Jonathan Coe: «Quen diga que sabe o que vai pasar co 'brexit' está a mentir»

Xesús Fraga
xesús fraga SANTIAGO / LA VOZ

CULTURA

El narrador británico Jonathan Coe, en la entrega del premio de novela europea Casino de Santiago
O narrador británico Jonathan Coe, na entrega do premio de novela europea Casino de Santiago Paco Rodríguez

O autor británico, que recolleu en Santiago o premio Casino, reflicte unha Gran Bretaña dividida na súa última novela, «Middle England», obra que aínda non chegou ao castelán

24 ene 2019 . Actualizado ás 10:28 h.

Jonathan Coe (Birmingham, 1961) recolleu o mércores por Expo 58 (Anagrama) o premio de novela europea Casino de Santiago. Fai case exactamente quince anos estivo en Compostela para aceptar o San Clemente polo club dos canallas, cuxos protagonistas reapareceron despois no círculo pechado e agora en Middle England, unha novela ambientada no referendo do brexit e que aínda non se traduciu ao español.

-Quen lle tería dito entón que os seus protagonistas ían verse no medio de semellante lea...

-Para min foi unha sorpresa volver a eles. A miúdo dixen que cando poño o punto final a un libro os personaxes xa non existen para min. Pero a comezos do 2016, antes do que empezase a campaña do referendo, empecei a pensar neles de novo, e ademais como seres de carne e óso e polos que sentía certa curiosidade. Así que a decisión de volver a eles foi anterior á de escribir sobre o brexit.

-A parella protagonista, Ian e Sophie, encarnan a escala doméstica a división do país?

-Esa era a miña intención. É obvio que non podes converter aos teus personaxes en emblemas dun determinado pensamento político, xa que os mataría sobre o papel, e eu quería que fosen tridimensionais, ademais de ambiguos. Pero si, dalgunha forma son o arquetipo do votante prol brexit e ela prol europea, por dicilo crudamente. Intentei crear algúns personaxes ao seu redor que encarnan outras formas de chegar a eses puntos de vista.

-A identidade británica e Europa xa estaban en «Expo 58». É como unha precuela do seu novo libro.

-Alégrome de que use esa palabra, porque así é como eu o vexo. Aos escritores desgústanos que nos impoñan etiquetas, e non me gusta que digan que Middle England é unha novela sobre o brexit. A ironía da situación é que a pregunta do referendo é irrelevante para as cuestións que dividen aos personaxes. É só un medio que elixiron, ou que David Cameron elixiu, para expresar as nosas divisións. Dalgunha forma, aínda creo que no máis fondo aos británicos non lles importa o máis mínimo se quedamos na UE ou non. Non é iso sobre o que estamos a discutir.

-Entón, cales son esas divisións detrás do «brexit»?

-O problema que ten Gran Bretaña agora mesmo é que estamos soamente preocupados polo brexit. Pero se nos marchamos ou quedamos non resolverá os problemas que nos levaron a esta situación, que é o que deberiamos abordar. A desigualdade, unha distribución xusta dos recursos, os retos dunha sociedade posindustrial, vivenda, sanidade, educación... todas estas cousas nas que o Reino Unido ten uns grandes problemas que resolver e non lles estamos prestando ningunha atención nin o faremos a curto prazo. Iso é o que me alarma.

-Como cre que se podería arranxar? É partidario dun segundo referendo? Dun adiamento da saída da Unión?

-Outra ironía dos meses recentes é que os vellos conservadores, esa xente que desprezaba a esquerda, agora están considerados sabios. A todos nos encanta agora Michael Heseltine, ou John Major, ou Kenneth Clark, o deputado máis veterano dos Comúns, ministro coa señora Thatcher. O outro día comentou que quen diga que sabe o que vai ocorrer nas próximas semanas co brexit está a mentir e creo que ten toda a razón. Honestamente, creo que nos enfrontamos a tres ou catro opcións igual de malas, cada unha coas súas propias desvantaxes. Cáeseme a alma aos pés se penso nun novo referendo, porque o último foi terrible e desagradable, pero talvez sexa a resposta. Como pode unha votación non ser democrática? Non creo nese argumento. Ao mesmo tempo, o reloxo segue avanzando, e metémonos/metémosnos nunha boa lea.

-«Middle England» narra acontecementos moi recentes, que deberon suceder case ao mesmo tempo que escribía. Resultoulle difícil esa falta de distancia?

-Non, non demasiado. De feito, gocei con ese aspecto da escritura. Intentouno antes no círculo pechado e creo que aprendín daqueles erros. O problema era que a narración xa tiña unha forma moi definida na miña mente e unha conclusión, e estaba empeñado en seguir o fío narrativo ata ese punto, sen importarme o que ocorría ao meu ao redor no mundo real. Creo que nese libro hai un divorcio entre os acontecementos políticos reais que intentaba reflectir e o camiño narrativo que xa elixira. En Middle England non fixen iso. A diferenza das miñas novelas, non ten argumento, só unha sucesión de cousas que ocorren: relacións que evolucionan, persoas que se separan e vólvense a xuntar, esa clase de cousas. Pero non hai grandes misterios nin grandes arcos narrativos complexos. Só quería seguir o río, por usar unha das metáforas do libro, dos sucesos do día a día, e deixar que arrastrase aos personaxes nunha dirección ou outra. Resúltame máis libre que O círculo pechado.

«Agora sabemos que Londres non é Inglaterra»

Unha das cuestións que revelou o referendo é, a xuízo de Jonathan Coe, a distancia que separa a Londres do resto do país.

-Londres votou maioritariamente a favor de quedar na Unión Europea, mentres que o resto do país, sen contar Escocia, Irlanda do Norte e Gales, votou principalmente por saírse. Ese era o conflito que quería reflectir en Middle England. Esta é unha das situacións difíciles nas que nos achamos. A ironía desta situación é que o resto de Inglaterra odia a Londres, cre que recibe demasiada atención. Londres, mentres tanto, é o motor da economía do país, e os impostos da City son unha parte enorme da nosa saúde financeira. Como resolves esta relación de amor e odio entre Londres e o resto do país? É imposible. O que agora sabemos é que Londres non é Inglaterra, é algo moi distinto.

-Na súa novela aparece un «think tank», a Fundación Imperium. A nostalxia por ese pasado como metrópoli influíu?

-Diría que algo como a Fundación Imperium ten a vista posta no presente e no futuro. É unha organización moito máis desapiadada e superficial que os conceptos dos que estamos a falar, pero si, tamén se dan conta de que a nostalxia é moi poderosa como arma ideolóxica. Non só na dereita, senón tamén a esquerda. As políticas de Jeremy Corbyn, por exemplo, buscan a un nivel determinado conectar coa época anterior a Thatcher, algo que no pasado foi moi sedutor para moita xente, eu incluído.

-Outra cuestión importante de «Middle England» son os excesos da corrección política, algo que parece relacionado co «brexit»: priman máis os sentimentos que os feitos.

-Creo que o que di un personaxe ao comezo do libro é importante, e é que moita xente, non só entre os proeuropeos, senón entre os partidarios do brexit tamén, co declive da relixión organizada, levan vidas que poden verse como baleiras de sentimento, sen dirección. Se o consumismo é o único ao que podemos aspirar, iso condúcenos a unha especie de morte interior, e nesas circunstancias levas as túas emocións onde podes, e se enfádasche por algo, aínda que non che afecte persoalmente, devólveche á vida. Creo que a indignación ten unha capacidade de sedución moi alta estes días e enche un baleiro importante nas nosas vidas.