Sagrario Abelleira: «Hai que seguir investigando para descubrir novas cousas sobre Rosalía»

Montse García Iglesias
montse garcía SANTIAGO / LA VOZ

CULTURA

Sagrario Abelleira muestra el acta notarial con la fecha de nacimiento de Rosalía de Castro.
Sagrario Abelleira mostra a acta notarial coa data de nacemento de Rosalía de Castro. PACO RODRÍGUEZ

A investigadora incide nas novas vías abertas tras achar o expediente matrimonial

20 oct 2021 . Actualizado ás 05:00 h.

A paixón por investigar de Sagrario Abelleira levouna a situar en Santiago a sede da Real Audiencia de Galicia tras unhas obras de rehabilitación da casa parroquial de Ánimas. Dúas décadas despois, un novo descubrimento seu guinda luz sobre a biografía de Rosalía de Castro tras localizar no Arquivo Histórico Diocesano de Madrid o expediente matrimonial para a voda con Murguía. Entre a documentación inédita inclúese unha acta notarial onde a nai da poeta recoñécea como filla natural e explica que naceu o día 23 de febreiro de 1837, un día antes do que viña celebrando. «Nin de broma agardábame atopar algo así», di Abelleira. Un achado que foi recollido tamén no libro Rosalía e Murguía: datos, datas e documentos (1851-1858).

—Que foi o que a levou a iniciar a investigación sobre Rosalía?

—O inicio foi fai tres anos ou catro anos buscando información sobre a suposta casa na que naceu Rosalía en Camiño Novo [Santiago]. Só busquei datos e aínda non atopei o documento que inequivocamente diga que foi aí.

—Na presentación do libro díxose que foron moitos os investigadores que buscaron ese expediente matrimonial de Rosalía e Murguía. Cal foi a clave para descubrilo agora?

—O paso do tempo. O Arquivo Diocesano iniciou un proceso de dixitalización, o que supón que previamente hai unha reordenación. Nesa reordenación hai unha clasificación, catalogación, descrición pormenorizada... Ademais, empeza a dotarse de persoal e nese proceso unha arquiveira eficaz e profesional, Irene Galindo, coñecendo os seus fondos, buscou. Ela fixo ese labor de identificar onde podía estar o expediente. Á primeira procura non saíu, á segunda, tampouco, e á terceira, por descarte, dixo: «Non será que estea na sección de pobres». Buscou e atopou. Cando lle dixen por que era importante, alucinó.

—Cando se deu conta da relevancia dos datos que estaban no expediente?

—No momento. Sabíao porque levaba tempo lendo sobre Rosalía, entón xa coñecía o que faltaba e o que había; sabía a novidade que supuña. Sobre todo polos datos de Victoria Álvarez, que dicía que faltaba por coñecer a verdadeira relación filial de Rosalía e a súa nai.

—Tanto vostede como o presidente da Fundación Rosalía destacaron a importancia dese documento. Pode cambiar o xeito de interpretar a Rosalía?

—Para min totalmente. A nai de Rosalía foi aldraxada, lla estigmatizó por ter abandonado á nena. Este documento colabora en eliminar ese estigma sobre ela.

—E abre novas vías de investigación esta documentación, é esa a principal achega para poder coñecer máis sobre a vida de Rosalía no futuro?

—Si, sobre todo supón falar de novas cousas porque a investigación estaba en círculo. Entón, hai que seguir investigando para descubrir novas cousas sobre Rosalía porque as hai. Eu seguirei buscándoas e gustaríame que máis xente o fixese tamén porque, como é un traballo inxente, antes achegaremos novos datos. A vida en Madrid de Rosalía é interesantísima e está sen investigar.

—Asegura que seguirá indagando sobre Rosalía.

—Si, aínda que tamén estou con outras cousas. Interésame moito. É unha muller, avanzada ao seu tempo, unha precursora e as investigadoras estana situando como unha das iniciadoras do feminismo a nivel europeo. O que escribe Rosalía está vixente hoxe.

—Chamárona outros investigadores por esas novas vías de investigación?

—Imos intentar Xunta, Fundación Rosalía e os investigadores pór puntos en común, colaborar. Creo que se pode facer un labor de pór ao día a biografía de Rosalía porque está obsoleta.

«Gustaríame que o aniversario se celebre o 23 de febreiro»

Na acta notarial de 1843 onde Teresa de Castro recoñece a Rosalía como filla natural, ademais de apuntar que naceu o día 23 de febreiro ás catro da mañá, tamén di que a puxo en lactación» en poder dunha muller chamada María en Ortoño durante seis meses.

—Trátase dunha muller que estaría vinculada familiarmente co suposto pai, un sacerdote. É a vez que máis se aproxima este círculo a nivel documental?

—Eu aínda non vexo con probas irrefutables de que José Martínez Viojo sexa o pai de Rosalía. Para min leste é un elemento, hai unha conexión, pero é iso, unha conexión. Eu son moi científica nisto. O que si é certo é que é a primeira vez que documentalmente conéctase a Rosalía coa familia Viojo, pero por esta vía interposta, xa que é unha cuñada da irmá do capelán da colexiata, é dicir, unha concuñada. Para min iso isto está aberto, hai que profundar a ver se logramos corroborar e confirmar conexións que vemos por aí.

—Na presentación do libro, o presidente da Fundación deixou aberto o día da celebración do aniversario de Rosalía.

—Eu cando me pregunten pola celebración da data de Rosalía vou votar polo 23, que será unha data laica.

—Confía en que sexa o día 23?

—Gustaríame que o 23 de febreiro do 2022 celébrese o primeiro aniversario de Rosalía a nivel institucional. Será o primeiro que celebramos en 185 anos.

—E de Murguía tamén se descobren novos datos, tamén aí se abren vías de investigación?

—Si, coñécense as casas nas que viviu. Ademais, as relacións de Murguía e San Julián, un das testemuñas, é moi relevante. Esa amizade que continúa durante toda a súa vida é moi interesante. San Julián era absolutamente volteriano, con iso refírome a que era ateo e cuestionaba o establishment. El e Murguía tiñan unha visión moi parecida, aínda que difería a nivel político, porque San Julián non era partidario dos nacionalismos, regionalismos... Era unha amizade moi rica, tamén con Rosalía, coa que coincidía coa recompilación do folklore que se iniciaba en Europa. Dalgún modo empezárona eles no Centro Galego de Madrid e no Centro Asturiano de Madrid. É algo que aínda está sen estudar.