Emilio Urberuaga: «Estou moi orgulloso de traballar no mundo da literatura infantil»
CULTURA
O artista madrileño expón en Galicia unha selección de ilustracións de doce dos seus últimos libros para nenos
17 ene 2019 . Actualizado ás 10:10 h.Un paseo polo principio é o título da mostra que o ilustrador madrileño Emilio Urberuaga (1954) inaugurou na Coruña na sala municipal de exposicións Salvador de Madariaga, na rúa Durán Loriga. Nela pódese ver, ademais de ilustracións orixinais, unha selección de bosquexos e estudos previos que forman parte do proceso de creación dun álbum infantil. O visitante terá a oportunidade de contemplar o curioso modo no que o debuxante presenta os seus proxectos aos editores: a través duns cadernos cosidos manualmente ou dobrados en acordeón onde se observa xa o desenvolvemento do futuro libro. É o que se denominou desde sempre no mundo editorial como o monstro.
-Que importancia dálle aos «monstros»?
-É interesante comparar estes cadernos co resultado final do libro porque unhas veces é case igual e outras hai moitas diferenzas. Ademais, a min gústame moito expor os orixinais e que a xente vexa os erros que cometemos, os defectos... Cousas que só ven nos orixinais. Non uso o computador basicamente porque non me gusta, lémbrame a cando traballaba no banco hai 40 anos. Eu gozo manchándome e gústame equivocarme sabendo que non podo volver atrás. Cando me equivoco facendo un debuxo, teño dúas opcións: rompelo, cousa que fago moitas veces, ou intentar salvalo. E nese intentar salvalo aparece un proceso que é moi divertido.
-Son os libros infantís o primeiro contacto dos nenos co mundo da arte?
-Eu son moito de meter chiscadelas nas ilustracións pero unha cousa é iso e outra facer da chiscadela o tema central do libro. A min un pintor que me apaixona é Rothko e ás veces incluín algún cadro seu dentro dunha das miñas ilustracións. Se cadra, dentro de 30 anos, alguén que viaxe a Nova York porque sexa un alto executivo ou porque lle deu a gana de viaxar alá, vai ao Metropolitan e di: «¡Vaia!, onde vin eu isto antes? ¡Ah, si! ¡Nun libro que tiña cando era pequeno!». Se consigo iso, paréceme estupendo. De todos os xeitos, hai que lembrar que os libros infantís son principalmente para que os rapaces gocen. E este proceso polo cal a miña sensibilidade artística poida influír nese pequeno lector debe producirse dun xeito natural, porque se é premeditado malógrase todo, convértese en dirigismo. A min o aspecto educacional dos libros non me interesa.
-Está o libro ilustrado deixando de ser algo ligado exclusivamente ao mundo infantil?
-Teño moi claro para quen traballo e quen é o meu público: os nenos. E estou moi orgulloso do que fago. Traballar para o mundo da literatura infantil é algo moi complicado porque non son os nenos os que compran libros, senón os pais, os avós... e en ocasións parece que a quen hai que atrapar é ao pai ou á nai. Iso deixa ás veces á marxe o interese que poida ter o propio neno. Isto ha degenerado en algo moi curioso que é a proliferación de álbums para adultos nas librerías. É dicir, un xénero que naceu aproveitando a plataforma de distribución da literatura infantil pero que agora mesmo xa se ha desligado dela.
-Como ve o futuro da súa profesión?
-Creo que esta é unha profesión con moito futuro pero, ao mesmo tempo, dáme medo o futuro que poida ter este oficio. Por unha banda, somos creadores de imaxes nun mundo onde a imaxe está a arrasar en todas partes, pero nese mundo dominado polo visual suponse que haberá tamén unha chea de xente fregándose as mans dispostos a gañar moitísimo diñeiro pagando moi pouco a millóns de debuxantes que vai haber en todo o mundo. Ata que os robots saiban debuxar, e iso eu véxoo moi afastado, fará falta moita man de obra. O problema é que acabe sendo man de obra barata.
Grosz, Giotto e a ilustración dentro dos museos de arte contemporánea
Emilio Urberuaga é moi claro cando reflexiona sobre o vello tema da tradicional barreira que os centros de arte contemporánea construíron fronte a disciplinas como o cómic, a caricatura ou a ilustración: «Eu son un gran admirador do artista alemán George Grosz. El definíase a si mesmo como ilustrador e a súa obra está presente nos museos máis importantes do mundo. Se nos imos ao pasado, non vexo gran diferenza entre o que fai hoxe un ilustrador e o que fixo Miguel Ángel Buonarroti na Capela Sixtina». Pero é que podería falar tamén de Giotto ou mesmo de Mantegna , que, di, dedicábase a ilustrar pasaxes bíblicas. «Non creo que haxa razón algunha para que a ilustración non estea presente nos museos a igual nivel que outras manifestacións artísticas. Unha das razóns desta anomalía -lamenta- pode ser o total descoñecemento que a xente ten do que facemos». Ninguén se parou, prosegue, a analizar dun xeito serio este fenómeno que é a ilustración contemporánea, e a crítica que hai é moi pequena e con moi pouca proxección. «Non estamos nos museos porque para empezar, ninguén sabe que existimos. Resúltame moi curioso que vivamos no século da imaxe e non se saiba quen crean moitas desas imaxes», deplora.
«De todos os xeitos -advirte-, eu non me considero un artista. Hai colegas meus que si son artistas, e que afrontan a profesión cunha intención diferente. Non é un problema de que o fagas mellor ou peor». Ten que ver, explica, coa forma de facer, a forma de encarar, a forma de ser, a forma de enfrontarse non só ao traballo senón ás persoas que rodean a ese traballo. «Eu encaro o meu traballo como un profesional. A min encárganme traballos e eu fágoos e ademais pásomo ben, aínda que -conclúe- isto non convén dicilo moi alto porque se cadra algún editor o usa como escusa para non pagarme».