«Só pido que aqueles tempos non volvan», asegura a última pescantina de Sada

Dolores Vázquez SADA / LA VOZ

SADA

La única superviviente..Mariflor, delante del mural de Yoseba MP, que reproduce la foto de seis pescantinas de 1953, que conservaba y en la que aparece ella de blanco a la derecha. Con esta intervención artística, que se inaugura hoy a las 13.00 horas, el Festival Mar de Mares y el Concello de Sada homenajean a las trabajadoras del mar.
Mariflor, diante do mural de Yoseba MP, que reproduce a foto de seis pescantinas de 1953, que conservaba e na que aparece ela de branco á dereita. Con esta intervención artística, que se inaugura hoxe ás 13.00 horas, o Festival Mar de Mares e o Concello de Sada homenaxean ás traballadoras do mar. CESAR QUIAN

Este sábado inaugúrase o mural de Yoseba MP que homenaxea ás mulleres do mar

23 oct 2021 . Actualizado ás 23:27 h.

Relata artes de pesca con precisión e garda no seu recordo a dureza do traballo como pescantina que exerceu desde mozo. «Íamos descalzas a Betanzos. Só pido que aqueles tempos non volvan», é a frase que máis repite Mariflor, como é coñecida en todo Sada, aínda que no seu carné finalmente só aparecese María Gómez López. Esta nada pescantina en 1935 relata cun pouso de tristeza o oficio que lles tocou defender. «Comencei a vender aínda estando solteira, as lanchiñas viñan co peixe e descargaban na rampla, xunto á Barrosa, eu tiña unha irmá que compraba e despois íamos coas paxetas na cabeza co peixe a Betanzos, levábamos dúas: unha máis grande e outra máis pequena amais », comenta sen precisar quilos, pero recoñece que dos equilibrios daquelas cargas resentíronse as súas columnas anos despois. Tamén vendía en Sada e Bergondo, e «ía a fábrica a escabechar a xurela». «Eran moitos traballos, non era a vida de hoxe», explica.

«Cando sobraba algunha sardiña íamos a salgala ao mar e os xurelos escachábamolos e poñíamolos a secar no porto, non había auga corrente e era unha miseria todo», di, recoñecendo que o peor era a falta de saneamento. «Viñamos fregar os pateiros ao río, para levalos cocidos para Betanzos, tamén a louza, daquela non había nada», sentencia esta muller que quedou orfa de nai ao nacer e foi criada por unha avoa. Os seus tres irmás tamén eran pescantinas e o irmán andaba embarcado. As mareas guiaban a súa vida e casou cun mariñeiro, Xeo Villar Casal, co que tivo tres fillos, non se cansa de encomiar e do que enviudó fai tres anos.

Mariflor é xa un símbolo estampado nun mural, realizado por Yoseba MP no rúa dá Ponche, fronte á Terraza, que plasmou unha imaxe sacada na zona hai 68 anos e na que aparece xunto as súas compañeiras Toñita Lopez, Modesta Pena, Esperanza Sanduende, Gelita López, Maruja Vales, Mariflor Gómez e a filla dunha delas. As súas familias participarán este sábado no acto que o Festival Mar de Mares e o Concello organizan á unha da tarde.

«Traballiños pasamos moitos. Nós grazas a Deus que tiñamos peixe, e sempre comiamos», rememora Mariflor, que deixou de traballar por unha tuberculose, que a levou a ter que estar ingresada en Catabois. A vida despois sorriulle e recoñece con orgullo como chegaron a ter tres barcos, como compraron a casa en Fontán e como o pobo se transformou. «O mar chegaba a casa do mural», explica.

Mariflor estivo este venres con Yoseba, que quería incluír o seu propio sinal creativo no mural, para que fose algo máis que unha simple reprodución. Quería incluír unha lamprea, pero o pescadero situado nas inmediacións recomendoulle unha robaliza, máis propia do que as mulleres vendían.

A imaxe destas pescantinas xa fora recollida por Memorias de Sada, un arquivo fotográfico do municipio que impulsaron un grupo de veciños. «Estas mulleres, traballadoras natas, dábanlle a todo. Ían á rampla a comprar, despois vendían o peixe na praza de San Roque ou levábano a vender a Betanzos a pé, coas cestas e patelas na cabeza, unhas amais das outras, cargadas de peixe. Cando acababan de vender, xuntábanse na Ribeira a fregar os topes e, se algún día sobraba sardiña, apostaban e salábana alí mesmo. Se era xurelo grande, escanchábano e secábase despois para vendelo ao outro día: non se perdía nada. Máis tarde, ían para sua casa a gobernar a súa vida para, ao día seguinte, volver a empezar. Hoxe en día chamaríanas todo-terreo ou emprendedoras, pero o certo é que eran supermulleres. Con este retrato quero homenaxear a todas as mulleres traballadoras do mar e para o mar, de antes, de agora e as que virán. Piares deses portos e lonxas, man a man cos mariñeiros, nun traballo que nunca foi doado nin convenientemente recoñecido. Coa Terraza de fondo, un referente das súas vidas e do pobo no que naceron, elas eran: de costas,Toñita Lopez, Modesta Pena, Esperanza Sanduende, Gelita López, Maruja Vales, Mariflor Gómez e Esperancita, a nena de Esperanza», recóllese no texto publicado na web de Memorias de Sada, no que colabora Lina, filla de Modesta, outra das protagonistas da fotografía.