Por que A Coruña é clave para producir aluminio?

Mila Méndez Otero
mila méndez A Coruña / LA VOZ

A Coruña CIDADE

CESAR QUIAN

A planta, que tivo varios donos, deu emprego a tres xeracións de coruñeses

27 dic 2018 . Actualizado ás 23:02 h.

A Coruña reunía as características perfectas. Aquí abundan a auga e a produción de enerxía eléctrica e hidráulica. O mesmo en San Cibrao (Cervo) e en Avilés. Esas foron as razóns polas que o noroeste de España se converteu no recuncho elixido pola compaña francesa Pechiney - fundada en 1955, agora pertence ao xigante mineiro canadense Rio Tinto Alcan. Durante un período curto de dous anos estivo en mans da española Villar Mir- para montar as súas plantas de produción de aluminio. Leste foi a orixe dun polo industrial na cidade con Grafitos Eléctricos do Noroeste (Genosa) e Aluminio de Galicia á cabeza. Máis tarde habería que engadir Silicio Sabón, que pasaría a mans de Ferroatlántica.

Hoxe, Genosa pertence ao xaponés Showa Denko e Aluminio de Galicia é a actual Alcoa. En 1961 saíu o primeiro metal producido nas cubas da Grela. Case 60 anos despois, o 1 de decembro, data na que expira o prazo para o expediente de extinción de emprego masivo, podería saír o último. «Imos loitar para impedir iso», di tallante Nazario Arias. É operario e sindicalista de CC. OO., foi tamén presidente do comité de empresa. Ten 59 anos, os mesmos que a factoría, dos que leva 42 traballando nela. «Empecei cando era un neno. Quero xubilarme aquí pero, sobre todo, quero que os mozos de 20 anos sigan podendo atopar aquí un traballo. Están a negarnos o pan», ditamina.

Os inicios

Nazario é un sobrevivente de todos os procesos polos que atravesou a planta. Primeiro privada, despois pública, Inespal, e, desde 1998, outra vez privada. «Vivimos moi bos momentos. Non só cando foi estatal. Tamén con Pechiney. O malo, o que nunca nos imaxinabamos, é o que nos ía deparar Alcoa. Non ten nome», afirma molesto. A aluminera estadounidense, un dos líderes mundiais no sector, adquiriu un paquete cunha decena de plantas en España, a coruñesa incluída, por 65.000 millóns das antigas pesetas (390 millóns de euros).

A privatización levou a cabo durante o Goberno popular de José María Aznar. «A Alcoa a xogada saíulle, atreveríame a dicir, gratis. Todas as reformas que tivo que levar a cabo para adaptalas ás novas normativas ambientais deduciunas do prezo de compra. Aquí, a última adecuación das máquinas e a canalización ao río Monelos pagouna o Estado. Aos americanos hanlles pagado por pecharnos», sentenza Nazario Arias, que engade: «Entre 1998 e o 2014 gañou 1.500 millóns de euros grazas ás vendas da súa produción en España».

A pesar dos sustos, o máis importante o do 2014, cando a norteamericana ameazou cun ERE, nunca se atoparon cun panorama tan desolador. «Queremos que Alcoa se vaia. Que se aplique o artigo 128.2 da Constitución e que isto se nacionalice. É o que di este apartado para os monopolios, e Alcoa o é. Só nós, coas plantas de Avilés e unha das dúas de Cervo, elaboramos aluminio neste país», alega Nazario. «Un aluminio que recibiu recoñecementos internacionais. Ata a competencia, Hydro, elóxianos e compra produto», exclama.

Unha fábrica «obsoleta»

Unha das alternativas que os pode salvar é a compra por parte doutra compaña. «Algo disto falouse pero, agora, o comité de empresa tense que centrar en sacarse de amais o ERE de extinción», remarca Nazario. Sobre as razóns que alega a marca norteamericana para irse, é igual de crítico. «Non é unha fábrica obsoleta, fixérona obsoleta. Temos unha tecnoloxía antiquísima. Desde o ano 98 non se cambiou apenas nada. As mellores máquinas desta empresa son os brazos dos seus obreiros», subliña.

Non se pode evitar o tema que sempre figura sobre a mesa: o custo da electricidade. «Como non vai escandalizarnos? Aquí non falo como traballador, senón como usuario. Hai que regular o prezo da enerxía dunha vez», implora.

Media de idade

Emilio Gómez Monterroso entrou na época de Inespal Metal. «Levo 29 anos. É un traballo que me gusta, producir aluminio. É o que sei facer. Ata o 2012 aquí estivemos ben», lembra resignado. A media de idade dos 369 empregados na Grela é de 40 anos. «Teño 32, empecei fai 9. Sempre estiven con Alcoa na dirección e sempre con rumores de peche. Un día tras outro. Era un pesadelo. Agora véxoo moi real», confesa Estefanía Muíños. Só hai catro mulleres na fundición. Estefanía pertence á xeración máis nova coa que se renovou o cadro do persoal. Antes que ela, o seu pai xa traballou aquí facendo aluminio primario.

Miguel Conde, de 40 anos, é a terceira xeración da súa familia á que o procesamiento do metal dá para comer. «O meu avó foi dos que traballou aquí a finais dos cincuenta montando a fábrica. Logo, xa quedou. Despois foi meu pai e agora eu. Isto produce, dá ganancia, só nós, cos compañeiros de Asturias e Lugo, sabemos facer aluminio en España. Valórano e cómprano empresas estranxeiras e de aquí, como Extrugasa», insiste Miguel. «A onde foron parar as subvencións millonarias que recibiu do Estado? Á Coruña sabemos que non viñeron», reprocha Miguel. «Moito me temo que a Maaden (Arabia Saudita). Nos portos galegos entra aluminio saudita porque Alcoa quere conservar aquí o seu mercado de clientes», dilucida Nazario. Ademais do persoal fixo, calcúlase que Alcoa xera outros cen postos de traballo a través de subcontratas na comarca. Se a isto se suman os empregos indirectos, a cifra rolda os 2.000. Todos están en loita. «Se pensaba Alcoa que nos iamos render estaba equivocada», avisa Nazario Arias.

Fundouna unha firma francesa e foi estatal durante máis dun decenio

A factoría, desde 1998 propiedades do xigante norteamericano Alcoa, pasou por varias mans desde que en 1961 comezou a operar. Creouna a firma francesa Pechiney. En 1985 nacionalízase e integra nun grupo no que tamén están as fábricas de Avilés e as outras dúas galegas de Cervo -as dúas lucenses eran xa públicas, de Endasa-. Nace así o «holding» público Inespal. Doce anos máis tarde, en 1997 apróbase a súa privatización. Entra Alcoa, que adquire varias plantas de produción en todo o país. Na actualidade, a estadounidense é a propietaria das catro fábricas que quedan en España dedicadas ao aluminio. As dúas que están na corda frouxa, A Coruña e Avilés, e as dúas que ten en Lugo: Alúmina e Alcoa-San Ciprián. Se se cumpre o plan de peche, as da Mariña serán as únicas abertas en todo o país.