Un documental desvela a vida secreta dos salmóns en augas do río Ulla

Rocío García Martínez
rocío garcía A Estrada / LA VOZ

DEZA

miguel souto

O traballo pretende dar voz a un «rei sen trono» que está a recuperar presenza a golpe de repoboacións

18 ene 2018 . Actualizado ás 05:00 h.

Os salmóns son unha especie con moito mundo. Nacen nas cabeceiras dos ríos, percorren miles de quilómetros para facer vida no mar e regresan ás súas raíces de adultos para a reprodución. Constatouse que os que ven saltar no Ulla veñen ás veces desde Groenlandia e, algún do Tea, foi geolocalizado en augas de Terranova.

O salmón é unha especie fascinante que se gañou o sobrenome de «rei do río». Pero hoxe non é máis que «un rei sen trono». Cóntao o investigador Manuel E. Garci, que xunto a Gonzalo Mucientes está preparando o documental Ou rei salmón. No 2012 empezaron a tomar imaxes subacuáticas e hoxe teñen material suficiente para empezar a editar un traballo que quere dar voz a esta especie que nos 80 a punto estivo de desaparecer dos ríos galegos. Non será o primeiro documental que mostre ao salmón nas concas galegas -Manuel Pedrosa xa o fixo- pero ofrecerá imaxes inéditas de certos comportamentos e buscará a toma de conciencia sobre a delicada situación desta especie.

«Queremos pór voz a unha especie como o salmón, que é un auténtico rei sen trono, un trono que lle arrebatamos e que non é máis que uns ríos sans e sen obstáculos insalvables», explica Manuel E. Garci. «Hoxe en día a tecnoloxía existente permitiríanos facer que as nosas concas fluviais volvesen ser un pouco o que foron, un patrimonio de todos os galegos», comenta.

Obter as imaxes non foi doado. Fai falta moita paciencia e un pouco de sorte. «Houbo días que fixemos 300 quilómetros de río en río e volvemos a casa sen un só segundo rodado», conta o investigador.

«Na década dos anos 20 no Miño pescábanse 12.000 salmóns ao ano. Chegou a ser o río salmonero máis importante da península. Entón os salmóns chegaban ata Lugo», conta Garci. Hóuboos tamén na conca do Sil, onde os monxes de San Esteban de Ribas de Sil tiñan piscinas como despensa de salmón e outras especies migratorias. Pero iso eran outros tempos. Coas presas e encoros, aquela fartura pasou á historia.

Mil exemplares en retorno

«Hoxe ás concas salmoneras que quedan en Galicia poden retornar en total para a desova uns mil exemplares adultos», explica Garci. Que ninguén se imaxine grandes bancos de salmóns.

A escuridade dalgúns ríos, como o Ulla -o Teo permite mellores imaxes- e a meteoroloxía tampouco poñen doado a gravación dos salmóns. «Este ano a seca axudounos. Algo bo tiña que ter. A desova prodúcese no inverno. A posta vai máis ou menos de novembro a Reyes e este ano puidemos traballar ata Nadal. Despois o río é impracticable para a gravación submarina», di Garci.

Os investigadores conseguiron imaxes subacuáticas dos ríos Ulla, Eo, Umia, Tea, Lérez e Mouro. Entre as gravacións hai imaxes espectaculares do momento da cópula. Ademais, o material recompilado pon de manifesto a importancia de as repoboacións efectuadas nos ríos galegos nas últimas décadas. Nas imaxes poden verse nadando en liberdade tanto exemplares salvaxes de salmón atlántico como outros de repoboación. Os segundos, ademais de levar un chip, distínguense visualmente dos primeiros porque se lles corta a pequena aleta adiposa que teñen entre a aleta dorsal e a cola, que carece de función algunha.

Os investigadores captaron imaxes nas que exemplares salvaxes e de repoboación cortejan á mesma femia ou conviven armónicamente en distintas circunstancias.

Con todo o material, Garci e Mucientes aspiran a lanzar este ano ou o próximo un documental que esperte sensibilidades e que contribúa a devolverlle ao salmón o trono perdido. Ou roubado, máis ben.