O «abrazo comunal» de Lupe Gómez

Xesús Fraga
Xesús Fraga REDACCIÓN / LA VOZ

CULTURA

PACO RODRÍGUEZ

A autora publica tres poemarios que miran a Compostela con outros ollos

27 jul 2021 . Actualizado ás 05:00 h.

Nas últimas semanas coincidiron nos andeis de novidades tres poemarios de Lupe Gómez (Fisteus, Curtis, 1972): No encanto do aire, premio do certame Rosalía de Castro de Padrón; Caracois de Belvís, que gañou o Selic no 2019; e Sílabas de peste, premio González Garcés ex aequo xunto a Contra natura, de Daniel Asorey. Tres libros que deben moito á lentitude e constancia da autora -«como os caracois», compara-, que foron nacendo de «forma moi natural, orgánica e intuitiva dende o ano 2017» e que os ritmos editoriais sacaron agora á luz, igual que mananciais que revelan unha corrente soterrada. «Gardo moito silencio e concibo a vida cunha filosofía moi semellante á do haiku», describe a poeta. «Falo poucas palabras cada día. A miña cosmogonía bebe moito dunha conciencia oriental. Nos meus libros aparecen condensadas moitas horas de lectura, observación e reescrita», engade.

Son tres poemarios distintos, coa súa identidade e estruturas, pero tamén se parecen como o poden facer os parentes máis próximos. «A poesía destes tres libros vai acompasada coa miña respiración mentres camiño. Tamén resoa co ritmo do meu corazón e dos meus afectos», explica Lupe Gómez. Esas coordenadas, xeográficas e vitais, propoñen unha ollada diferente a Compostela, onde a escritora reside dende hai trinta anos e se sinte como en casa, por máis que a paisaxe natal agrome tamén nos versos: «Aínda que é unha triloxía centrada no meu amor a Santiago, está tamén moi presente a miña aldea, Fisteus».

A ollada e a lingua na que se manifesta son o ADN que comparten os tres libros. «Cando escribo sinto que teño o pelo moi desordenado e moi limpo. Sempre fuxindo dos tópicos e dos lugares comúns, da linguaxe rutineira e anódina. Busco o efecto imprevisible, as asociacións inesperadas, a sorpresa constante. Construír metáforas é como facer festas salvaxes no prado máis íntimo da aldea. As emocións fondas e o riso surrealista da infancia está moi presentes cando escribo. Unha gran liberdade expresiva lévanos da man á feira dos versos», debulla a autora, quen, nun versos de Caracois de Belvís, fala do idioma como «o ollo oculto da eternidade»: «O idioma é ollo porque nos permite mirar, sentir, vivir, falar. Co seu valor mistérico, coa súa dimensión luminista e existencial, une os tempos, as xeracións e os camiños. Expresa a súa permanencia na oculta camuflaxe e na ollada vedoira que vai máis alá, cara ao descoñecido. É unha espiritualidade transida de terra. A sensación de eternidade vén dada pola importancia grandiosa que ten para nós a lingua na que nos expresamos».

Esa lingua tamén é, dalgún xeito, testemuño e cambia segundo cambia a realidade. Sílabas da peste, xa dende o seu título, non pode entenderse sen os efectos do coronavirus e o confinamento. «Cada día almorzaba coas noticias terribles da pandemia e sentíame emocionalmente bloqueada», lembra Lupe Gómez. «Polas tardes escribía cartas ás persoas amigas. Remexía na tristeza para atopar felices estrelampos», conta a escritora, quen buscou «alento poético de resistencia na intimidade da casa, nas conversas cos veciños, na lectura, na música, nos soños». A enfermidade dividiu en dous o libro e introduciu uns «aires de guerra» contra os que loitaba dende as palabras, «un abondoso léxico cheo de ruralidade, de terra e de tradición. Eran palabras moi vellas que soaban como caricias novas, frescas». Xa que logo, a literatura, a lida e a escrita, ofrecían un vieiro de polo que afastarse dunha realidade abafante.

O impacto da pandemia

Un verso de Sílabas da peste anuncia que a pandemia trouxo tamén o descubrimento de «narrar a deshabitada aventura de estar vivos». Lupe Gómez fai un balance do seu impacto: «Trouxo regos de ansiedade e crispación social. Aumentou a nosa miopía e a nosa atrofia muscular. Desexo que poidamos esquecer este tempo tan ingrato como se fose un mal soño que nunca sucedeu. Foi como un lapso de amnesia. O ser humano sabe borrar todo aquilo que lle impide avanzar. Saber espertar é tan importante como saber durmir. Oxalá que poidamos recuperar as presenzas físicas, a naturalidade tranquila do trigo, os aloumiños da palabra pousados na pel. A literatura é un campo aberto e cheo de papoulas. Necesita respirar ao aire libre. Non quere enclaustrarse nos mundos virtuais. Todas esas pantallas, eses dispositivos, ese vertedoiro de tecnoloxía non deberían facernos máis xordos, incomunicados e somnámbulos ante a vida real. A tenrura deitada no lume do día a día».

Tamén aparece nos versos outra actividade, a de lectora litúrxica na catedral compostelá, en cuxa paisaxe pétrea e humana a poeta séntese cómoda. «A miña inspiración nese templo de aves antigas fluía máis áxil e máis gozosa que nunca. Recordo cando eu recitaba nas misas en galego e en castelán. Foron experiencias impoñentes, intensas. Teño declamado as lecturas sagradas para a catedral ateigada de xente. Era como un abrazo comunal coa multitude, co universo e co pasado elegante de Galicia. Foi un privilexio, unha sorte», lembra.