«Carvalho tiña razón na súa hipótese do galego, o castelán e o portugués»

joel gómez REDACCIÓN / LA VOZ

A Coruña

JOSE RAMON PICHEL Y PAULO GAMALLO
JOSE RAMON PICHEL E PAULO GAMALLO XOAN A. ADOITAR

Un método de José R. Pichel calcula a distancia entre as diferentes linguas

04 novs 2020 . Actualizado ás 12:37 h.

Os estudos sociolingüísticos, de dialectología, ou sobre a historia e evolución das linguas, entre outros, poden beneficiarse xa dun método elaborado polo enxeñeiro informático José Ramom Pichel, cofundador da empresa de tecnoloxías lingüísticas Imaxin Software. Unha ferramenta que calcula de forma automática a distancia entre as linguas, e que serve para investigar entre períodos diversos dunha mesma lingua ou entre idiomas diferentes.

Despois de traballar no método durante os últimos catro anos, Pichel sostén que se evidencia a partir dos datos como as linguas poden construírse historicamente para divergir ou converxer con outras, «e poden dar lugar a unha lingua diferente a partir doutra, haxa ou non distancia relevante entre elas». A súa tese doutoral internacional -defendida o 29 de outubro no campus de San Sebastián, da Universidade do País Vasco- titúlase Medidas de distância entre línguas baseadas em corpus. Aplicaçãou à linguística histórica do galego, português, espanhol e inglês, e utilizouse con éxito en 44 linguas europeas, incluíndo románicas e eslavas, e mesmo a aquelas máis illadas, como o vasco. Previamente publicou resultados en revistas deste campo de coñecemento de referencia internacional

Estudou o galego e a súa relación co portugués e co castelán, e a súa situación en diversos períodos históricos. «Agora mesmo a súa distancia é moi próxima do castelán e do portugués. O galego que se aprende na escola é o factor que fai que se aproxime máis ao castelán que ao portugués», indica Pichel. Nos corpus da Idade Media e ata o século XV, a distancia entre galego e portugués é mínima. En textos de Rosalía de Castro e outros do Rexurdimento, o enxeñeiro informático explica que había bastante distancia entre o galego co castelán e co portugués «polo uso de dialectalismos, vulgarismos e a falta dun estándar culto». E hoxe «a distancia entre o galego escrito coa ortografía da Real Academia Galega e o Instituto da Lingua Galega co castelán é tan pequena que non está moi lonxe da que existe entre variedades dunha mesma lingua, como entre o castelán de España e o da Arxentina», comenta.

A través do seu método observou que hai tan pouca distancia do galego respecto do castelán e portugués, que cobra sentido a hipótese do profesor Carvalho Calero. «Carvalho tiña razón na súa hipótese do galego, o castelán e o portugués. Defendeu que ou facemos un galego con saída internacional a través do portugués, ou o castelán vai esfarelar o galego. Por iso falaba de galego-castelán ou galego-portugués, de que non hai outra alternativa». Así, agrega «denominei o corpus Carvalho, en homenaxe a Carvalho Calero porque con esta investigación, entre outros resultados, comprendemos mellor a partir de datos, a súa hipótese». O seu método foi aplicado este ano, ademais, polas universidades de Florencia e Siena para estudar o distanciamento histórico do italiano medieval.

A tese de José Pichel orientárona os docentes Iñaki Alegría, da Facultade de Enxeñería Informática de a Universidade do País Vasco, e Paulo Gamallo vicedecano da Facultade de Filoloxía e especialista do Centro de Investigación de Tecnoloxías Intelixentes (Citius), da USC. Gamallo destaca que este método e os seus materiais están en código aberto en Internet, dispoñibles para todos os interesados a través da web GitHub. A aplicación mostra, segundo Paulo Gamallo, que «a distancia é máis pequena entre linguas que historicamente foron consideradas variantes dunha mesma. Por exemplo, o croata respecto ao bosnio e serbio, ou o serbio con respecto ao bosnio ». As tres son agora consideradas linguas diferentes, explica o profesor, a pesar de partir do serbocroata, estudada contemporáneamente como una mesma lingua pola Lingüística.

A aplicación do método de Jose Ramom Pichel, indica Gamallo, permite tamén ver como se aproximan e diferéncianse as linguas europeas, as máis afastadas e outras cun grao de relación maior. «Por exemplo, xera novos datos sobre a hipótese discutida da relación do éuscaro coas linguas caucásicas, como o xeorxiano; ou as proximidades do maltés, que é unha lingua semítica, variante do árabe, co italiano por ter moitos italianismos, e co inglés, por ser tamén esta lingua cooficial en Malta», agrega Paulo Gamallo.

A tese foi cualificada con «Sobresaliente, mención cum laude e con opción a premio extraordinario». Xulgárona un tribunal formado por Kepa Sarasola, da Universidade do País Vasco; o brasileiro Marcos Zampieri,a de o Rochester Institute of Technology de Nova York; e a profesora portuguesa Rute Costa, da Universidade Nova de Lisboa.