A cara máis culta do Exército: entramos na súa descoñecida biblioteca histórica da Coruña
A Coruña
De acceso libre e gratuíto, a sala quere saír do seu anonimato e que a visiten
19 sep 2021 . Actualizado ás 05:00 h.Cumpriu 25 anos e poucos veciños saben da súa existencia. Polo menos, a cifra de visitantes anuais non é moi elevada, apenas 350 no ano previo á pandemia. Menos dun por día. A Biblioteca Histórico Militar da Coruña pasa desapercibida no edificio do Cuartel de Atocha. Quizais, precisamente, pola súa localización castrense. «Un acuartelamento retrae, é un condicionante que temos, o público pasa e non se fixa na placa de biblioteca», admite Pablo Martínez Rivada (Sidi Ifni, Sahara Occidental, 1964).
Despois de estar a cargo de corpos como a Brigada de Infantería Lixeira Aerotransportable Galicia VII, o tenente coronel Martínez é o director desde hai dous anos da institución. Como esta, hai outras sete históricas no país que se suman á central, en Madrid. A herculina abarca seis comunidades, ademais da galega, Castela e León, Asturias, Cantabria, o País Vasco e A Rioxa. A antiga rexión militar noroeste. «Cada unha ten un apelido», adianta María Pérez Regueira, unha das funcionarias que coida e documenta a fichas dos libros. Teñen preto de 50.000 volumes. «¡E os que quedan por catalogar!», exclama María.
Con apelido propio
Mentres a de Madrid garda o groso dos fondos sobre a Guerra Civil, a Barcelona está especializada en matemáticas -o Exército foi un campo de desenvolvemento científico que abarcou desde a balística, o medicamento, a arquitectura ou a enxeñería-, e a da Coruña recompila todas as publicacións militares, que seguen escribíndose a día de hoxe, e tomos sobre a historia de Galicia. «Tamén da súa historia militar, a gran descoñecida. Recompilamos episodios bélicos que se remontan ao 820, como unha batalla en Pontevedra do rei Alfonso o Casto que a moi poucos lles soa», comenta María.
Montse, Óscar e María José completan o cadro do persoal ao que se suma Goyi Martín-Albo, a documentalista que se encarga de catalogar os tomos. «Traballaba na Biblioteca Nacional cando me enviaron a Defensa. Foi unha sorpresa, ¡dobre! Ninguén se imaxina a cultura, non só militar, que se garda aquí», destaca.
Antes, o coñecemento, di María mentres vai mostrando as distintas seccións, «estaba no Exército e na Igrexa. Eles eran os que deseñaban cidades, fortificaciones... avances que se foron trasladando á sociedade».
Tomos curiosos e fondo antigo
Máis de 13.000 volumes do fondo antigo, o anterior a 1901, están a disposición dos cidadáns. «Invitámolos a facerse socios. É gratuíto e poden ter acceso a todo. Só non se poden levar a casa as obras previas a 1958», subliña o tenente coronel Martínez, quen, «tras unha vida envorcada nas unidades militares, descubrín que o Exército é máis que iso», confesa.
Un real decreto da época de Isabel II en 1843 creou a figura das bibliotecas militares. Durou pouco, «por falta de fondos», aclara María Pérez. En 1862, a Real Maestranza Militar da Coruña xa contaba con 500 volumes. Houbo que agardar a 1932, na Segunda República, para que se crease a primeira rede destas bibliotecas. Unha figura que se consolidou en 1939.
A serie lexislativa do Exército, A guerra e a súa preparación ou a Revista científico militar son algunhas das coleccións dun catálogo no que non faltan libros dedicados ás guerras civís, a de 1936 e as Carlistas, á da Independencia, a de Cuba , Filipinas ou as contendas africanas.
O libro máis antigo é de 1580 e asinouno en francés o rei Enrique IV. O atlas da pel ilustrado do dermatólogo José Eugenio de Olavide, un título de Alejandro Dumas fillo, un exemplar de 1787 de Vitruvio ou un tratado de artillería de Tomás de Morla son outras xoias. Ademais, hai narrativa en galego e clásicos que alertaban sobre o populismo de entreguerras. O reto agora é Internet. Aumentar a difusión dos títulos na rede para conseguir o fundamental: que se coñezan e lean.