Ese fabuloso labirinto chamado «Agnes»

A Coruña CIDADE

XOAN A. ADOITAR

A novidade do coruñés Javier Pena é unha gran novela que só se remata de montar ao final. Nada que ver con «Infelices»... salvo que elixe de novo as rúas de Santiago

15 oct 2021 . Actualizado ás 05:00 h.

Está moi ben que desde o principio, desde a propia portada mesmo, Javier Pena (A Coruña, 1979) avísenos de que Agnes é unha novela. Porque calquera que lle bote un ollo pensará que se está ante un sudoku, un labirinto no que non está disposto a perderse. Esta introdución vén ao caso por se algún potencial lector se bota atrás ojeando a obra, e por se o que empeza a meterse na trama resulta que non entende nada pasadas as primeiras cincuenta páxinas e decide pechar o libro.

E iso sería un erro que lamentaría.

Porque Agnes é unha novela. E aínda diría máis, unha gran novela. É unha novela construída a anacos que só se remata de montar -como sucede cos libros ben pensados- cando se chega ao final. Final que non se vai contar aquí, claro.

Convén apuntar outra cousa antes de falar de Agnes . Que isto non é Infelices, aquel faiscante debut de Pena que nos devolveu a tantas ás rúas de pedra e auga de Santiago cando finalizaba o século XX. Agnes, tamén ambientada aquela cidade, é outra cousa, tanto na súa historia como na intención.

O título leva o nome da protagonista, unha xornalista que pola súa afección a ter a lingua solta queda sen emprego, pero cun reto posto amais polo seu editor: escribir a biografía dun autor de éxito mundial a quen (e aí está o desafío) ninguén coñece. Só sabemos que se chama Luis Foret, e nalgún momento tivo outra identidade. A partir desa orixinal idea, a trama poderíase ter construído de forma lineal. Pero Pena decide expor outro reto: que o lector vaia construíndo o relato xogando con tres ferramentas: a voz de Agnes, a do propio escritor e os relatos deste último. Cando un remata de ler Agnes, dáse conta de que o creador galego tivo que darlle moitas voltas á cabeza para armar este armazón literario. E que o resolve moi ben.

Sendo esta peculiar construción algo esencial, non o é menos a historia. Hai aquí trazos de novela negra e ese xénero propio que se chama Paul Auster e que poderiamos definir como o xogo das casualidades imposibles. Esas pequenas cousas que contadas parecen improbables, pero que narradas por ese xenio de Nova York resultan asombrosamente cribles. Un ignora canto influíu Auster nesta obra, pero resulta doado advertir que a Pena lle gustan esas cousas que, por imposibles, son as máis factibles.

Agnes funciona moi ben en conxunto porque, ademais, hai un grupo de secundarios moi ben traídos. As mulleres de Foret, sobre todo, tan ben narradas e con tantos ángulos que algunhas darían para un spin-off. Tamén as paisaxes; desde aquela illa grega na que se namorou Leonard Cohen de Marianne ata a costa oeste dos Estados Unidos, algunhas vilas perdidas en Francia e, claro, de novo as rúas de Compostela. Talvez lle sobren algunhas reflexións gratuítas que distraen da lectura, pero ao final Javier Pena ten un fío do que tirar ao lector.