Munch ironizou sobre a súa tolemia na frase que deixou escrita en «O berro»

M. L. MADRID / COLPISA

CULTURA

Annar Bjorgli / National Museum

A «mensaxe oculta» escrita a lapis na esquina superior esquerda da obra foi escrito polo propio pintor noruegués

01 mares 2021 . Actualizado ás 05:00 h.

«¡Só pode ter sido pintado por un tolo!». Esta frase escrita a lapis na esquina superior esquerda do berro, a icónica pintura de Edvard Munch (1863-1944), é unha ironía do pintor noruegués sobre a súa inestabilidade emocional. Coñecíase desde hai máis dun século a existencia da inscrición, apenas perceptible a primeira ollada pero perfectamente lexible baixo a luz infravermella. Mesmo durante anos especulouse sobre a orixe do escrito cuxa autoría se achaca agora ao propio pintor, que con ela chanceou sobre o desequilibrio e a angustia que marcaron a súa vida e a súa obra.

O berro pintouse en 1893 e a saúde emocional do seu autor foi posta en dúbida por moitos, entre eles Johan Scharffenberg, estudante de Medicina que cuestionou en público a cordura de Munch. «Creemos que o propio Munch escribiu a frase no cadro tras escoitar o xuízo de Scharffenberg sobre el, en 1895 ou pouco despois», di Mai Britt Guleng, conservadora da Galería Nacional de Noruega que custodia en Oslo a inicial das catro copias que Munch fixo do cadro.

A primeira vez que se citou a velada e enigmática frase foi nunha exposición celebrada en Copenhague en 1904. Un crítico danés atribuíu a súa escritura a un espectador indignado, algo que agora rebaten os expertos. «Munch tiña unha personalidade complexa e a razón pola que escribiría esa frase no cadro é igual de complexa. Quería provocar, pero tamén quería ser respectado», di Guleng. Cre que o atormentado e alcoholizado pintor puido escribila «nun momento de depresión ou de ebriedade». «Pode lerse como un comentario irónico ou como unha expresión da vulnerabilidade do artista», afirma a experta, para quen «non hai dúbida de que o escrito é de Munch». «A caligrafía por si mesma e o que sucedeu en 1895, cando Munch exhibiu a súa pintura en Noruega por primeira vez, apuntan na mesma dirección», incide.

O peche da pinacoteca ata o 2022 permitiu realizar estudos caligráficos e comparar o autógrafo do cadro coa letra das cartas e diarios de Munch, quen chegou a facer ata catro versións do berro. Outras dúas están no Museo Munch de Oslo e a última foi adquirida no 2012 por Leon Black nunha poxa por case cen millóns de euros.

Debate público

O berro, que será a estrela do novo museo que abrirá o próximo ano, expúxose por primeira vez dous anos despois de que Munch pintáseo. O crítico Henrik Grosch escribiu entón que non se podía considerar a Munch como «un home serio cun cerebro normal». A Student Society de Kristiania -como se chamaba Oslo- celebrou un debate sobre a arte de Munch. Algúns asistentes, como o poeta Sigbjorn Obstfelder, defenderon o seu traballo, mentres que Scharffenberg cuestionou o xuízo de Munch, quen puido presenciar un debate que lembrou toda a súa vida e de cuxas acusacións se defendería nos seus escritos.