Pérez-Reverte: «Que me odien e teman é o lema de ''a miña'' Campeador e asúmoo como propio»

A Arturo Pérez-Reverte (Cartaxena, 1951) revelóuselle o Cid como personaxe de ficción vendo unha peli de John Ford. Está máis que satisfeito de Sidi  (Alfaguara), a súa novela histórica e de aventuras ambientada na fronteira do Douro no turbulento século XI. «É un wéstern medieval», avanza. Unha fábula na que corren ríos de sangue, na que se viola, degola, mutila, esclaviza e saquéase, e cheira a matar, sangue, suor, esterco, coiro e fume. Sidi quere dicir «señor», que así chamaban os andalusís a Ruy Díaz de Vivar. É tamén o Campidoctor, o dono do campo, protagonista dun libro que se pode ler como «un manual de liderado» que constata que en España , hoxe como hai un milenio, quen saca a cabeza arríscase a que lla corten.

No inicio da conta atrás para as cuartas eleccións en catro anos, elude Pérez-Reverte glosar a ineficacia dos nosos políticos. «Nin palabra; non quero que me envilezcan ao personaxe», di sarcástico. Pero enseguida se explaya sobre a mediocridade congénita dun país «que condena, odia e destrúe a intelixencia» e «penaliza o saber, a cultura». «Desconfiamos das elites. Cando unha personalidade desas tan necesarias para construír as referencias e os mitos dos pobos brilla aquí no político, o cultural ou o histórico, encargámonos de machucala», lamenta.

Ofrece con Sidi  «un manual de liderado» máis que necesario nun país que só encumbra a mediocres. «Ao liderado político chegan só quen pasan uns filtros da mediocridade que empezan no colexio, cun sistema educativo concibido para machucar a brillantez e a intelixencia», insiste. «É especialmente virulento e fai que o intelixente se cohiba, non demostre a súa capacidade e saiba que se levanta a man córtanlla, que opte por calar e pasar inadvertido».

De Napoleón a Clausewitz , Reverte leu «todo» sobre liderado para perfilar a «o seu» Campeador, para narrar «como un infanzón burgalés de segunda fila caído en desgraza convértese nunha lenda á súa pesar», explica. Por iso novela o seu primeiro ano de vida no exilio, «cando sae coas súas hostes a buscarse a vida». «É unha reflexión sobre como mover a conciencia e a vontade dos homes válida para unha mesnada de mercenarios do século XI ou os executivos dunha empresa de telefonía móbil do século XXI», resume.

O seu líder é un soldado de fortuna, un proscrito que «loita contra mouros e cristiáns e está ao servizo de ambos. Un Cid que reza cuns e con outros, pero que hoxe non tería causa, porque non é tempo para heroes». «Encántanme os mercenarios», di o creador de Diego Alatriste e Lorenzo Falcó. «Teñen mala prensa, pero todos somos mercenarios de quen nos paga», deféndeos o escritor celebrando «a sorte que supón ser hoxe mercenario de min mesmo, aínda que o siga pagando». «Prefiro un mercenario profesional e ben pago e a un voluntario entusiasta. O mercenario é moi respectable: vende o seu traballo, non a súa vida, e non vexo a menor connotación negativa do vocábulo».

«Xente que se busca o pan en situacións extremas»

A lealdade é outro eixo dun relato épico sobre fórxaa dunha lenda que o seu protagonista non quixo alimentar. «Coñezo os mecanismos que fan leais aos seres humanos. Vivinos na guerra, non en libros nin películas», se ufana o curtido correspondente bélico. «A lealdade gáñase con actitudes, non con ideas, e por iso é unha novela de feitos, non de ideas. Non hai patriotismo, nin ideal de Reconquista que foi nin soños de gloria», destaca. «Fala xente que se busca o pan en situacións extremas». Dun Sidi «que é está á altura do que se lle esixe e demóstrao con feitos: cabalga, dorme, come , pena, batalla e mata cos seus», enumera o seu creador. «Necesita a cobertura de dignidade que lle dá a lealdade a un rei, si, aínda que este sexa un fillo da gran puta como Alfonso VI , que é máis un símbolo que unha lealdade práctica», concede .

Orderint dum metuam, que me odien pero que me teman, é o lema do emperador Tiberio que Pérez-Reverte rescata para o seu Cid e que o escritor asume como propio. «Parecíame práctico vindo do emperador romano e quedei con el», aduce.

Coleccionista de sabres, Reverte fíxose cunha Tizona, con cotas de malla, lorigas, yelmos, coiros e todos os pertrechos bélicos de lle época. Vestiu estes atavíos «para saber que sentía aqueles guerreiros lastrados por un peso descomunal. Pero non lanzou nin lanza agora mandobles de Tizona que servirían hoxe de pouco. «Vivimos tempos de napalm, non de tizonas», di provocador.

«Quen escriba para a posteridade equivócase»

A posteridade lla refanfinfla? «Non quero faltarlle ao respecto á posteridade, pero vin moitas bibliotecas ilustres en librerías de rebaixa. Quen se acorda hoxe de Cela, de Torrente Ballester, de Terenci Moix ou de José Luis Sampedro? Un autor morre e os seus libros duran dous ou tres anos nas librerías. Logo desaparece, extínguese. Non escribo para a posteridade. Fágoo para divertirme e gañar algo de pasta. Quen escriba para a posteridade equivócase».

Mitificado e mistificado

Hai moitos Cid na historia e sabe Pérez-Reverte que a súa figura foi mitificada e mistificada sen descanso. «De neno coñecín ao Cid presentado no meu libro de texto, ''con camisa azul que polo ceo cabalga'', conectado con Don Pelayo, co Cid Campeador e Franco nunha cadea que entronca coa Cruzada e que nos levaba á salvación de España pola gloria de Deus», enuncia irónico.

Pero Reverte foxe dese Cid patriotero, adaíl da cristiandad, martelo de herejes, asasino de mouros e precursor da Reconquista, «que é un concepto intelectual que vén despois. É completamente falso e non me interesou. Quería saber como era ese Cid ao que as súas hostes chaman señor», reitera. Un tipo que se buscaba a vida nunha fronteira que ten moito que ver co afastado oeste.

«É unha pena que mentres os americanos fixeron miles de películas e historia sobre as súas fronteiras, a nosa fronteira do Douro non teña plasmación cinematográfica, nin literaria nin épica, cando alí había pioneiros, colonos e incursións de guerreiros árabes que actuaban como os apaches», evoca Pérez-Reverte.

---

---