísase un reloxo»
As paradas que a exposición A ollo ceibe con imaxes e fotografías inéditas ao longo duns 40 comercios de máis de 50 anos de Lalín permite descubrir moitas anécdotas e as rutas guiadas repetiranse os días 22, 29 e 6 de xullo. Contaba onte o astrónomo que o seu tío Saturnino, afeccionado á fotografía, pagoulle a edición enteira do seu libro de algoritmos e deixoulle a súa herdanza. En 1925 recibiu «un telescopio que abre 12 centímetros e co que xa empecei a facer observacións».
Quixo demostrar que «para facer astronomía só precísase un reloxo» e encargou ao reloxeiro lalinense José María Vázquez Vázquez un reloxo que marcase «os días sidéreos pola estrela Polar, que é máis preciso e que batía cada medio segundo». Con el o seu autor gañaría unha medalla de ouro en 1905. Co recoñecemento saíronlle numerosos encargos, realizou o reloxo do Escorial e marchou para Arxentina. Alí estaba cando Aller lle encargou un reloxo para a igrexa. O traslado custaría moito máis que o reloxo e o sacerdote acabaría encargándollo «a un de Palencia». Deseñou as escaleiras do templo, que en Sarria ten outra réplica.
Teodolito e Sacro Corazón
María Lajosa regalaríalle un teodolito que comprou en Londres, un aparello preciso que utilizaría moito ao longo da súa vida. Na ferraxería Alonso pódese ver unha imaxe da casa de Lajosa en cuxa galería lucía unha imaxe do Sacro Corazón de 175 quilos comprado en París e que fixo necesario reforzar unha parte da galería amais do galiñeiro.
A ruta recolle información dos seus discípulos, de Vidal Abascal, de Lois Estévez, o matemático Rodríguez ou Antonia Ferrín. Saber máis da vida deste sabio xeneroso que comprou os seus primeiros pinceis a Laxeiro, que estivo desde 1911 ata 1920 setes meses ao ano en Castro Urdiales con Luis do Charán que pretendía reproducir en fotos as escenas do Quixote e facer fotos moi precisas do ceo. Un paseo con que descubrir o seu deseño dun retablo gótico para a igrexa de Méixome ou un San Marcial para a de Goiás, das súas colaboracións de astrología sen asinar e das consultas dos veciños que lle preguntaban polo tempo ou por cando se acabaría o mundo pasando polas estancias dos membros do Seminario de Estudos Galegos en Lalín ou das súas colaboracións coa revista Logos e do que Aller se despedía cun «saúde, fraternidade e peseta, eu marcho coa música a outra parte». Unha iniciativa do Concello realizada por Urdime con textos de Marta Negro.
«A carabina dá Ambrosia»
Contaba Inacio Vilariño, xa fóra do seu personaxe, que a Ramón María Aller non lle gustaban nada as distincións nin os nomeamentos, que empezou de presbítero sen soldo na igrexa e que calquera dispendio que lle daban entregáballa ao primeiro pobre que pasaba ao seu lado. Ofrecéronlle cargos e honras que rexeitou e en 1956 o Arcebispado de Santiago nomeouno Coengo honorífico, un título que si recolleu e que a igrexa non daba a ninguén desde o século XII nos tempos de Gelmírez.
En contra de honras
En 1960, a vila de Lalín como homenaxe á súa persoa e aos seus moitos méritos tanto no estudo da astronomía, entre outros ,e as súas cualidades humanas encargou a Asorey unha estatua súa. Parece ser que a idea non lle gustaba nada e Asorey non tivo máis remedio que realizar o encargo tomando como basee fotos do sacerdote, ante a férrea negativa de leste a posar como modelo. Puido ser esa foi a causa de que o tórax da escultura fose menos ancho que o orixinal, xa que Aller era un home fornido.
Tampouco lle gustou (iso contou Aller) que no ano 30, Manuel Ferreiro Panadeiro entón alcalde puxese o seu nome á rúa que ata ese momento era a estrada de Donramiro. Ante a idea da estatua, do mesmo xeito que ante outras honras adoitaba contestar: «a carabina dá Ambrosia, a mín non me veñades con lestes cambalaches». A Santiago iríase como profesor de astronomía coa idea de dirixir o observatorio e ás 11, daba misa en Ánimas.