Alejandro Amenábar: «Fixen pública a miña orientación sexual para non dicir anos despois 'perdoen, é que eu era maricón'»
CULTURA
O cineasta, que estrea «Mentres dure a guerra», unha película sobre o inicio da Guerra Civil, asegura que «Franco segue presente» como unha pantasma
23 sep 2019 . Actualizado ás 23:45 h.Alejandro Amenábar (Santiago de Chile, 1972) sostén que non existe ningún espírituo de desquite en Mentres dure a guerra, a súa mirada ao comezo da Guerra Civil a través das figuras de Unamuno e Franco. O gañador dun Óscar e nove Goyas compite pola Concha de Ouro en San Sebastián e estreará a súa sétima longametraxe o vindeiro venres.
-Cando expón aos seus produtores facer unha película sobre un filósofo ambientada na Guerra Civil diríanlle se estaba tolo.
-Non tiven ese tipo de reacción con Fernando Bovaira, que é o meu socio e produtor. De feito, el foi o que me impulsou, dicíame que tiña que facer esta película. Si é verdade que á hora do financiamento hanos resultado máis complicado, ata deixei o guion aparcado nun caixón. Puidémola facer grazas a Movistar. Supoño que planeaba a sombra do Generalísimo. A súa figura xeraba incomodidade.
-Por que?
-Porque Franco segue presente. Dá medo como se vai abordar. E gran parte da película está dedicada a el.
-O protagonista cambia de ideais, toma conciencia dunha realidade.
-Unamuno dicía: non cambio eu, cambian eles. Esa honestidade consigo mesmo leváballe a asumir unhas cousas e a desestimar por completo outras. Cando sente que a República non é aquilo polo que loitara enseguida denúnciao. Ao ver que a suposta volta á orde non tiña nada de romántico e racional, senón que era un auténtico suicidio e unha sangría dio.
-A escena na que discute co seu amigo profesor parece mostrar que en España estamos condenados a non entendernos.
-Teño un amigo inglés que lle encanta España, quérese quedar a vivir aquí. Cando lle pregunto que non lle gusta respóndeme : berrades moito e non deixades falar. Esa escena púxena tras vivir algo parecido no campo, cuns amigos. Sacamos o tema da xestación subrogada e en cinco minutos e con catro viños aquilo era unha polvoreira. E pensei en afastarme daquilo e quedar coa miña música. Na escena, Unamuno e o seu amigo tranquilízanse e seguen camiñando. Iso era importante para min. Mostro as dúas Españas e dou argumentos sólidos a unha e a outra. Podemos ser pasionais, pero mañá véxoche pola rúa e fáloche. O malo é cando a discusión se envenena e acaba nun enfrontamento civil.
-Fixo unha película sobre 1936 ou sobre o presente?
-Sobre as dúas cousas. Ás veces o mellor xeito de falar sobre o presente é fixarse no pasado. Hai diálogos literais dos personaxes que remiten a problemas actuais, como a integridade territorial do país.
-Que sentiu estes días de errada formación de Goberno e convocatoria de novas eleccións?
-Se me preguntas como cidadán, unha profunda decepción e un gran bochorno. A cidadanía falou e hai que respectar a súa decisión. Os que deben intentar chegar a un acordo son os políticos. Se me preguntas pola película, hai un punto de conexión con esa esquerda que non se entende entre si.
-Por primeira vez no cine non retrata a Franco de xeito caricaturesco.
-Quixen mostrar ao Franco mais realista visto ata agora, porque se non se me caía a película. Hai Francos moi bos en cine, como o de Juan Diego en Dragón Rapide. A Guerra Civil é moitas veces o pano de fondo, pero eu quería ver o que tramaba Franco e dar coa alma do personaxe. Descubrín que sabía moi pouco del. Era un tipo impenetrable, frío. Cun tesón no que se mesturaba a forza galega. Aparentemente era de todos os xenerais o máis retraído, o que tiña menos linguaxe corporal de mando, pero foi o que conseguiu facerse coas rendas do país. Resúltame case shakesperiano.
-Millán Astray mantén un diálogo en casa de Unamuno que hoxe aplaudiría un votante de Vox .
-Bo, hai unha asociación que se nos enfrontou polo seu retrato. E iso que só viu o tráiler. Quería dar arestas aos personaxes. Millán-Astray era un tipo moi lido, non era ningún idiota. É como unha partida de xadrez, na que Millán-Astray lle expón un xaque mate a Unamuno. Cada un recibirá a película ao seu xeito, eu intentei facela inclusiva, non por un cálculo comercial, senón porque planea un espírito de convivencia. Temos que entender que no espazo común da democracia conviven ideas diferentes. Para que ti existas ten que existir alguén que non vota o mesmo que ti. Trátase de respectar ao diferente.
-Alguén verá un ánimo revanchista en reivindicar a figura de Unamuno.
-Estráñame que un episodio marcado pola épica, tan revelador da realidade española, non se tratou antes no cine. Insisto: cada un recibirá a película como queira. Tamén quería xogar cos símbolos. Confrontar aos espectadores con nosa propia identidade, porque temos un problema coa simboloxía: a bandeira, o himno. Teño curiosidade por saber se hai aplausos no Kursaal ao final da proxección, porque estarán aplaudindo a bandeira española. Foi un empeño persoal meu que ese sexa o cartel da película.
-Ten un punto provocador.
-Si. Non deixa de ser curioso que mostrar a propia insignia do país suscite controversia.
-Faláballe de Vox, que no Congreso dos Deputados citou o «venceredes pero non convenceredes» de Unamuno.
-A propia contradición de Unamuno dá pé a que partidos de ideoloxías opostas utilíceno. Cando falou de civilizacion cristiá occidental, ese termo foi usado polo bando nacional. Santiago Abascal aprópiase ideoloxicamente do discurso de Unamuno, cando precisamente o seu autor lle estaba cantando as corenta aos reunidos no Paraninfo da Universidade de Salamanca, que encaixan máis no bando de Vox. Hai moita mitoloxía ao redor dese discurso e utilizouse como arma arreboladiza, así que intentei ser moi rigoroso pescudando que se dixo. A película non é exactamente fiel á letra porque é unha reconstrución dramática, pero si ao espírito. E Unamuno dicía: Aqueles non cos seus desmáns, e estes menos.
-Que pensa do protagonismo da política na vida cotiá, a sobredose de información acotío?
-Forma parte do progreso dos medios de comunicación. Todo se esaxera, hai que conseguir máis clics, máis audiencia. É unha corrente que vén dos Estados Unidos, onde todo se converte en espectáculo. Os ánimos crispados no hemiciclo non se corresponden coa realidade da xente, e penso nesa imaxe de Rivera e Iglesias xuntos o outro día. Por iso é tan importante rebaixar o ton, falar de ideas e non de sentimentos.
-Hai uns anos falou da súa orientación sexual sen andrómenas. Arrepentiuse algunha vez ou foi positivo?
-Cando o fixen público era para non arrepentirme anos despois e dicir, perdoen señores, é que eu era maricón. Fun consecuente con algo que forma parte da miña vida e que non fai dano a ninguén. Son moi protector da miña vida privada, pero declarar publicamente a miña condición sexual contribúe á normalidade e nalgún caso sinto que axudei a xente a dicirllo aos seus pais. Non me arrepinto en absoluto.
