Valiosos elementos culturais foron recolocados, reutilizados para outros edificios ou usurpados
20 jun 2021 . Actualizado ás 05:00 h.Que fai unha igrexa románica no Paseo das Pontes? E un pazo de Pontevedra en Abegondo ? Algúns elementos culturais e arquitectónicos da comarca coruñesa cambiaron de localización por avatares da Historia. Nalgúns casos os traslados fixéronse pedra a pedra para non perder un valioso patrimonio e, noutros casos, son «aproveitamentos» das ruínas ou supostas usurpacións irregulares.
Convento ou igrexa de San Francisco. Entre a Fundación Luis Seoane, o Museo Militar e o Reitorado da UDC, na Cidade Vella da Coruña, atópanse os restos da igrexa de San Francisco. Comezou a construírse como convento en 1214, sobre un cantil e extramuros da cidade, dado que a orde dos franciscanos non era ben recibida nunha época de pugna pola recadación de impostos. Nel aloxáronse personaxes ilustres, como a raíña Juana A Tola e o seu marido, Felipe o Fermoso, en 1506 tras unha viaxe a Inglaterra. O mosteiro foi incautado en 1835 polo Estado baixo o amparo de lle lei de desamortización de Mendizábal e, ao longo da súa historia, sufriu polo menos catro destrucións. En 1879, cando funcionaba como correccional, derrubouse o teitume sobre os confinados. O Estado vendeu o convento en 1881 ao empresario coruñés Eduardo Cervigón e, cunha expropiación forzosa en 1937, pasará a ser parque de Artillería. Co regreso dos franciscanos á cidade, reclamáronse os restos e a partir de 1963 trasladáronse, pedra a pedra, ao soar actual propiedade desta orde relixiosa, entre Paseo de Ronda e a avenida Calvo Sotelo.
A Terraza. Comezouse a construír en 1912, no recheo do paseo de Méndez Núñez da Coruña. O edificio modernista, obra do arquitecto Antonio López Hernández, ten como materiais principais a madeira e o vidro. Os irmáns Feal, propietarios do quiosco, presentaron un proxecto de ampliación pero o Concello instoulles en 1920 a que realizasen un edificio totalmente novo con cemento (posiblemente na decisión pesou o incendio do pavillón Lino en 1919). O substituto é o edificio que actualmente ocupa a sede territorial de RTVE. A Terraza antiga desmontouse peza a peza e trasladouse en barco a Sada , logrando reabrila en 1923. Despois de tantos avatares, obtivo o recoñecemento de ben de interese cultural (BIC).
O cruceiro de San Roque. Fronte á cala de San Roque había unha pequena ermida do século XVI. Dela tan só queda un cruceiro que foi trasladado á confluencia das rúas do Pino e Canteira, en Labañou.
O pazo pantasma de Crendes. No 2018 anunciábase á venda un pazo situado no municipio de Abegondo. No reclamo publicitario dicíase que fora traído desde Negreira. A investigación que se abriu entón concluíu que os restos proviñan do pazo de Reibó, situado orixinariamente na parroquia de Santa María de Liñaio, en Negreira, e do século XVI. O traslado fíxose a principios dos anos 90 sen a licenza correspondente e sen darse de alta no catastro.
Un pazo e dúas casas grandes en Culleredo . As obras de ampliación da pista do aeroporto de Alvedro obrigaron a recolocar un pazo e outras dúas casas grandes declaradas BIC que estaban situadas xunto á pista de aterraxe e despegamento. Son a casa dos Caruncho, a casa das Ferre, e o pazo de Culleredo, todos construídos no lugar do Curro no século XVIII e que foron trasladados, pedra a pedra, ata a súa nova localización en Liñares. Foi Aena o organismo que se encargou do traballo.
Pedacitos espallados pola cidade
Igrexa-hospital dos mareantes. A actual igrexa castrense de San Andrés ten antecedentes históricos que se remontan ao século XII. Alí construíuse unha igrexa-hospital promovida polo gremio dos pescadores. De feito, era coñecido como o hospital dos mareantes (ou mariñeiros). Durante a invasión inglesa de 1589 o templo de San Andrés queda reducido a cinzas, sendo posteriormente restaurado de forma parcial. E en 1879, debido ao seu estado ruinoso, o Concello pediu que se pechase ao culto. Ante a imposibilidade de recadar fondos para a súa rehabilitación, a irmandade chegou a un acordo en 1881 co banqueiro Eusebio dá Garda, e a capela quedou baixo a dirección dos pais xesuítas. En 1890 construíuse o novo templo, onde foron enterrados Eusebio dá Garda e a súa muller, Modesta Goicouría. As antigas pedras están repartidas por diferentes puntos da cidade. Así, o arquitecto José Ramón Soraluce confirma que o pórtico orixinal é agora porta do Arquivo Provincial do Reino de Galicia no Parrote, e o historiador José Alfeirán sinala que parte da mampostería compoñen a arcada posterior do colexio Eusebio dá Garda, fronte á praia do Orzán, e outra parte integrouse na Casa Cornide pola parte situada na rúa Veeduría.
Engadidos no pazo de Meirás. O historiador José Alfeirán confirma que o pazo de Meirás está cheo de engadidos provinientes de construcións históricas de toda Galicia. Un exemplo diso é a balaustrada, muros e outros elementos arquitectónicos provinientes do pazo de Dodro, da familia Bendaña, e construído entre os séculos XVI e XVII, aínda que reformado despois.